تشریح 4 گام وزارت راه‌و‌شهرسازی در صیانت از بافتهای با ارزش
ایجاد زمینه حفاظت و احیاء بافت‌های‌تاریخی از طریق تهیه و تصویب طرح‌های ویژه، تهیه و تدوین دستورالعمل تشخیص بناهای شاخص و گردش کار تصویب آنها، مستندسازی آثار میراث معماری‌صنعتی و ایجاد زمینه‌های حفاظت و بهره‌برداری مجدد، تهیه طرح‌های پژوهشی مرتبط، به‌عنوان پشتوانه اقدامات سیاست‌گذاری، چهار گامی بود که در شورایعالی شهرسازی‌و‌معماری در دولت یازدهم به منظور صیانت از بافتهای واجدارزش برداشته شد.
ایجاد زمینه حفاظت و احیاء بافت‌های‌تاریخی از طریق تهیه و تصویب طرح‌های ویژه، تهیه و تدوین دستورالعمل تشخیص بناهای شاخص و گردش کار تصویب آنها، مستندسازی آثار میراث معماری‌صنعتی و ایجاد زمینه‌های حفاظت و بهره‌برداری مجدد، تهیه طرح‌های پژوهشی مرتبط، به‌عنوان پشتوانه اقدامات سیاست‌گذاری، چهار گامی بود که در شورایعالی شهرسازی‌و‌معماری در دولت یازدهم به منظور صیانت از بافتهای واجدارزش برداشته شد.
به گزارش وزارت راه‌و‌شهرسازی، در راستای نیل به اهداف ماده(۱) قانون تأسیس شورایعالی شهرسازی‌و‌معماری ایران- ایجاد محیط‌زیست بهتر برای مردم و اعتلای هنر معماری ایران- و دراجرای مصوبه مورخ ۱۳۹۲.۱۱.۲۱ شورایعالی شهرسازی و معماری درخصوص تشکیل کمیتهای تحت‌عنوان «کمیته تخصصی معماری، طراحی شهری و بافتهای واجد ارزش»، کمیته فنی ۳، شکل گرفت.
این کمیته با حضور نمایندگانی از وزارت راه و شهرسازی، وزارت کشور، سازمان میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی (با تخصص معماری، مرمت و طراحی شهری)، دونفر از اساتید دانشگاه و دو نفر از حرفه‌مندان به پیشنهاد دبیر شورایعالی شهرسازی و معماری تشکیل جلسه می‌دهد. بررسی طرح‌های ویژه، طراحی فضاهای‌شهری، بافتهای واجد ارزش، معیارها، ضوابط و آئین‌نامه‌های شهرسازی، معماری و موارد مرتبط، با ساختار و وظایف مشخص از جمله مسئولیت‌های این شورا و اعضای کمیته است.
اولین جلسه کمیته تخصصی معماری، طراحی‌شهری و بافتهای واجد ارزش در تاریخ ۱۳۹۳.۵.۲۸ تشکیل شد و در دومین جلسه خود آیین‌نامه داخلی را به تصویب رساند.
ایجاد زمینه حفاظت و احیاء بافت‌های‌تاریخی از طریق تهیه و تصویب طرح‌های ویژه، تهیه و تدوین دستورالعمل تشخیص بناهای شاخص و گردش کار تصویب آنها، مستندسازی آثار میراث معماری‌صنعتی و ایجاد زمینه‌های حفاظت و بهره‌برداری مجدد، تهیه طرح‌های پژوهشی مرتبط، به‌عنوان پشتوانه اقدامات سیاست‌گذاری،چهار گامی بود که در شورایعالی شهرسازی و معماری به منظور صیانت از بافتهای واجد ارزش در دولت یازدهم برداشته شد.
ایجاد زمینه حفاظت و احیاء بافتهای تاریخی از طریق تهیه و تصویب طرح‌های ویژه
۱-طرح های ویژهای که (از مقیاس جامع تا طراحی شهری) مورد بررسی قرارگرفته است شاملِ بررسی طرح جامع ویژه بیستون استان کرمانشاه، بررسی طرح ویژه نراق استان مرکزی، بازنگری طرح ویژه عباس‌آباد استان تهران، طرح ویژه بشرویه استان خراسان جنوبی هستند.
۲-همچنین از جمله طرحهایی که مربوط به بافت تاریخی بوده و مورد بررسی قرار گرفته‌اند عبارتند از :
-بررسی الگوی توسعه و عمران حوزه مرکزی شهر مشهد در چارچوب بررسی طرح جامع مشهد (با تأکید بر مسائل بافت پیرامون حرم مطهر رضوی)، بررسی موضوع ابلاغ نقشه محدودهها وضوابط عمومی محدوده بافت تاریخی168شهر کشور، بررسی برنامه راهبردی بهسازی و هدایت موزون توسعه در محدوده پیرامون حرم رضوی.
- ایجاد زمینه‌های حفاظت و احیاء بافتهای تاریخی از طریق تهیه و تصویب طرح‌های ویژه؛ طرح ویژه نراق، طرح ویژه سلطانیه، طرح ویژه طالقان و طرح ویژه بیستون و طرح ویژه بشرویه.
- اخذ مصوبه در خصوص طرح ویژه نراق از سوی شورای عالی شهرسازی و معماری ایران ۹۲.۱۱.۲۱
- اخذ مصوبه درخصوص "تشکیل کمیته تخصصی معماری، طراحی شهری و بافتهای واجد ارزش"(کمیته فنی ذیل شورایعالی شهرسازی و معماری ایران با هدف بررسی موضوعات مرتبط با موارد مذکور) از شورایعالی شهرسازی و معماری ایران ۹۲.۱۱.۲۱
- اخذ مصوبه درخصوص لغو تغییر کاربری اراضی پیرامون کاخ مروارید از شورایعالی شهرسازی و معماری ایران ۹۳.۲.۸
- اخذ مصوبه درخصوص اعضای کمیته تخصصی معماری، طراحی شهری و بافتهای واجد ارزش(کمیته فنی ۳) از شورایعالی شهرسازی و معماری ایران ۹۳.۲.۸
- همکاری در اخذ مصوبه درخصوص"کلیات طرح جامع شهر مشهد و مسایل اصلی مربوط به آن" (توجه ویژه به مسایل پیرامون حرم مطهر رضوی و ابلاغ خطوط اصلی بررسی طرح جامع در محدوه بافت پیرامون حرم) از شورایعالی شهرسازی و معماری ایران ۹۳.۴.۲۳
- اخذ مصوبه درخصوص"اقدامات و دخالت‌های صورت گرفته در بافتهای واجد ارزش شهر اصفهان" (لزوم تهیه طرح مدیریتی یکپارچه منظر تاریخی شهر اصفهان، عملیاتی شدن طرح ویژه گستره ناژوان، بررسی مسیر خط دو مترو، حفظ و حراست کارخانه ریسباف و...) از شورایعالی شهرسازی و معماری ایران ۹۳.۵.۱۳
- اخذ مصوبه درخصوص"بافت تاریخی شهر شیراز" از شورایعالی شهرسازی و معماری ایران ۹۳.۷.۱۴
- اخذ مصوبه درخصوص"حوزه مرکزی شهر مشهد" از شورایعالی شهرسازی و معماری ایران ۹۳.۱۰.۸ و ۹۳.۱۱.۲۰
- اخذ مصوبه درخصوص"طرح جامع ویژه شهر بیستون" از شورایعالی شهرسازی و معماری ایران ۹۳.۱۱.۶
- اخذ مصوبه درخصوص"بررسی و تعیین تکلیف پروژه خیابان انصاری شرقی قزوین از شورایعالی شهرسازی و معماری ایران ۹۴.۲.۱۴
- اخذ مصوبه درخصوص"باغ فرزانه شیراز" از شورایعالی شهرسازی و معماری ایران ۹۴.۲.۲۸
- اخذ مصوبه درخصوص"هتل آسمان شیراز" از شورایعالی شهرسازی و معماری ایران ۹۴.۲.۲۸
- اخذ مصوبه درخصوص"بیانیه شورایعالی شهرسازی و معماری ایران پیرامون لزوم حفاظت و احیاء ارزشهای شهرسازی و معماری ایرانی-اسلامی در بافت فرهنگی، تاریخی شهر شیراز" از شورایعالی شهرسازی و معماری ایران ۹۴.۳.۲۵ "
- اخذ مصوبه درخصوص"طرح تفصیلی بافت فرهنگی تاریخی شهر شیراز" از شورایعالی شهرسازی و معماری ایران ۹۴.۴.۲۲
- تعیین تکلیف خیابان شهید انصاری شرقی و پهنه باغات سنتی شرق، غرب و جنوب شهر قزوین ذیل اخذ مصوبه مورخ ۹۴.۴.۲۲، شورایعالی شهرسازی و معماری در خصوص "طرح جامع قزوین"
- اخذ مصوبه درخصوص"ابلاغ نقشه محدوده بافت فرهنگی-تاریخی 168 شهرکشور" از شورایعالی شهرسازی و معماری ایران۹۴.۷.۲۷
- اخذ مصوبه درخصوص"طرح بهسازی و هدایت موزون توسعه پیرامون حرم مطهر رضوی" از شورایعالی شهرسازی و معماری ایران ۹۵.۱.۲۳
- اخذ مصوبه درخصوص" اعضاء حقیقی جایگزین کمیته تخصصی معماری، طراحی شهری و بافتهای واجد ارزش"، از شورایعالی شهرسازی و معماری ایران ۹۵.۲.۶
- اخذ مصوبه درخصوص"طرح فاز 2 مجموعه ارتباطات بین المللی تهران (برج میلاد) " از شورایعالی شهرسازی و معماری ایران ۹۵.۲.۲۰
- اخذ مصوبه درخصوص"اقدامات مرتبط با انتخاب مشهد به عنوان پایتخت فرهنگ اسلامی در سال ۲۰۱۷" از شورایعالی شهرسازی و معماری ایران ۹۵.۳.۱۷
- اخذ مصوبه درخصوص" محور حرم حضرت معصومه (س) تا جمکران" از شورایعالی شهرسازی و معماری ایران۹۵.۴.۲۸
- اخذ مصوبه درخصوص"لزوم تهیه طرح ویژه برای شهرهای شوش و سلطانیه (بنابر درخواست سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری) " از شورایعالی شهرسازی و معماری ایران ۹۵.۶.۸
- اخذ مصوبه درخصوص"طرح به روز رسانی اراضی عباس آباد تهران" از شورایعالی شهرسازی و معماری ایران ۹۵.۶.۸
- اخذ مصوبه درخصوص"مغایرت اساسی ساری - اراضی پادگان" از شورایعالی شهرسازی و معماری ایران۹۵.۶.۲۹
- اخذ مصوبه درخصوص"طرح ویژه اراضی عباس آباد تهران" از شورای عالی شهرسازی ومعماری ایران ۹۵.۷.۱۹
- اخذ مصوبه درخصوص" محور حرم حضرت معصومه (س) تا جمکران" از شورایعالی شهرسازی و معماری ایران۹۵.۸.۱۰
- اخذ مصوبه درخصوص "ارگ علیشاه" از شورای عالی شهرسازی ومعماری ایران۹۵.۸.۲۴
- اخذ مصوبه درخصوص"ضرورت تهیه طرح ویژه برای پهنه تاریخی نیشابور" از شورایعالی شهرسازی و معماری ایران۹۵.۸.۲۴
- اخذ مصوبه مورخ ۹۵.۹.۲۲ از شورایعالی شهرسازی و معماری ایران درخصوص"موضوع طراحی شهری بخشی از اراضی نظامی جنوب اصفهان موسوم به گل نرگس".
- اخذ مصوبه مورخ ۹۵.۱۲.۲ از شورایعالی شهرسازی و معماری ایران درخصوص"ساماندهی، حفاظت و احیای تپهها و چشمهها در منظر طبیعی شهر سنندج".
- اخذ مصوبه مورخ ۹۵.۱۲.۲۳ از شورایعالی شهرسازی و معماری ایران درخصوص طرح مطالعاتی"رقابت‌پذیری شهری.
مستندسازی آثار میراث معماری صنعتی و ایجاد زمینه‌های حفاظت و بهره‌برداری مجدد
میراث معماری صنعتی ایران به عنوان بخشی از تاریخ پرشکوه آثار شاخص معماری معاصر ایران و جهان، دارای ارزشهای پیدا و پنهانی است که محافظت و انتقال آن را به نسلهای آینده متذکر میشود. در مطالعه صورت گرفته ضمن تحلیل ادبیات تخصصی موضوع، چارچوب نظری برای شناسایی ارزشهای آثار شاخص میراث معماری صنعتی ایران طراحی؛ و در قالب یک ماتریس تحلیلی تدوین گردیده‌است. سپس با مرور تجارب صورت گرفته در کشور، چهار پهنه اساسی را برای ثبت آثار میراث معماری صنعتی ایران پیشنهاد نمود که عبارتند از :
۱- حوزه صنعتی پایتخت
۲- حوزه صنعتی مرکزی ایران
۳- حوزه صنعتی ساحلی
۴- حوزه صنعتی حاشیه راه‌آهن سراسری
دستاوردهای پژوهش نشان داد که میتوان در هریک از این گروهها، آثار شاخصی را معرفی نمود که واجد ارزش ثبت، حفاظت و انتقال به نسلهای آیندهاند. شناسنامه آثار شاخص میراث معماری‌صنعتی ایران در قالبهای کلی در گروههای کارخانهها و کارگاهها، پلها، سازههای راه‌آهن سراسری و ایستگاهها، شناسایی و معرفی شدند.
تهیه طرح‌های پژوهشی مرتبط، به عنوان پشتوانه اقدامات سیاست‌گذاری
اقدام اجرایی شامل:
- مستندسازی میراث معماری صنعتی ایران.
- پدیدارشناسی جدایی فضای‌مذهبی از بافت پیرامون با نگرش فضایی- اجتماعی که نمونه موردی آن شامل طرح توسعه حرم امام‌رضا(ع) و بین‌الحرمین‌شیراز است.
تهیه و تدوین دستورالعمل تشخصی بناهای شاخص و گردش کار تصویب آنها
این طرح با هدف تدوین ملاک‌های تشخیص بناهای شاخص و همچنین فرایندهای لازم برای تشخیص و تصویب آنها در دو بخش اصلی انجام‌شده است. بخش نخست بر پایۀ مطالعۀ نظری برای تدوین مؤلفه‌های تأثیرگذار بر طرح معماری و همچنین مطالعۀ تجربیات جهانی و نیز آرای صاحب‌نظری و مسئولان در این خصوص تدوین شده است و در نهایت ملاک‌های تشخیص بناهای شاخص در دو بخش ملاک‌های موضوعی و موضعی و در برگیرندۀ مراتب مختلف هر یک جهت بررسی امکان شاخص‌بودن اثر معماری به طور تفصیلی ارائه شده است. در بخش دوم، بر اساس مطالعۀ تجربیات جهانی، آرای صاحبنظران و مسئولان و همچنین قوانین و دستورالعمل‌های موجود، تلاش‌شده است فرایند ممکن و مناسب برای تشخیص و تصویب بناهای شاخص و تا حد زیادی مبتنی بر ساختارها، چارچوب‌های موجود طراحی و پیشنهاد شود. نتایج حاصل از این طرح می‌تواند در قالب دستورالعمل‌های عملیاتی پس از تصویب در اختیار سازمان‌ها و نهادهای ذیربط قرار گیرند.
