من برای کف زدن آمده‌ام

رفته بود تا تفاهم نامه ای را برای نوسازی 100 هزار واحد مسکونی در بافت های فرسوده در حضور نوبخت و نهاوندیان امضا کند. نوبتش که رسید گفت: «بی‎گمان ساخت مسکن در بیابان در قالب مسکن مهر راهکار نیست. تنها راهکار آینده ایران همین بازآفرینی شهری است؛ تخریب محله ها و پاک کردن صورت مسئله راهکار نیست. راهکار توان‎افزایی اجتماعی و مشارکت مردم و افزایش توان مالی ساکنان و بازگشت به هویت ایرانی و تمدن ایران شهری در شهرهای ایران است».

این جمله او بلافاصله با جمله ای دیگر، خاتمه یافت. عباس آخوندی فرصت را غنیمت شمرد و گفت: «البته من امروز برای کف زدن آمده ام». جمله ای که سبب شد برای چند ثانیه ای، کل جمعیت حاضر در نشست را به سکوت دعوت کند. نوبخت کمی بعد از این جمله واکنش نشان داد: «این چه حرفی است، اینها نتیجه زحمات شماست». اما آخوندی فقط به صندلی اش تکیه زد و با نگاهی به جمعیت لبخند زد. اقدام او یک معنا داشت. اصرار او بر رفتن و اجبار به روحانی برای پذیرش استعفای او. پس از همین جلسه بود که نامه اش را در کانال تلگرامی اش منتشر کرد. او در نامه استعفایش به تاریخ دهم شهریور 1397، نوشت: «پیرو سه بار درخواستی که در سال گذشته از محضر جناب عالی داشتم، اجازه می خواهم از خدمت شما در دولت رخصت بخواهم. به نظر نمی رسد در ارتباط با روش بازآفرینی شهری مورد نظر جناب عالی بتوانم کار مؤثری انجام دهم. همچنین در ارتباط با سیاست دولت در بازار و روش ساماندهی امور اقتصادی به لحاظ شرایط موجود بازار نیز امکان هماهنگی ندارم. 

این حق شماست که وزیر همراه تری را در دولت داشته باشید. خواهشمندم این بار با درخواست این جانب موافقت و در تعیین جانشین تسریع فرمایید. من بر این اعتقاد هستم که سه اصل پایبندی به قانون، احترام به قانون مالکیت و اقتصاد بازار رقابتی را در هیچ شرایطی نباید زیر پا گذاشت. آنچه که در تدبیر شرایط سخت ناشی از تحریم های آمریکا شاهدیم نقض همین سه شرط است. در این صورت با این سطح از تفاوت دیدگاه، از حیث اخلاقی ادامه کار من درست نیست. خواهش می کنم که به من رخصت دهید در اولین فرصت از خدمتتان خارج شوم، ولی خواهش دارم این زمان از مهرماه سال جاری فراتر نرود. برای جناب عالی و همکاران در دولت و مردم عزیز ایران آرزوی توفیق و سرافرازی دارم». این هم زمانی را می توان نوعی غافلگیری و اجبار روحانی در پذیرش استعفای او قلمداد کرد. 

به فاصله یک نیم روز از انتشار نامه استعفای عباس آخوندی، حسن روحانی، رئیس جمهوری، استعفای او را پذیرفت و محمد اسلامی را به عنوان سرپرست وزارت راه و شهرسازی انتخاب کرد.

اختلافات آخوندی و روحانی بالا گرفت

اختلافات پشت پرده حسن روحانی، رئیس جمهور و عباس آخوندی از پیش تر هم مطرح بود. اطرافیان روحانی از جمله محمدباقر نوبخت، سخنگوی پیشین دولت و رئیس سازمان برنامه وبودجه، چندان دل خوشی از او نداشتند. طیفی که آخوندی به عنوان اقتصاددان به آن تعلق داشت، همان طیفی بود که مسعود نیلی، مشاور ویژه اقتصادی دولت یازدهم هم به آن تعلق داشت و شائبه های کناره گیری اش از دولت، سروصدا به راه انداخته بود. حتی در توییت هایی که در پی انتشار نامه استعفای آخوندی فضای توییتر را به خود اختصاص داده، برخی استعفای او را با استعفای مسعود روغنی زنجانی، رئیس سازمان برنامه وبودجه در سال 1374 مقایسه کرده اند؛ قیاسی که کاملا در اعتراض به پایبندنبودن دولت به اقتصاد آزاد است. حالا او هم رفته تا نشان دهد دولت دیگر پیرو اقتصاد آزاد نیست و مداخله گری اش در اقتصاد، با بینش برخی از حاضران در کابینه هم نمی خواند. البته پرسش اینجاست که کنایه اقتصاد آزاد آخوندی به روحانی، به این معناست که دولت چپ است یا نهادگرا؟ کمی که به عقب بنگریم کاملا پیداست که نهادگرایان هم زاویه جدی با دولت دارند، بنابراین رویکرد اقتصادی دولت را به راحتی و با هیچ سنجه ای نمی توان سنجید. 

چه شد که آخوندی رفت؟

اما چه شد که آخوندی رفت؟ این پرسشی است که با سه بار استعفای مورد اشاره وزیر راه وشهرسازی در ذهن شکل می گیرد. دو استعفای دیگر وی را هم اگر در کنار دوبار استیضاح آخوندی قرار دهیم، این شائبه را ایجاد می کند که او برای فرار از استیضاح دست به دامان استعفا شده است، اما واقعا ماجرا همین است؟ شنیده هایی از پشت پرده استعفای او نشان می دهد که اختلافات گسترده او با دیدگاه نوبخت و اطرافیان نزدیکش به رئیس جمهور سبب شد تا اعتراض او هر روز علنی تر شود. همین طور اتحاد روحانی و لاریجانی با یکدیگر و زدودن دولت از مخالفان لاریجانی هم بی راه با این رفتن که موافقت ضمنی رئیس جمهور را هم به دنبال داشت، نیست، اما اینکه چرا روحانی تاکنون با این استعفا موافقت نکرده هم مسئله ای است که شاید تحلیلگران سیاسی بهتر بتوانند پاسخش را بدهند. 

آخوندی شهردار می شود؟

از وقتی اختلاف روحانی و آخوندی بر سر زبان ها افتاد، احتمال رفتن آخوندی به شهرداری هم مطرح شد، هرچند که شنیده ها حاکی از آن است که لاریجانی چندان تمایل ندارد که آخوندی بر این کرسی بنشیند و بااین حال اخبار غیررسمی ای که به گوش می رسد نشان از آن دارد که احتمالا آخوندی در کنار دیگر گزینه های احتمالی شهرداری تهران نشسته است. 

درگیری لفظی آخوندی و کدخدایی

شاید استعفایش از وزارت راه و رفتنش از دولت آن قدر دل او را قرص کرده بود که در هیبت یک کارشناس مستقل به شورای نگهبان هم خرده بگیرد. همین شد که در جدال های مجازی بین آخوندی و کدخدایی، سخنگوی شورای نگهبان، کنایه ها آن قدر پررنگ بود که فضای مجازی را تا مدتی درگیر خود کرد. این جدال لفظی به ماجرای FATF و مغایرت خواسته شورای نگهبان با قانون اساسی اشاره داشت و پی درپی کنش و واکنش های این دو را به همراه داشت. در واکنش اخیر، آخوندی خطاب به کدخدایی در کانال تلگرامی اش نوشت: «مایه تأسف است که حقوق دان و سخنگوی شورای نگهبان قانون اساسی آیین نامه انتشارنیافته مجمع تشخیص مصلحت را حاکم بر قانون اساسی می داند. قانون اساسی میثاق ملی، ثمرِ انباشتِ تجربه تاریخی و نتیجه مجاهدت های ملت ایران در عصر حاضر است. به نظر می رسد که قانون اساسی اگر دو نگهبان چون ایشان داشته باشد، نیاز به هیچ مهاجمی ندارد» و در کنایه ای شعرگونه نوشت: «ترسم نرسی به کعبه ای اعرابی/ کین ره که تو می روی به ترکستان است». این سخن او را سخنگوی شورای نگهبان در توییترش بی پاسخ نگذاشت و در کنایه ای به استعفای اخیرش نوشت: «اشکال کار بی راهه رفتن بود، نه ندانستن. توصیه شد به جای فرافکنی، راه را درست طی کنید اگر نیت دیگری ندارید. استعفای اخیر نشان داد چه کسی به جای کعبه به ترکستان رسید. من آنچه شرط بلاغ است با تو می گویم...».

جایگزین های احتمالی آخوندی

از اینکه بگذریم، اخبار غیررسمی ای که به «شرق» رسیده خبر می دهند محمدسعید ایزدی، معاون وزیر راه وشهرسازی و دبیر شورای عالی شهرسازی و معماری، به واسطه تخصصش در حوزه شهری و علی اصغر مونسان، معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری که سابقه مدیرعاملی سازمان فنی- مهندسی شهرداری تهران را هم در سوابق خود دارد، جزء گزینه های احتمالی برای وزارت راه وشهرسازی مطرح شده اند. در کنار آنها، اسامی کاوه حاج علی اکبری، مدیرعامل سازمان نوسازی شهر تهران، هم که از سوی محمدباقر نوبخت حمایت می شود و محمد اسلامی، استاندار مازندران، هم در بین گزینه ها دیده می شوند. این گزینه که البته سوابق بسیار قوی در حوزه هوانوردی دارد و مدتی دبیر ستاد توسعه سواحل مکران هم بوده و همکاری های گسترده ای با وزارت دفاع دارد، به عنوان محتمل ترین گزینه برای این پست شناخته می شود. البته بازار گمانه زنی ها آن قدر داغ است که یکی از نمایندگان مجلس نام قاسم سلیمانی، استاندار ایلام را هم به عنوان گزینه احتمالی طرح می کند. 

در حالی که گزینه های یاد شده به عنوان وزیر جایگزین در حد گمانه زنی مطرح بود، در نهایت حسن روحانی، رئیس جمهور، دیروز محمد اسلامی استاندار مازندران را به عنوان سرپرست وزارت راه و شهرسازی انتخاب کرد. حالا با پذیرش استعفای آخوندی از سوی روحانی، رفتن او به شهرداری محتمل شده است.