کشف جنجالی دانشمندان چینی درباره کرونا

گروهی از دانشمندان چینی دانشگاه پکینگ، اخیراً پژوهشی را ارائه کردند که بر اساس آن گونه‌ای جدید از ویروس COVID-19 در حال گسترش است که از گونه اولیه آن بسیار سریع الانتشار‌تر و کشنده‌تر است. اما یافته‌های این دانشمندان چینی باعث شکل گیری جنجال‌های گسترده‌ای در جهان پزشکی شده است.

به دنبال ظهور و شیوع گسترده نوع جدیدی از کروناویروس‌ها در شهر ووهان چین، این کشور با بحرانی بزرگ مواجه شد که بر اثر آن بیش از ۳۰۰۰ نفر قربانی و ده‌ها هزار نفر بدان مبتلا شدند. اما اکنون و با گذشت حدود سه ماه از آغاز شیوع این ویروس ناشناخته و مبارزه کشور چین با آن، آمار مبتلایان در این کشور به شدت کاهش یافته است و نوید پایان این اپیدمی بزرگ به گوش می‌رسد. این در حالی است که یافته‌های جدید دانشمندان چین، نشان از کشف گونه‌ای دیگر از کروناویروس جدید است که می‌تواند بسیار خطرناکتر از گونه فعلی آن باشد. نشریه لس آنجلس تایمز طی گزارشی به این یافته جدید دانشمندان چین پرداخته است. 

در حالی که شیوع جهانی کروناویروس جدید، بیش از ۱۰۰ هزار نفر در شش قاره را آلوده کرده است، یک یافته جدید و بحث برانگیر دانشمندان، نگرانی‌های بیشتری را در این خصوص بر انگیخته است. بر اساس این یافته، کروناویروس جدید دارای دو گونه است که یکی نمونه قدیمی‌تر و کمتر تهاجمی و دیگری نمونه جدید که بسیار مسری و کشنده‌تر است.

در این مطالعه دانشمندان چینی با مقایسه توالی ژنتیکی ۱۰۳ نمونه ویروسی از بیماران آلوده به COVID-۱۹، اظهار داشتند که شواهد حاکی از آن است که گونه اولیه کروناویروس جدید - که آن‌ها این گونه را با حرف انگلیسی (L) علامت گذاری کرده اند – که شیوع آن در اواخر سال گذشته میلادی در ووهان چین آغاز شد، رو به فروکش کردن است.

این در حالی است که این دانشمندان گزارش دادند که در بین نمونه‌هایی که در زمان‌های بعد‌تر از سراسر چین و کشور‌های دیگر جمع آوری شده، نوع دیگر کروناویروس که گونه "S" نامگذاری شده، در مبتلایان شایع‌تر بوده است. این دانشمندان معتقدند که آرایش ژنتیکی ویروس نسخه S بیشتر به کروناویروس‌هایی که در خفاش‌ها و پنگولین‌ها وجود دارد، شبیه است. حیواناتی که تصور می‌شود پیش از انتقال این ویروس به انسان، میزبان آن بوده اند. این یافته‌ها حاکی از آن است که نسخه S ممکن است زودتر از آنچه قبلاً تصور می‌شد از میزبان حیوانی خود فرار کرده باشد - و اینکه ممکن است مدت زمان طولانی تری در گردش باشد بدون اینکه به اندازه کافی علایم بیماری ایجاد کند تا زنگ خطر را به صدا در آورد.

این تیم از دانشمندان چینی که توسط دکتر «جیان لو»، پژوهشگر بیوانفورماتیک دانشگاه پکینگ (Peking) در پکن، رهبری می‌شود، تجزیه و تحلیل‌های مطالعه خود را روز پنجشنبه (۵ مارس) در ژورنال National Science Review منتشر کردند. با این وجود نویسندگان این پژوهش اذعان کردند که نتیجه گیری‌های آن‌ها در این مطالعه در مراحل اولیه و مبتنی بر نمونه بسیار اندک از ویروس‌ها است. این دگرگونی یافته شده نیاز به مقایسه با نمونه‌های دیگر در سایر مبتلایان است و لازم است تفاوت‌های ژنتیکی آن‌ها با گزارش پزشکان و یادداشت‌های اپیدمیولوژیک مشخص گردد. تنها در این صورت است که به گفته این دانشمندان چینی می‌توان این یافته آنان را به اثبات رساند.

واکنش‌ها به یافته بحث برانگیز دانشمندان چینی

اما انتشار این پژوهش دانشمندان چینی در خصوص کروناویروس جدید، واکنش‌هایی را در سطح جهان به دنبال داشت. در نخستین واکنش ها، سازمان بهداشت جهانی هشدار داد که «این مسئله بسیار مهم است که ما یافته‌های دانشمندان را تفسیر نکنیم». «مایک رایان»، سخنگوی سازمان بهداشت در خصوص اپیدمی COVID-۱۹، در این خصوص گفت: «مسلماً این ویروس تغییراتی کرده است، اما اساساً این یک ویروس متفاوت نیست». این پژوهش دانشمندان چینی همچنین واکنش‌هایی را در جوامع علمی جهان نیز به دنبال داشت. برخی از دانشمندان به شدت به انتقاد از این یافته‌ها پرداختند و برخی نیز خواستار پس گرفتن این مقاله شدند.

با این حال تجزیه و تحلیل جدید توسط دانشمندان در زمینه‌ای نسبتاً جدید و سریع انجام می‌شود که به تحقیقات ژنتیکی میکروب‌های ایجاد کننده بیماری اختصاص دارد. محققان با استفاده از تکنیکی بنام آنالیز فیلودینامیک، ژنوم بسیاری از نمونه‌های میکروب داده شده را جمع آوری و مرتب می‌کنند تا آن‌ها را برای مشاهده تغییرات کوچک در DNA یا RNA ردیابی کنند. با ردیابی این تغییرات ژنتیکی، آن‌ها می‌توانند یک تصویر احتمالی از رسیدن یک میکروب به میان جمعیت را بازسازی کرده و نقاط عطف را در طول این مسیر تشخیص دهند.

نویسندگان این مطالعه جدید، توالی ژنتیکی نمونه‌های ویروسی را از ۲۷ بیمار در ووهان، ۳۳ بیمار از جا‌های دیگر سرزمین اصلی چین، سه نفر از تایوان و ۴۰ نفر از بیماران خارج از چین مقایسه کردند. با مقایسه همه این نمونه‌ها با نمونه‌های گرفته شده از خفاش ها، آن‌ها شواهد نسبتاً اندکی از میزان تغییر و تفاوت یافتند. بر اساس گفته این دانشمندان، کروناویروس جدید فقط چند ماه است در بین انسان‌ها منتشر شده و تغییر کمی در انتقال از شخصی به شخص دیگر و تکثیر خود نشان داده است. اما هنگامی که دانشمندان ۳۰۰۰۰ نوکلئوتید هر نمونه را با یکدیگر مقایسه کردند و بر یافتن اختلاف بین آن‌ها تمرکز کردند، میزان بسیار بیشتری از تغییرپذیری را مشاهده کردند. این دانشمندان می‌گویند که تغییرات این ویروس از زمان شیوع در انسان «بسیار بزرگتر از آنچه قبلاً تخمین زده شده بود» است.

از ۱۰۳ ژنوم ویروسی که دانشمندان چینی مورد مطالعه قرار دادند، ۷۰ ٪ از نوع L. بودند. اما از اوایل ژانویه و به دنبال «مداخله انسان» و احتمالاً «اقدامات پیشگیرانه و کنترل سریع و جامع» که توسط دولت چین به اجرا درآمد، گسترش این گونه ویروس رو به کاهش نهاد. در اواخر ژانویه، پزشکان و مقامات بهداشتی نسبت به عفونت COVID-۱۹ بسیار هشیار بودند. اما در آن زمان، دانشمندان چینی گمان می‌کردند که در حال جمع آوری نمونه اولیه و قدیمی‌تر کروناویروس هستند که کم خطر‌تر از نمونه جدید S. بود. 

برخی از متخصصان ژنتیک که در این مطالعه شرکت نداشتند، اظهار کردند که چنین داده‌هایی می‌توانند تفسیر دیگری داشته باشند: این ویروس به سادگی گسترده‌تر از آنچه تصور می‌شد، گسترش یافته است و همین امر جهش‌های تصادفی را در طول راه به این ویروس داده است. این جهش‌ها ممکن است باعث ایجاد رفتار متفاوت در ویروس بشود یا نشود. 

اگر گونه ویروس S از نسخه‌های قدیمی تری است که ابتدا در گردش بود، یک راز نهایی باقی می‌ماند: چرا اکثر نمونه‌های گرفته شده از بیماران اولیه در ووهان در گروه L قرار داشتند؟ آیا نباید انواع S بیشتری در ترکیب این نمونه‌ها وجود داشته باشد؟

این دقیقاً جایی است که دانشمندان چینی نویسنده مقاله، به شدت مورد بحث و گفتگو قرار می‌دهند: آن‌ها گمان می‌کنند که نسخه جدیدتر نوع L احتمالاً جهش‌های بیشتری کرده است و بیشتر از کروناویروس خفاش که از آن سرچشمه گرفته، تکامل یافته است. به همین دلیل یا افراد را با سرعت بیشتری آلوده می‌کند و یا با قدرت بیشتری مبتلا می‌کند، به عبارت دیگر این گونه جدید ویروس ممکن است یا سریع الانتقال‌تر باشد یا کشنده‌تر و یا با هر دو ویژگی.

«اندرو رامبوت»، متخصص ژنتیک دانشگاه ادینبورگ درباره این نتیجه گیری با احتیاط در توئیتر خود نوشت: وقتی نمونه‌های توالی ژنتیکی یک زیر مجموعه کوچک و متعلق به تمام عفونت‌ها را نشان می‌دهند، انواع تغییرات ژنتیکی که توسط دانشمندان ذکر شده است «کاملاً قابل انتظار» است. اما وی با بیان اینکه چنین جهش‌هایی لزوما باعث نمی‌شود ویروس رفتار متفاوتی داشته باشد، افزود: «این یک استنتاج ناقص است.»

گروهی از محققان مرکز ویروس شناسی دانشگاه گلاسکو در اسکاتلند، بازپس گیری این مقاله دانشمندان چینی و ارائه مقاله جدید‌تر با جزئیات دقیق‌تر شدند. این گروه اظهار داشتند که دانشمندان چینی تفسیر نادرستی از داده‌های خود انجام داده اند و به علت محدودیت در روش‌های آماری خود نتوانسته اند پاسخ درستی ارائه دهند. این گروه در ادامه بیانیه خود افزود: «با توجه به این نقص ها، ما معتقدیم که این نویسندگان باید مقاله خود را پس بگیرند، زیرا ادعا‌های مطرح شده در آن کاملاً بی اساس است. از طرف دیگر خطر گسترش اطلاعات نادرست در این برهه زمانی که این بیماری گسترش جهانی یافته، می‌تواند تبعات ناخوشایندی داشته باشد».