برای توسعه گردشگری «راه ابریشم» در ایران چه کنیم؟
جاده ابریشم شبکه مسیرهای زمینی و دریایی است که قدمت آن به ۲۰۰ سال پیش از میلاد می‌رسد؛ کانال تجارت بین امپراتوری‌های باستانی چین، هند، ایران و روم و راهی برای گفت‌وگو، تبادل هنر، ایده‌ها و تکنولوژی و معرفی ادیان ازجمله بودیسم، اسلام، هندوئیسم، مسیحیت و... بوده است
جاده ابریشم به‌عنوان یک شبکه باستانی مسیرهای تجاری، برای قرن‌ها متمرکز بر تعاملات فرهنگی بوده است. این جاده شرق و غرب و جنوب آسیا را به هم و به شمال آفریقا و شرق اروپا پیوند می‌داد. تجارت در جاده ابریشم نقش مهمی در توسعه تمدن‌های چین، پادشاهی گوگوریو (کره)، ژاپن، شبه قاره هند، پادشاهی پارس (ایران)، اروپا، شمال شرقی آفریقا و عربستان و روابط سیاسی و اقتصادی میان تمدن‌های آن دوران داشت. معامله‌گران اصلی در دوران باستان چینی‌ها، اعراب، ترکمن‌ها، هندی‌ها، ایرانی‌ها، سومالی‌ها، یونانی‌ها، سوری‌ها، رومی‌ها، گرجی‌ها، ارمنی‌ها و بلخی‌ها بودند. به باور کارشناسان، مزایای این جاده که مرز بین شرق و غرب محسوب می‌شد، بسیار بوده و هست.
این جاده، شبکه مسیرهای زمینی و دریایی است که قدمت آن به ۲۰۰ سال پیش از میلاد می‌رسد؛ کانال تجارت بین امپراتوری‌های باستانی چین، هند، ایران و روم و راهی برای گفت‌وگو، تبادل هنر، ایده‌ها و تکنولوژی و معرفی ادیان ازجمله بودیسم، اسلام، هندوئیسم، مسیحیت و... بوده است.
جاده ابریشم نوین
اما پس از یک زلزله که در سال ۱۹۶۶ به آسیای میانه در تاشکند ضربه زد، این شهر مجبور به بازسازی خود شد. گرچه تلفات زیادی در بازارهای این شهر به بار آمد، اما این موضوع به احیای شهرهای جاده مدرن ابریشم کمک کرد. در این میان، پل قاره اوراسیا (مسیر راه آهن چین، قزاقستان، مغولستان و روسیه) گاهی اوقات به‌عنوان «جاده ابریشم جدید» نامیده می‌شود. از جمله مزایای جاده ابریشم در دنیای امروز این است که اقتصادهای رو به رشد در آسیا و خاورمیانه قوی‌تر شده، سفرهای خارج از کشور افزایش یافته، مقصد‌های جدید و در حال ظهور باز شده، ارتباطات از طریق راه آهن‌های فراملی و مسیرهای هوایی جدید بهبود پیدا کرده و در نهایت دسترسی به اینترنت و نقش رسانه‌های اجتماعی گسترش یافته است.
سیاست «یک کمربند یک جاده»
اینها همه درحالی است که سیاست «یک کمربند یک جاده» استراتژی و چارچوب توسعه است که از سوی رئیس‌جمهوری چین، شی جین پینگ پیشنهاد شده است. تمرکز این سیاست در ابتدا بر ارتباط و همکاری بین جمهوری خلق چین و سایر نقاط قاره آسیا بوده که امروزه بیش از ۶۰ کشور در این پروژه همکاری دارند. چین نقش اصلی را در معرفی این سیاست داشته و بسیار پرتلاش برای همکاری در این پروژه ظاهر شده است. در همین راستا، سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) برنامه‌ای با عنوان «جاده ابریشم» ارائه داد. این برنامه یک طرح مشترک برای بهبود توسعه گردشگری پایدار در مسیر جاده تاریخی ابریشم است.
هدف این پروژه، به حداکثر رساندن مزایای توسعه گردشگری برای جوامع محلی جاده ابریشم، در حین تحریک سرمایه‌گذاری و ترویج حفاظت از میراث طبیعی و فرهنگی این مسیر است. با توجه به اینکه در این سیاست به مقوله توریسم توجه زیادی شده و با توجه به مطالعات و سمینارها و نشست‌های انجام‌گرفته تاکنون، اتفاقی رو به جلو جهت رشد و معرفی فرهنگ و جذابیت‌های فرهنگی و توریستی در بین کشورهای جاده ابریشم و افزایش ارتباطات در جامعه جهانی تلقی می‌شود.
برنامه UNWTO
سازمان جهانی گردشگری ماموریت خود را در برنامه جاده ابریشم، کمک به اهداف توسعه هزاره سازمان ملل معرفی کرده است. «چرا گردشگری و مسافرت می‌تواند توسعه جهانی را ارتقا دهد؟» این سوالی است که سازمان جهانی گردشگری این‌گونه به آن پاسخ داده است: «صنعت گردشگری یکی از بزرگ‌ترین صنایع اشتغال‌زا در جهان است و سالانه میلیون‌ها شغل در سراسر جهان را تامین می‌کند.»
این سازمان با توجه به برنامه جاده ابریشم، عرضه گردشگری در این مسیر را عبارت از ۲۵۴ سایت میراث جهانی یونسکو؛ تجارب فرهنگی متنوع؛ جاذبه‌های طبیعی، اکوتوریسم، گردشگری مذهبی، ماجراجویی و امکان ارائه برنامه‌های سفر بی‌پایان می‌داند. از منظر این برنامه، تقاضای گردشگری در جاده ابریشم نیز شامل رشد تقاضای مصرف‌کننده از جمله ماجراجویی، گردشگری دینی، اکوتوریسم، گردشگری داوطلبانه؛ افزایش علاقه به سفر تجاری؛ افزایش بحث‌های آنلاین مربوط به مسیرهای سفر تا ۲۷ درصد و افزایش بحث‌ها در مورد غذا تا ۳۷ درصد می‌شوند.
ضعف ایران در برنامه «راه ابریشم»
سال‌هاست که سازمان جهانی گردشگری نشست‌ها، سمینارها و کارگاه‌های آموزشی گردشگری در حوزه جاده ابریشم را برگزار می‌کند و کشورهای شرکت‌کننده در این پروژه جهانی به همکاری خود ادامه می‌دهند. متاسفانه ایران با وجود اماکن توریستی فراوان، به‌دلیل ضعف‌های موجود در زیرساخت‌های صنعت گردشگری و به‌رغم حضور و حمایت از پروژه جهانی جاده ابریشم، پیشرفت چندانی در این خصوص نداشته است. البته روشن است که این پروژه می‌تواند شروعی تازه در مسیر بهبود صنعت گردشگری در کشور باشد.
با توجه به میزان اهمیت همکاری ایران در این پروژه پیشنهاد می‌شود، تکمیل و ارتقای زیرساخت‌های گردشگری از جمله جاده‌های شهری و روستایی به‌خصوص در مسیر جاده ابریشم، آموزش فرهنگ گردشگری، تخصیص بودجه‌ای برای تبلیغات موثر و معرفی اماکن توریستی ایران، تهیه بروشور‌ها و فیلم‌های تبلیغاتی به زبان انگلیسی و انتشار آنها در فضای مجازی و رسانه‌ها، حمایت از سرمایه‌گذاران بخش خصوصی، ثبت هتل‌ها و مهمانخانه‌های ایران در سیستم‌های رزرو آنلاین و برپایی کارگاه‌های آموزشی، در اولویت کار مسئولان حوزه گردشگری قرار گیرد.
سبا صانعی‌نیا / دانشجوی دکترای مدیریت گردشگری
