سه گام بغداد تا تکمیل پروژه راه توسعه؛ کریدوری برای اتصال خلیج فارس به اروپا!
شرکت کل راه آهن عراق موعد آغاز اجرای پروژه جاده توسعه را اوایل سال ۲۰۲۵ اعلام کرد. یونس خالد الکعبی، مدیرکل این شرکت گفت که پروژه جاده توسعه، پروژه ای بزرگ و عظیم است و بیش از ۶۶ درصد از طراحی های راه آهن و ۵۰ درصد از طراحی های مسیر زمینی آن انجام شده است.
شرکت کل راه آهن عراق موعد آغاز اجرای پروژه جاده توسعه را اوایل سال ۲۰۲۵ اعلام کرد. یونس خالد الکعبی، مدیرکل این شرکت گفت که پروژه جاده توسعه، پروژه ای بزرگ و عظیم است و بیش از ۶۶ درصد از طراحی های راه آهن و ۵۰ درصد از طراحی های مسیر زمینی آن انجام شده است.
بازگشایی خط راه آهن بغداد – سامرا بعد از 21 سال
وی افزود که بررسی خاک حدود هزار کیلومتر با میزان انجام کار ۸۹ درصد در مناطق شمال بغداد تا مرزها و ۸۵ درصد از جنوب بغداد تا فاو انجام شده است. الکعبی به موافقت ۷ استان که آخرین آن صلاح الدین بود با مسیر عبور جاده توسعه اشاره کرد و گفت که تنها موافقت بصره، کربلا و دهوک باقی مانده است. مدیرکل شرکت راه آهن عراق گفت که در نشست های آتی با ترکیه، مسائل فنی که بسیار شده، مطرح خواهد شد و این مسائل به تفاهمات و توافق بر سر همه جزئیات با پیشرفت کار در این پروژه نیاز دارد.
سه گام بغداد تا تکمیل پروژه راه توسعه
براساس گزارش وبسایت «اسباب»؛ پروژه راه توسعه یکی از طرح های حمل و نقل استراتژیک بین آسیا و اروپا است و اهمیت ژئوپلیتیکی آن از این جهت بوده که راه را برای ادغام بیشتر عراق در پروژه های استراتژیک منطقه ای باز می کند. چون این پروژه از سوی چین نیز حمایت می شود، بنابراین وارد رقابت ژئوپلیتیک بین المللی شده به با کریدور هند-خاورمیانه-اروپا رقابت می کند. محمد شیعه السودانی، نخست وزیر عراق، پروژه «راه توسعه» را در کنفرانس بین المللی ۲۷ می ۲۰۲۳ در بغداد اعلام کرد و هدف آن اتصال خلیج فارس به اروپا از طریق شبکه ای از جاده ای زمینی و راه آهن است. در همین راستا، بندر فاو به طول ۱۱۹۰ کیلومتر در خاک عراق به فیشخابور در شمال عراق ختم می شود و از طریق بزرگراه و شبکه راه آهن از خاک ترکیه به اروپا می گذرد. با توجه به سواحل باریک عراق در خلیج فارس که تنها ۵۸ کیلومتر است، بندر فاو به دلیل عمق آن و استفاده کشتی های باری بزرگ، به عنوان نقطه شروع پروژه انتخاب شد. این پروژه قرار است با هزینه ۱۷ میلیارد دلاری در بخش عراق در سه مرحله اجرا شود: مرحله اول شامل تکمیل ساخت و توسعه بندر بزرگ فاو در استان بصره است که در سال ۲۰۲۸ تکمیل می شود و امکان حمل و نقل ۳.۵ میلیون کانتینر با قطار و ۲۲ میلیون تن کالای فله در سال را فراهم می کند. فاز دوم، شامل تکمیل ساخت راه آهن و جاده های زمینی در عراق و ترکیه تا سال ۲۰۳۳ است که امکان حمل سالانه ۷.۵ میلیون کانتینر و ۳۳ میلیون تن کالا را فراهم می کند. فاز سوم هم شامل تکمیل کار ساخت و ساز و توسعه بندر بزرگ فاو تا سال ۲۰۵۰ است که امکان حمل سالانه ۴۰ میلیون تن کالا را فراهم می کند.
سود ترکیه از توافق چهارجانبه
بغداد به دنبال استفاده از موقعیت جغرافیایی برای ارتقای موقعیت ژئوپلیتیکی خود است. با افتتاح زیرساخت های پیشرفته امکان ایجاد مناطق صنعتی، تجاری و خدماتی را در کنار جاده ها فراهم می کند که بیشتر آن ها از خارج از مراکز شهر عبور و تراکم جمعیت در شهرها را کاهش می دهند و فرصت های شغلی برای جوانان فراهم می کنند. ترکیه نیز علاقه زیادی به مسیر توسعه نشان می دهد، زیرا با هدف خود مبنی بر تبدیل ترکیه به گره ژئواکونومیکی پیونددهنده آسیا، اروپا و آفریقا همسو است. کریدور راه توسعه به عنوان مکمل کریدور میانی معروف به «مسیر ترانس خزر» بین غرب چین و اروپا است که از طریق خط آهن «باکو-تفلیس-قارس» از خاک ترکیه می گذرد. همچنین، راه توسعه ترکیه را به خلیج فارس متصل و با پروژه هند-خاورمیانه-اروپا رقابت خواهد کرد که توسط رئیس جمهور ایالات متحده بایدن اعلام شد. البته این مسیر توسط هاکان فیدان، وزیر امور خارجه ترکیه به چالش کشیده شد و گفت: «کریدورهای انرژی و حمل ونقل بدون مشارکت ترکیه نمی توانند در منطقه کارآمد و پایدار باشند». امضای توافقنامه «راه توسعه» همزمان با توسعه همکاری های امنیتی بین بغداد و آنکارا علیه حضور حزب کارگران کردستان در شمال عراق است. از این رو، شورای امنیت ملی عراق پیش از امضای یادداشت تفاهم چهارجانبه راه توسعه، ممنوعیت فعالیت حزب کارگران کردستان را اعلام کرد. این توافق شامل تامین امنیت آب و همکاری علیه داعش نیز است.
کشورهای حاشیه خلیج فارس دنبال چه هستند؟
در مورد قطر، این کشور شریک استراتژیک ترکیه بوده و به بغداد قول داده که ۱۰ میلیارد دلار در تامین مالی پروژه های زیربنایی و خدمات در عراق سرمایه گذاری کند. در آینده، این پروژه ممکن است اجازه ساخت خطوطی را برای انتقال نفت و گاز از خلیج فارس و عراق به اروپا را بدهد که به انتقال گاز قطر به اروپا کمک کرده و با استراتژی اتحادیه اروپا برای عدم واردات گاز روسیه همسو است. امارات نیز از مدیریت بندر فاو که نخست وزیر عراق از آن خواسته است تا بر عملکرد آن نظارت کند، سود خواهد برد زیرا یک زنجیره متصل از بنادر، خلیج فارس را به شاخ آفریقا متصل می کند. سرمایه گذاری در زیرساخت های عراقی مرتبط با این پروژه، مانند شهرهای صنعتی، در خدمت برنامه های بلندمدت و گسترده امارات برای تنوع بخشیدن به منابع اقتصادی این کشور است. علاوه بر این، عربستان یک شریک بالقوه اضافی برای این پروژه است. ترکیه به دنبال این است که ریاض را در مورد اهمیت سرمایه گذاری در این پروژه بدون تضاد با شراکت خود با ایالات متحده در پروژه هند-اروپا متقاعد کند که امارات نیز در آن مشارکت دارد.
سه مانع جدی مقابل راه توسعه
موانع متعددی پیش روی «مسیر توسعه» قرار دارد که مهمترین آنها عبارتند از؛ نخست اینکه گسترش فساد در عراق که مانع از اجرای کلان پروژه ها و کاهش بودجه اختصاص داده شده به آن ها می شود. دوم؛ ناآرامی های سیاسی و نگرانی از ثبات عراق، دیگر نگرانی و مانع این کریدور است. دولت اربیل نیز از حذف اقلیم کردستان از این پروژه ناراحت است که عوارض دیگری را به همراه خواهد داشت. مانع سوم هزینه کم حمل و نقل دریایی در مقایسه با حمل و نقل زمینی است، زیرا «راه توسعه» چندوجهی است و مستلزم بارگیری بارگیری مجدد آنها در فاو و از طریق زمینی است که نیاز به هزینه عملیاتی بالایی نسبت به حمل و نقل از طریق کانال سوئز دارد. البته پروژه راه توسعه از نظر زمانی مزیت رقابتی بالایی را به همراه خواهد داشت، زیرا زمان حمل و نقل بین آسیا و اروپا را به حدود نصف زمان فعلی از طریق کانال سوئز کاهش می دهد.
