◄ سفر با قطار و حرکت روی ریل، شغل جذابی است

 رئیس قطار نمونه سال 96 که از سال 80 رئیس قطار است، از تلخی‌ها و شیرینی‌های شغل خود می‌گوید.

علی حمیدی در گفت‌وگو با تین نیوز، رئیس قطاری را شغلی فارغ از کارهای اداری می‌داند که جذابیت‌های زیادی دارد. در ادامه شرح کامل این گفت‌و‌گو را می‌خوانید:

چه شد که رئیس قطار شدید و چند سال است که در این شغل مشغولید؟

از سال 80 و پس از گذراندن طولانی‌ترین دوره آموزشی و پاس کردن 132 واحد درسی رئیس قطار شدم.

برای رئیس قطار شدن تحصیلات دانشگاهی هم لازم است؟

بله مولفه‌هایی برای شغل رئیس قطاری تعریف‌شده که یکی از آن‌ها داشتن کارشناسی است. برای ورود به این شغل ازلحاظ تحصیلات آکادمیک، به‌غیراز مدیریت مالی و روانشناسی باقی رشته‌های مدیریتی قابل‌قبول هستند. با ورود به رجا متوجه شدم که سفر با قطار و سیر  و حرکت ریلی، دنیای خیلی بزرگی است. عامه مردم با این دنیای بزرگ بیگانه‌اند و نمی‌دانند که قطار چگونه بر روی خط می‌رود. چه مراحلی طی می‌شود تا مسافر گیری برای قطار انجام و نهایتا قطار حدفاصل مبدا تا مقصد را طی کرده و مسافران را به مقصد برساند. مردم همچنین در مورد رده‌های شغلی مرتبط با قطار هم اطلاعات کمی دارند و نمی‌دانند که چه شغل‌ها و پست‌هایی در حمل‌ونقل ریلی دخیل هستند و به فراخور موقعیت از چه اهمیتی برخوردارند. راهبر، ترن ست‌ران، رئیس قطار، کارکنان ایستگاه‌ها، کارکنان فنی- تعمیراتی ، کارشناسان و کارکنان کنترل مرکزی راه‌آهن و... از عوامل حرکت و سیر قطار می‌باشند که برای عموم مردم ناشناخته‌اند.

اگر بخواهید تعریفی از شغل خود داشته باشید، چه می‌گویید؟

رئیس قطار سعی می‌کند با برقراری ارتباط بین عوامل مختلف: مسافر، ادارات مرکزی، مسئولان و... قطار را در بهترین شرایط به مقصد برساند.

شرکت رجا نیز با توجه به اهمیت سلامت و ایمنی سیر و حرکت، آموزش‌های زیادی را به کارکنان به‌خصوص رئیس قطار می‌دهد، تا رئیس قطار برحسب موقعیت‌های احتمالی که ممکن است در سیر رخ دهد، آمادگی لازم را برای واکنش صحیح و سریع داشته باشد.

دوره‌های مختلف آموزشی مانند: مقررات سیر و حرکت، بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌ها برای آشنا شدن کارکنان با مجموعه ریلی برگزار می‌شود و درنهایت رجا برای رؤسای قطار دوره کارورزی هم پیش‌بینی کرده است تا موارد تئوری به‌صورت عملی نیز تجربه شود. البته امیدوارم که برخی موارد آموزشی مانند مواجهه با سوانح و برخورد قطار با انسان یا جسم خارجی را هیچ رئیس قطاری تجربه نکند.

لطفا در خصوص دوره‌های آموزشی بیشتر توضیح بدهید.

در شرکت رجا مرکز آموزش وجود دارد که موضوعات درسی را بررسی کرده و چارت آموزشی را طراحی می‌کنند. آموزش کارکنان قطار مشابه آموزش کارکنان سایر مُدهای حمل‌ونقل مثل صنعت هوایی است. یک سرمهماندار هوایی نیز مانند یک سرمهماندار قطار کلیه آموزش‌های لازم برای مواقع اضطراری و سوانح را می‌بیند، باوجودی که ممکن است طی 30 سال خدمت با هیچ سانحه‌ای روبه‌رو نشود.

 اما در مورد رئیس قطاری استثنایی وجود دارد، قبلا شغل رئیس قطاری شغلی تجربی بوده که افراد با طی مراحل و درجات مختلف شغلی به آن می‌رسیدند. اما شرکت رجا از سال 76 متد جدیدی برای استخدام رئیس قطار گذاشت و افراد با مدرک تحصیلی لیسانس‌ و رشته‌های مرتبط را برای اشتغال در این پست استخدام و به کار گرفت و این‌گونه شغل رئیس قطار به شغل تحصیل‌کرده‌ها تبدیل شد.

رئیس قطار خانم هم داریم؟

خیر.

چرا؟

به دلیل این‌که برخی اتفاقات در مسیر سیر پیش می‌آید که تقریبا برای یک خانم خیلی سخت است. شما در نظر بگیرد که در مسیر برفی از رئیس قطار خواسته می‌شود که تنهایی باید سوزن خط را عوض کند. تجربه این شرایط برای یک آقا به‌تنهایی ترس‌آور  و سخت است چه برسد به یک خانم! درعین‌حال رئیس قطار باید برای تعویض سوزن یک هندل و قفل که حدود 20 کیلو وزن دارد را با خود حمل کند.

بااین‌وجود رئیس قطاری برای خانم‌ها تعریف‌نشده است. خانم‌ها می‌توانند تا سرمهمانداری قطار ترفیع بگیرند کما این‌که امروز 3 سرمهماندار خانم در قطارهای مسافری کشور مشغول به کار هستند.

می‌شود به‌صورت تیتروار مسئولیت‌های رئیس قطار در یک سیر را نام ببرید؟

رئیس قطار باید یک ساعت و 30 دقیقه قبل از حرکت قطار خود را به اداره اعزام رؤسای قطار معرفی و آخرین دستورالعمل‌ها و بخش‌نامه‌هایی که صادرشده‌اند را مطالعه کند.

 حداقل 60 دقیقه قبل از زمان حرکت و ورود قطار باید در ایستگاه حاضر شود. رسیدگی به تمام امکانات قطار، چک کردن و تامین و تهیه کمبودهایی که وجود دارند، چک کردن تجهیزات، مشکلات فنی و کارکنان برای این‌که قطار به‌موقع و سر ساعت تعریف‌شده در بلیت، حرکت کند از وظایف رئیس قطار است.

هماهنگی برای مسافرگیری و سوارشدن مسافران، هماهنگی برای خروج از ایستگاه مبدا، کنترل و بلیت، رسیدگی به مشکلات مسافران داخل قطار، جابه‌جایی مسافران برای راحتی خانواده‌ها و افراد مجرد، توجه به خدمات‌رسانی دقیق و مطلوب از سوی کارکنان به مسافران، یکی دیگر از اموری است که رئیس قطار در طول سفر بر آن نظارت دارد. این خدمات‌رسانی بر اساس کلاس قطار که سه ستاره تا پنج ستاره است، متفاوت است و رئیس قطار با توجه به شرح خدماتی که در کلاس‌های مختلف دیده‌شده، خدمات‌رسانی بر مسافران را مدیریت می‌کند. هماهنگی بین مأموران سیر و حرکت، فنی و راهبری بر عهده رئیس قطار است. در صورت نیاز، هماهنگی با عوامل نیروهای اورژانس یا امنیتی ایستگاه‌ها در مواقع اضطراری یکی از وظایف تعریف‌شده رئیس قطار است.

کاهش زمان توقف قطار در ایستگاه‌های بین مسیر برای کاهش زمان سیر و نهایتا بعد از رساندن سالم و سلامت قطار به ایستگاه، نظارت بر خروج مسافران از ناوگان، آخرین کاری است که رئیس قطار در یک سیر بر آن نظارت دارد.

از بین این‌همه کار که گفتید، کدام بخش یا کار سخت‌تر است؟

ارتباط با مسافران سخت‌ترین بخش کار ماست. به دلیل این‌که مسافران از اقشار مختلفی هستند، متناسب‌سازی و رفتار مناسب در مواقع خاص سخت است. در مواقع عادی که مشکلی نیست، تنظیم روابط با مسافران راحت است اما زمانی که کوچک‌ترین چالشی به وجود می‌آید، واکنش‌های متفاوتی بروز می‌کند. مثلا در مواقعی که شرایط جوی باعث توقف غیر برنامه‌ریزی می‌شود، مسافران بازخوردهای مختلفی از خود نشان می‌دهند. بعضی‌ها با منطق این موضوع را قبول کرده و بعضی از مسافران با نادیده گرفتن این منطق که به جبر حوادث طبیعی ناگزیر به توقف شده‌ایم برخورد می‌کنند و واقع‌بینانه نگاه نمی‌کنند.

عدم اشراف مسافران به‌حق و حقوق خود در سفر ریلی یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی است که همواره در سیر برایمان به وجود می‌آید و توقعات غیرمنطقی و غیرقانونی بعضی از مسافران به چالش دائمی تبدیل‌شده است. این در حالی است که برخی مسایل در کنترل کارکنان قطار نیست و نمی‌توانند آن را کنترل کنند.

یکی دیگر از سخت‌ترین مقاطع شغلی یک رئیس قطار زمانی است که حادثه‌ای رخ می‌دهد و قطار با عابر یا وسایل نقلیه برخورد می‌کند. رئیس قطار فارغ از موقعیت زمانی و مکانی باید سانحه را بررسی کند و گزارش کاملی را دراین‌باره ارائه دهد.

 شیرین‌ترین  بخش کاری‌ رئیس قطار چیست؟

رضایت مسافران و تشکرهایی که مسافران با تمام خوبی‌ها و بدی‌های سیر از کارکنان و رئیس قطار انجام می‌دهند، بخش شیرین شغل ماست.

 در مورد واکنش افراد و مسافران به اتفاقات اشاره کردید، برخوردهای غیرمنطقی برخی از مسافران را ناشی از چه می‌دانید؟

مسافران به‌صورت عمومی شناختی از حمل‌ونقل ریلی نداشته و فکر می‌کنند که شرایط سیر و حرکتی قطار متفاوت از دیگر مُدهای حمل‌ونقل است و امکان تاخیر ندارد.

مثلا درزمانی که سانحه برخوردی رخ می‌دهد، زمانی که قطار اول، مجبور به توقف یک‌ساعته می‌شود، دهمین قطاری که در این خط تردد می‌کند با تاخیر حداقل دوساعته مواجه خواهد شد. ارائه گزارش ترافیک برای مسافران قانع‌کننده نیست و گاهی موج اعتراض عده‌ای باعث تشنج در مسافران می‌شود و دراین‌بین رئیس قطار موظف است که با ارائه توضیحات، مسافران را به آرامش دعوت کند. درعین‌حال باید هماهنگی‌های لازم برای سیر مجدد قطار فراهم شود.

درحالی‌که قوانین در سایت‌های راه‌آهن و رجا درج‌شده است، پشت بلیت و بروشورهای قطار نیز توضیحاتی دراین‌باره وجود دارد که مسافران می‌توانند بامطالعه آن‌ها با حقوق خود آشنا شوند.

به نظرتان برای بهبود این وضعیت چه باید کرد؟

فرهنگ‌سازی راهکاری برای کاهش این‌گونه برخوردهاست. این موضوع نیازمند فرهنگ‌سازی است و رجا نیز با اشراف به این مساله برنامه‌های آموزشی جامعی را از طریق رسانه‌های جمعی انجام می‌دهد. معرفی مشاغل قطار به مردم، می‌تواند یکی از راهکارهای اساسی برای رفع چالش‌های بین کارکنان و مسافران باشد. مردم شناختی از رئیس قطار، لوکوموتیوران، ترن‌ست‌ران، سرمهماندار، مهماندار و مأمور فنی و.. ندارند و نمی‌دانند که هر شغلی چه وظایفی دارد و مسافر می‌تواند چه مطالبه‌ای از آن‌ها داشته باشد.

رجا روی امور مهمانداری و خدمات‌رسانی خیلی کارکرده است و احترام زیادی به مسافران می‌گذارد و به همین دلیل کارکنان قطار احترام متقابل نیز از مسافران دریافت می‌کنند.

گاهی بنا به دلایلی مثل بازی و تفریح یا واکنش به خاطره منفی از قطار، بعضی افراد به‌قطار سنگ پرت می‌کنند که این موضوع باعث آسیب رسیدن به‌قطار یا خدای‌ناکرده مجروح شدن افراد اعم از مسافران و مأموران می‌شود. این در حالی است که این تفنن‌های کنار خطی بسیار گران تمام می‌شود. درحالی‌که مردم با اشراف به صدمات ناشی از سنگ‌پرانی‌ها شاید دیگر این کار را نکنند و راه‌آهن بتواند این هزینه‌ها را در راستای توسعه حمل‌ونقل ریلی صرف کند.

به کسی پیشنهاد می‌کنید که رئیس قطار شود؟

بله. به بقیه پیشنهاد می‌کنم که رئیس قطار شوند. شغل ما شغل خوبی است، همیشه در سفر هستیم و از شغل‌های اداری پرهیجان‌تر است. همه جای ایران را می‌توان دید و جایی در ایران نیست که ریل داشته باشد و ما ندیده باشیم. بزرگ‌ترین بدی این شغل نیز این است که هرلحظه که اراده کنی نمی‌توانی در کنار خانواده باشی مثلا در مواردی مانند تولد فرزندم در کنار خانواده‌ام نبودم.