◄ کدام دستگاه متولی مدیریت باغستان سنتی قزوین مقصر است؟

سید مرتضی  نصری- متأسفانه در حال حاضر مدیریت باغستان به هیچ‌ وجه کارآمدی ندارد و جلسات شورای باغستان یا خروجی نداشته و یا خروجی آن اثر گذار نبوده است. اینها بخشی از سخنان شعبانی رییس کل دادگستری استان قزوین است که صراحتا و بی تعارف اداره‌ کل حفاظت محیط زیست، میراث فرهنگی، سازمان جهاد کشاورزی و شهرداری قزوین را در این امر مقصر دانست و گفت در واقع این ۴ دستگاه متولی مدیریت باغستان بوده اند که تاکنون هیچ کار مؤثری برای حفظ باغستان در قزوین انجام نداده‌اند و قطعا ادامه این روند می‌تواند باعث برخورد قضایی با مدیرانی شود که در حوزه باغستان قصور دارند.

لزوم تشکیل کارگروه فنی حفظ باغستان سنتی از مواردی بود که شعبانی بر انجام آن تأکید کرده و افزود: وظیفه این کار گروه این است که با بهره‌ گیری از توان کارشناسان و نخبگان برای حفظ باغات برنامه‌ ریزی علمی کند تا بتوانیم در قالب یک برنامه علمی و عملیاتی مشکلات باغستان سنتی را مرتفع کنیم؛ در غیر این صورت با برگزاری جلسات مختلف در شورای باغستان به خروجی ملموسی نمی‌ رسیم.

این سخنان در حالی بیان می شود که عملا باغستان های سنتی قزوین یا کاملا نابود شده اند و یا با عملکرد ضعیف نهادهایی که نامشان برده شد در شرف نابودی اند. نهادهایی که می توانستند با برنانه ریزی و تدبیر خردمندانه جلوی خسارت ملی را بگیرند امروز در برابر قانون مقصرند و باید پاسخ بدهند چرا و به چه علت چنین خطای فاحشی را مرتکب شده اند ؟

باغستان مهمترین جاذبه‌ توریستی منطقه است، اما بیشتر از مساله توریسم، حفظ این باغستان برای مردم قزوین حیاتی بوده که به هیچ عنوان لحاظ نشده و به اسم توسعه راه و ایجاد کمربندی کاملا از بین رفته است. اساسا قزوین بدون باغستان، شهری است که دیگر شهر نامیده نمی شود‌. هیچ مردمی چون قزوین سند هزار ساله‌ باغداری ندارند و از سالیان گذشته با حفظ و مراقبت از باغستان سنتی آن را به نسل‌ های حاضر تحویل داده اند.

اما این باغستانی که تا سال ۵۰ در وضعیت اصیل خود باقی بود بر اثر اجرای طرح‌ های جامع شهری و گسترش شهر به سمت شمال از سویی و احداث راه‌آهن در جنوب شهر و دل باغستان سنتی، بخش‌های قابل توجهی از آن در این دو جبهه تخریب شد، متاسفانه روند تخریب باغستان با در نظر گرفتن فشارهای قانونی از سوی جهاد کشاورزی و شهرداری همچنان ادامه دارد. باغستان سنتی میراث ارزشمند نسل دیروز است که هنوز نفس می‌کشد و در زندگی اهالی شهر جریان دارد، اما اگر مداخلات و تخریب‌ ها همچنان ادامه داشته باشد و اقدامی در جهت احیا و توان‌ بخشی این ثروت ارزشمند شهر قزوین صورت نگیرد ما دیگر اثری از باغستان سنتی در قزوین نخواهیم دید.

مشکلاتی همچون کمبود آب، تامین امنیت، عدم مجوز برای ساخت چاه‌ خانه و مسائلی از این دست و عدم بهره ‌وری و سود دهی مهمترین اصل در تخریب باغستان سنتی قزوین تا به امروز بوده است. اساسا سودی که این باغستان دارد برای عموم مردم است و واجب است تا همگان در زنده نگه داشتن این مجموعه و احیای آن کوشا باشند. اما متاسفانه ما به داشته‌هایمان اهمیت نمی‌دهیم و این در حالیست که سالانه هزینه‌ های زیادی صرف کاشت درخت می‌کنیم اما به این باغستان که مانند کمربند سبز، شهر را محافظت کرده، اهمیتی نمی‌دهیم. از همان ابتدا سیاست حذف در باغستان وجود داشته و برای اجرای هر پروژه‌ای اول به حذف باغ‌ ها فکر کرده‌اند به جای اینکه مسیر پروژه‌ها را تغییر دهند. به باغداری و باغستان به عنوان یک سرمایه تولیدگر باید نگاه می شد و اعتقاد به حفظ و احیای باغ‌ ها در همه‌ مسوولین استانی می بایست موجود بود که متاسفانه اهمیت چندانی به آن داده نشد. زمانی یک باغدار کل سرمایه‌اش را که می‌توانست در جای دیگر سرمایه‌ گذاری کند در باغستان آورده و با عشق و جان از آن نگهداری کرده و ما حق نداریم حالا که می‌خواهد تولید گر باشد و شغل بیافریند، سد راهش شویم.

وجود مشکلات و عدم حل آنان از سوی مسئولان مانند دستبندی است که بر دستان باغدار زده می‌شود و انگیزه کار کردن را از او می‌گیرد. از قدیم این کمبود آب در باغستانها وجود داشته ولی مردم مدیریت می‌کردند و این باغستان به عنوان بزرگترین پدیده آبخیزداری کمک زیادی به حفظ آب می‌کرد اما حالا وضعیت این‌ طور نیست. ما می‌دانیم که تامین آب شهر مهم و ضروری است اما می‌خواهیم مسئولان در خصوص پساب شهر قزوین سهمیه‌ای به باغستان اختصاص دهند و باعث افزایش سطح آب‌های زیر زمینی در باغ‌ها شوند تا مشکل و بحران آب این مجموعه نیز رفع شود. اگر مشکل آب باغستان حل شود خود به خود همه‌ مشکلات دیگر نیز حل خواهد شد.

متاسفانه باغستان سنتی قزوین در حال حاضر چند متولی دارد و هیچ کدام از آنها تعامل خوبی با هم ندارند و این موضوع باعث شده که مشکلات زیادی در این حوزه ایجاد شود. سال گذشته باغ‌ های سنتی ثبت ملی شد اما آیا این ثبت ملی با خود اعتبار و بودجه تزریق کرد؟ مسئولان میراث فرهنگی چه حمایتی از باغدار و احیای باغ‌ها کرده‌اند ؟ و یا از زمانی که باغستان ثبت ملی شده به باغداران اجازه نمی‌دهند چاه خانه‌ها و اتاق درون باغ بسازند. توزیع ناعادلانه امکانات بین باغداران هم به عنوان یکی از مشکلات باغستان بوده که به نظر می‌رسد برخی امکانات که به باغداران اختصاص می‌یابد به صورت ناعادلانه توزیع می‌شود که لازم است تمامی امکانات و خدمات بین باغداران به طور یکسان توزیع شود.

در نهایت با توجه به صحبت های شعبانی رییس کل دادگستری استان قزوین و نقش کلیدی قانون در برخورد با تخلفاتی که در خصوص نابودی باغستان های قزوین صورت گرفته باید دید جهاد کساورزی و شهرداری چگونه می خواهند این نابودی را توجیه کنند و حرف منطقی آنان برای مرگ باغستانهای قزوین آیا می تواند قانون را مجاب به عدم برخورد با آنان نماید یا خیر ؟

مرتضی نصری