دو برداشت از حذف «بیطرف» از کابینه

«چرا حبیب‌الله بیطرف از راهیابی به پاستور باز ماند؟» همین یک سوال در دو روز گذشته به شکلی انتقادی فراکسیون امید را نشانه می‌گیرد؛ فراکسیونی که اصلاح‌طلبان مجلس دهم آن را تشکیل داده‌اند و حالا با انتقاداتی جدی روبه‌رو است و برخی چهره‌های سیاسی و رسانه‌های نزدیک به جریان اصلاحات، عدم‌اعتماد پارلمان به گزینه اصلاح‌طلب وزارت نیرو را به انفعال این فراکسیون مربوط می‌دانند.

نکته انتقادی آن است که «چرا فردی که 142نفر از نمایندگان مجلس برای دفاع از او ثبت نام کرده بودند هم به او رای موافق ندادند؟» بیطرف با 133 رای موافق در مقابل 132 رای مخالف و 17 رای ممتنع از ورود به کابینه دوازدهم بازماند. او تنها 8 رای کم داشت که بتواند یک‌بار دیگر بر مسند وزارت نیرو تکیه بزند. منتقدان به فراکسیون امید، بر این باورند که این فراکسیون با انفعال خود نتوانست در ایجاد همگرایی میان نمایندگان بر سر وزیر شدن بیطرف موفق عمل کند.

در این میان در مورد زد و بند برخی نمایندگان و زیر بار نرفتن بیطرف هم مطالبی مطرح شد؛ موضوعی که روزنامه جمهوری اسلامی هم در شماره دیروز خود به آن اشاره کرد و به نقل از یکی از نمایندگان مجلس که نامی از او در مطلب یادشده نیامده، نوشت: «بیطرف به درخواست‌های تعدادی از نمایندگان که از وی خواسته‌هایی برای حوزه‌های نمایندگی خود داشتند حاضر نشد پاسخ مثبت بدهد و به آنها گفت انجام این خواسته‌های شما به دلایل فنی امکان پذیر نیست. این نمایندگان به وزیر پیشنهادی نیرو به همین دلیل رای ندادند ولی به هر وزیری که در پاسخ به خواسته‌هایشان پاسخ مثبت داد رای اعتماد دادند.»

البته آنچه دو روز است به‌عنوان «انفعال اصلاح‌طلبان مجلس» درباره «ناکامی بیطرف» مطرح می‌شود و فراکسیون امید مجلس را زیر تیغ انتقاد قرار داده، به‌نظر تنها یکی از دلایلی است که مانع رسیدن حبیب‌الله بیطرف به قطار کابینه شده است.

هرچند عملکرد انفعالی فراکسیون امید، خود به تنهایی می‌تواند درباره رای نیاوردن بیطرف اثرگذار باشد، اما در این میان دلایل دیگری نیز برای عدم‌اعتماد این گزینه پیشنهادی اصلاح‌طلب روحانی وجود دارد. حتی برخی نمایندگان سایر دلیل‌ها را که در ادامه به آن اشاره می‌کنیم، اثرگذارتر از دلایل سیاسی خوانده و برخی دیگر به‌طور کل مسائل سیاسی و فراکسیونی دخیل در عدم‌اعتماد مجلس به بیطرف را رد کرده‌اند. بر این اساس عدم‌اعتماد مجلس در پارلمان را می‌توان در قالب دو برداشت بررسی کرد؛ برداشت سیاسی و برداشت غیر سیاسی (زیست محیطی).

اعتراض زیست محیطی

در تشریح برداشت دوم، آنچه برخی نمایندگان ازجمله احمد مازنی یکی از اعضای فراکسیون امید به‌عنوان دلایل ناکامی بیطرف در رسیدن به کابینه دوازدهم مطرح کرده‌اند بیش از آنکه سیاسی باشد، به مشکلات حوزه‌های انتخابیه و تصمیمات استانی نمایندگان بازمی‌گردد. البته در کنار این اظهارنظر می‌توان از تلاش مجمع نمایندگان خوزستان، برخی نمایندگان استان آذربایجان غربی و نیز نمایندگان حوزه زاگرس نیز یاد کرد که همه توان خود را در همراه کردن پارلمان برای ندادن رای اعتماد به بیطرف به کار بستند. گواه این مدعا حضور سه نماینده از مجمع نمایندگان خوزستان ازجمله عباس پاپی‌زاده و هدایت‌الله خادمی در جمع خبرنگاران، آن هم دقایقی پس از اعلام نتایج رای‌گیری‌ها در پارلمان است. آنها سوابق مدیریتی بیطرف و آسیب‌های جدی وارده به منابع آبی در زمان حضور او در وزارت نیرو را علت اصلی مخالفت‌ خود اعلام کردند؛ بنابراین می‌توان گفت اجماع نمایندگان دو استان خوزستان، آذربایجان غربی و زاگرس‌نشینان و نیز رایزنی با سایر نمایندگان یکی از دلایل ناکامی بیطرف بود.

خارج از مجلس هم برخی چهره‌های سیاسی، این دلیل را مهم توصیف می‌کنند. آنها مساله بحران‌های زیست محیطی و مشکلات کشاورزان استان‌های زاگرس‌نشین را جدی و نگران‌کننده می‌خوانند و بر آنکه نمایندگان مخالف، بخشی از این بحران‌ها را ناشی از مدیریت بیطرف در زمان وزارتش می‌بینند، صحه می‌گذارند. از زمانی که نام حبیب‌الله بیطرف به‌عنوان وزیر پیشنهادی روحانی برای وزارت نیرو جدیت یافت، واکنش‌های مختلفی در شبکه‌های اجتماعی به‌وجود آمد؛ واکنش‌هایی که به مشکل ریزگردها و آب در مناطقی همچون استان‌های غربی و خوزستان اشاره داشت و سیاست‌های حبیب‌الله بیطرف و وزارت نیرو در دولت سازندگی و اصلاحات را اصلی‌ترین دلیل این مشکلات مطرح می‌کرد.

از سوی دیگر، غلامرضا تاجگردون نماینده گچساران و رئیس کمیسیون برنامه هم یکی از افرادی است که مسائل زیست محیطی و خواسته‌های نمایندگان برخی مناطق درباره وضعیت آب حوزه‌های انتخابیه‌شان را به‌عنوان اصلی‌ترین دلایل ناکامی بیطرف مطرح می‌کند. او که خود یکی از اعضای فراکسیون امید است، گمانه‌ها درباره معامله این فراکسیون را رد کرده و تنها وجود بحران آب در برخی مناطق را دلیل رای عدم‌اعتماد به بیطرف خواند. یکی از نمایندگان مجلس نیز در اظهارنظری که در مورد علت رای نیاوردن وزیر پیشنهادی نیرو کرده، بر این نکته تاکید کرد که آقای بیطرف، به درخواست‌های تعدادی از نمایندگان که از وی خواسته‌هایی برای حوزه‌های نمایندگی خود داشتند حاضر نشد پاسخ مثبت بدهد و به آنها گفت انجام این خواسته‌های شما به دلایل فنی امکان‌پذیر نیست. این نمایندگان به وزیر پیشنهادی نیرو به همین دلیل رای ندادند، ولی به هر وزیری که در پاسخ به خواسته‌هایشان پاسخ مثبت داد رای اعتماد دادند.

دفاع ضعیف بیطرف و عملکرد ضعیف «امید»

در این میان دفاع ضعیف بیطرف در مجلس از برنامه‌های خود هم در عدم‌اعتماد مجلس به او بی‌اثر نبود. تاجگردون در یادداشتی تلگرامی به این موضوع اشاره کرد و نوشت: «بحثی به واسطه نوع نگاه و سوابق اجرایی در برنامه‌ها بین نمایندگان برخی مناطق شکل گرفت که تنها کسی که می‌توانست این ابهامات را رفع کند، خود ایشان بود.» او در ادامه تاکید کرد: «به‌نظر من، آقای بیطرف می‌توانست این چالش را به حداقل برساند و تا لحظه‌های آخر هم تلاش کردم این اتفاق حاصل شود، ولی نطق ضعیف و بی‌انگیزه ایشان این تلاش را بی‌نتیجه کرد.» به نوشته این عضو فراکسیون امید، «بیطرف شایسته بود؛ ولی نتوانست مطالبات مردم را در کنار فهم کارشناسی‌اش خوب تعریف کند.»

با این همه، همچنان که در ابتدای این گزارش به آن اشاره شد، سناریویی که بر نقش عوامل سیاسی و فراکسیونی بر عدم‌اعتماد تاکید دارد، طرفدارانی دارد که فراکسیون امید و انفعال اعضا و هیات رئیسه آن را در ناکامی از وزارت بیطرف موثر می‌داند. دیروز غلامعلی نجفی‌خوشرودی عضو این فراکسیون در مجلس، در گفت‌و‌گویی با «ایرنا» گفت که این فراکسیون موافق حبیب‌الله بیطرف برای وزارت نیرو بود ولی فراکسیون‌های مستقلین و نمایندگان ولایی یکپارچه از او حمایت نکردند. این خود می‌تواند اذعانی بر قوی ظاهر نشدن فراکسیون امید بر همگرایی مجلسی‌ها برای رای اعتماد به بیطرف باشد.

صادق زیباکلام فعال سیاسی اصلاح‌طلب دیروز در گفت‌و‌گویی تاکید کرد که از این مساله نمی‌توان غافل شد که در این مجلس با حضور پرشمار اصلاح‌طلبان، وزیر اصلاح‌طلب رای نیاورد و در مقابل وزرای اصولگرا رای بیاورند. زیباکلام در گفت‌و‌گو با انتخاب، درباره زد و بند برخی نمایندگان و اثرگذاری‌اش بر رای عدم‌اعتماد سخن گفت. او البته به ماجرای لیست امید و رد صلاحیت اصلاح‌طلبان در انتخابات مجلس دهم هم اشاره کرد و با بیان اینکه اصلاح‌طلبان و فراکسیون امید قطعا به پالایش درونی نیاز دارند، تاکید کرد: «به‌رغم همه امیدها و انتظاراتی که مردم از لیست امید داشتند، اما واقع مطلب این است که به جز یک تعداد انگشت‌شمار، مابقی‌شان چنگی به دل نمی‌زنند.»

همچنین غلامحسین کرباسچی دیروز در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، اظهار کرد که فراکسیون امید در انتخاب وزیر نیرو همکاری لازم را نداشت. به هر روی می‌توان فارغ از نگاه‌های تک‌بعدی درباره چرایی ناکامی بیطرف، تلفیقی از دو برداشت تشریح شده؛ یعنی برداشت سیاسی و فراکسیونی و برداشت زیست‌محیطی و استانی را در این باره موثر و دخیل دانست؛ موضوعی که هرچند ممکن است میزان اثرگذاری متفاوتی بر موضوع رای عدم‌اعتماد به بیطرف داشته باشد، اما به هر روی توانست رای موافق بیطرف را تا 133 نماینده کاهش دهد.