◄ هشت گام برای بهبود وضعیت مسکن
فرج‌الله رجبی، رئیس سازمان نظام‌مهندسی ساختمان کشور و نماینده مجلس اعتقاد دارد که تغییر در وزارت راهوشهرسازی به همراه یک تغییر رویکرد در بخش مسکن همراه بود. او بر این باور است که در دوره قبلی وزارتخانه رویکرد حاکم بر عدم‌مداخله بود به‌گونه‌ای که دولت از خود در بازار مسکن سلب مسئولیت می‌کرد اما در دوره جدید رویکرد وزیر بر تنظیم‌گری و توجه به این بخش به‌صورت فعال است.
بهشاد بهرامی: فرج‌الله رجبی، رئیس سازمان نظام‌مهندسی ساختمان کشور و نماینده مجلس اعتقاد دارد که تغییر در وزارت راهوشهرسازی به همراه یک تغییر رویکرد در بخش مسکن همراه بود. او بر این باور است که در دوره قبلی وزارتخانه رویکرد حاکم بر عدم‌مداخله بود به‌گونه‌ای که دولت از خود در بازار مسکن سلب مسئولیت می‌کرد اما در دوره جدید رویکرد وزیر بر تنظیم‌گری و توجه به این بخش به‌صورت فعال است. او تعامل با نهادهای فعال در بازار مسکن را از دیگر ویژگی‌های مثبت وزیر کنونی می‌داند. اما تأکید دارد با اتکا به بخش نمی‌توان تحول عظیمی رقم زد و لازم است مجموعه دولت برای بازار مسکن با یکدیگر هم‌جهت شوند.
آقای مهندس شما در نظام‌مهندسی و مجلس حضور دارید این حضور می‌تواند زاویه ورودی برای ارزیابی عملکرد وزارت راه و شهرسازی باشد. از این زاویه فکر می‌کنید عملکرد وزارت راهوشهرسازی در آستانه ورود به یک‌سالگی چگونه بوده است؟
به اعتقاد من مهم‌ترین اتفاق در رویکرد کلان وزارتخانه رخ داد. در دوره قبلی اعتقاد بر این بود که بخش مسکن تابع عرضه و تقاضا است و اعتقادی به مداخله نداشتند. از دیدگاه وزیر قبلی مداخله دولت هیچ کمکی به بازار مسکن نمی‌کرد و حتی ممکن بود خود سبب‌ساز مشکلاتی جدیدی شود. در دوره قبلی اعتقاد داشتند برای ثبات بازار مسکن باید در اقتصاد کلان ثبات برقرار باشد. اما در دوره جدید رویکرد متفاوت شده است. وزیر جدید قائل به ایفای نقش فعال در بازار است و تلاش دارد از تغییر این ایفای نقش به بازار جهت دهد.
آیا این ایفای نقش می‌تواند در ثبات قیمت مؤثر باشد؟
به جهت علامت‌دهی بله.
نمونه‌ای را می‌توانید مثال بزنید؟
آغاز برنامه‌های وزارت راهوشهرسازی و کلنگ‌زنی ساخت ۴۰۰ هزار واحد مسکونی سیگنال مثبتی در بازار بوده است، این اقدام دولت در فضای عمومی و جو حاکم در بازار مسکن بی‌تأثیر نبود و قشر مخاطب این برنامه را به صاحب‌خانه شدن امیدوار کرد. به‌طورقطع اثر واقعی این اقدام به‌تدریج در بازار نمایان می‌شود که دیدید شد و می‌تواند تأثیر بیشتری در جهت آرامش و ثبات بازار داشته باشد.
نکته دیگر کارگردانی وزارت راهوشهرسازی در این بخش است. تمام دستگاه‌های مربوطه باید به‌صورت یکپارچه روی تحقق برنامه ساخت مسکن در قالب طرح اقدام ملی متمرکز باشند اما دستگاه‌های مختلف به‌صورت جزیره‌ای اقدامات خود را در بخش مسکن انجام می‌دادند اما امروز تمام سازمان‌های دولتی، غیردولتی و نهادها به دنبال تحقق یک برنامه واحد هستند. مجموعه شواهد نشان می‌دهد که افت قیمت مسکن در بازار مقطعی و موقتی نیست و این روند ادامه خواهد داشت.
شما طرح اقدام ملی را کافی می‌دانید چون ظاهرا بر نقش مثبت آن تأکید دارید؟
من این طرح را شرط لازم می‌دانم.
این طرح چه مقدار از نیاز مسکن ما را تأمین می‌کند؟
طرح اقدام ملی مسکن قطعا از نظر انگیزه‌ای که در بازار مسکن ایجاد می‌کند مثبت و مفید است.
شما فکر می‌کنید تولید مسکن از طرف دولت بتواند بازار را سامان دهد؟
خیر؛ اما کناره‌گیری کامل هم چاره کار نیست. در شرایط کنونی برای رفع مشکل کمبود مسکن، کشور نیاز به تولید سالانه، ۸۰۰ هزار تا یک میلیون واحد مسکونی دارد، بنابراین تمرکز وزارت راهوشهرسازی باید در راستای تولید گسترده مسکن باشد. دولت در شرایط کنونی تمام تلاش خود را برای مسکن‌سازی انجام می‌دهد، اما این مسئله بسیار حائز اهمیت است که دولت نباید بار تولید مسکن را خود بر دوش بکشد.
بخش خصوصی امروز از ظرفیت‌های بسیار بالایی برای تولید انبوه مسکن برخوردار است، ازاین‌رو دولت می‌تواند از پتانسیل‌های مالی خارج از مجموعه خود برای افزایش تولید مسکن استفاده کند. شرایط کنونی بهترین موقعیت برای تولید مسکن در کشور است، زیرا امروز ظرفیت‌های مالی، انگیزه‌بخش خصوصی و تقاضا برای خرید مسکن در کشور وجود دارد، اما این مسئله نیازمند آن است که دولت به سازندگان و انبوه‌سازان برای انجام حمایت‌های قانونی اطمینان دهد.
این اطمینان به چه شکل باشد؟
باید بتوانیم کاری کنیم که امید سازندگان بیشتر شود، موانع را کاهش دهیم، با ایجاد یک سامانه ملی بین متقاضیان و سازندگان، ارتباط برقرار کنیم و تسهیلاتی مؤثر و تأثیرگذار، تعریف کنیم.
به نظرتان این امیدبخشی از کانال وزارتخانه قابل تحقق است؟
قطعا خیر، اگر من می‌گوییم وزارتخانه فعال‌شده به سهم دستگاه و بخش می‌گویم وگرنه در حوزه‌هایی مثل تأمین مسکن باید به فراتر از وزارت راهوشهرسازی فکر کرد و تیم اقتصادی دولت و بانک مرکزی باید وارد گود شوند اما تأکید می‌کنم وزارت راهوشهرسازی به سهم خود قدم برداشته است؛ طرح اقدام ملی مسکن به‌عنوان محرک و گام اول، خوب است و نشان می‌دهد که دولت اهمیت موضوع مسکن را دریافته است و اهتمام ویژه‌ای به حل مشکلات آن دارد اما در بحث تأمین منابع باید بخش خصوصی را فعال کند و اطمینان را به بازار مسکن برگرداند.
باید توجه داشت که این بحث فقط به تأمین مسکن و ایجاد تعادل میان عرضه و تقاضا محدود نمی‌شود بلکه موجب اشتغال‌آفرینی می‌شود و یک بازار سرمایه‌گذاری خلق می‌کند و باعث می‌شود که سرمایه به بازارهایی مثل ارز و سکه نرود. بعضی از کسانی که وارد حوزه ارز شدند قدرت مالی چندانی نداشتند و اندوخته خود را از دست دادند. به‌هرحال دولت در ارتباط با موضوع مسکن باید در جایگاه تدوین راهبرد باشد.
در حوزه مسکن مهر عملکرد وزارتخانه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در دوره اخیر فارغ از داوری درباره مسکن مهر سرعت و تکمیل طرح‌ها افزایش یافت؛ پیش‌بینی می‌شود بسیاری از واحدهای که فاقد مشکل حقوقی هستند تا پایان سال تکمیل و تحویل شود. مشکل طرح مسکن مهر، تعجیل بود. در واقع به این موضوع مهم توجه نشد که مسکن فقط یک کالبد فیزیکی نیست و به آب و برق و خدمات دیگری مثل مدرسه، مسجد، فرهنگسرا و فضای سبز هم نیاز دارد که بتواند حس پیوستگی اجتماعی را میان ساکنان ایجاد کند. در این دوره تلاش می‌شود علاوه بر تکمیل واحدها برای این معضل نیز فکری شود که این را هم می‌توان از نکات مثبت دوره جدید یاد کرد. نکته‌ای که برآمده از تغییر رویکرد است.
یکی از چالش‌های وزارتخانه در دوره قبل در حوزه نظام‌مهندسی بود در این دوره چالش‌ها کمتر شده است؟
ارتباط بهتر شده است، در این دوره باوجودآنکه وزارتخانه تلاش خود برای اعمال وظائف حاکمیتی را دنبال کرده اما توانسته با نظام‌مهندسی تعامل خوبی داشته باشد. در چند ماه گذشته بخصوص پس از عید امسال این تعامل به بهترین وجه بوده است.
مصداق آنچه بوده است؟
برخی بخشنامه‌های وزارتی و شیوه‌نامه سازمان از نمونه‌های این ارتباط است. در حوزه شیوه نگهداری وجوه ناظری، مسائلی مالی مربوط به مدیریت سازمان و... اتفاقات خوبی رخ داده است که به‌دوراز هرگونه هیجان‌زدگی این اتفاق‌ها دنبال شده است. از همه مهم‌تر تبصره دو ماده آیین‌نامه ماده ۳۳ نظام‌مهندسی بود اصلاح این بخش به‌دوراز هرگونه جنجالی و طبق قانون انجام شد.
