بازخوانی کارنامه حمل‌ونقلی شهرداران تهران پس از انقلاب/ وداع با رکورد ۱۴۴ ماهه
اگرچه سوژه داغ شهردار آینده تهران و کلیددار بعدی بهشت، این روزها، نقل محافل غالب رسانه‌‌ها، متخصصان حوزه شهری و حتی دولتمردان و سیاستمداران است، اما بهتر است در این هیاهوی زودهنگام انتخاب شانزدهمین شهردار پس از انقلاب، کمی هم به عقب بازگردیم و مروری بر عملکرد برخی از شهرداران گذشته پایتخت (بعد از انقلاب) با تاکید بر اقدامات حمل‌ونقلی آنها داشته باشیم.
اگرچه سوژه داغ شهردار آینده تهران و کلیددار بعدی بهشت، این روزها، نقل محافل غالب رسانه‌‌ها، متخصصان حوزه شهری و حتی دولتمردان و سیاستمداران است، اما بهتر است در این هیاهوی زودهنگام انتخاب شانزدهمین شهردار پس از انقلاب، کمی هم به عقب بازگردیم و مروری بر عملکرد برخی از شهرداران گذشته پایتخت (بعد از انقلاب) با تاکید بر اقدامات حمل‌ونقلی آنها داشته باشیم.
محمد توسلی، سیدرضا زواره‌ای، سیدکمال‌الدین نیک‌روش، غلامحسین دلجو، محمدکاظم سیفیان، حسین بنکدار، محمدنبی حبیبی، سیدمرتضی طباطبائی، غلامحسین کرباسچی، مرتضی الویری، محمدحسن ملک‌مدنی، محمدحسین مقیمی، محمود احمدی‌نژاد، علی سعیدلو، و محمدباقر قالیباف، ۱۵ شهردار تهران (یا سرپرست شهرداری) پس از انقلاب اسلامی بوده‌اند. قبل از آن، از «طهران» قاجار در ۱۲۸۶ شمسی تا «تهران» ۱۳۹۶، تعداد ۴۲ شهردار دیگر بر مسند مدیریت شهری پایتخت نشسته‌اند.
دهه ۶۰ تا ۸۰: حبیبی، کرباسچی، الویری
از جمله شهرداران معروف پایتخت در سال‌های پس از انقلاب که نسبت به سایرین، مدت بیشتری سمت شهرداری تهران را برعهده داشته‌اند، می‌توان از محمدنبی حبیبی (۴۴ ماه)، غلامحسین کرباسچی (۱۰۸ ماه)، الویری (۳۲ ماه) و محمود احمدی‌نژاد (۲۶ ماه) نام برد. محمد نبی حبیبی، دبیرکل فعلی حزب موتلفه، از جمله کسانی است که در زمان جنگ تحمیلی (۶۲ تا ۶۶) شهردار تهران بود که در دوره وی، ساخت مترو با تاکید و حمایت آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، آغاز اما پس از مدتی متوقف شد. همچنین در این دوره به فضای سبز و زیباسازی، توجه چندانی نشان داده نشد.
در دوره شهرداری کرباسچی که با آغاز دوران سازندگی همراه بود و ۹ سال طول کشید، اقداماتی همچون احیای طرح جامع شهر تهران، گسترش شبکه بزرگراهی پایتخت، ارتقای کیفیت محیط زیست، تقویت جایگاه شهرداری در تصمیمات اداری، تاسیس موسسه همشهری و انتشار روزنامه همشهری و نشریات وابسته، راه‌اندازی فرهنگسراها و خانه‌های فرهنگ، توسعه فضای سبز و فروش تراکم صورت گرفت که با توجه به محکومیت کرباسچی دوره تصدی وی بر شهرداری، سال ۷۷ به پایان رسید.
کرباسچی، آخرین شهرداری بود که توسط دولت منصوب شد. همچنین الویری، عضو منتخب شورای شهر پنجم، دهمین شهردار بعد از انقلاب و نخستین شهرداری بود که توسط اولین دوره شورای شهر جنجالی تهران انتخاب و البته استیضاح شد اما از آن، سربلند بیرون آمد و در نهایت بهمن‌ماه سال ۸۰ استعفا را ترجیح داد. به گفته خودش، قانونمند کردن شهرداری و شفاف‌سازی سیستم در معاونت‌ها از جمله اقدامات وی در دوران پرهیاهوی شورای شهر نخست بوده است؛ شورایی که بعد از کشمکش‌های سیاسی فراوان، منحل شد.
دهه ۸۰ تا کنون: احمدی‌نژاد و قالیباف
بعد از الویری، دوران ۱۰ ماهه شهرداری ملک‌مدنی و چهار ماهه مقیمی به عنوان سرپرست شهرداری نیز سپری شد تا نوبت به محمود احمدی‌نژاد، خوش‌شانس‌ترین شهردار پایتخت برسد که از بهشت، پلی به سوی پاستور زد. احمدی‌نژاد، با اخذ مدرک دکترای برنامه‌ریزی حمل‌ونقل و ترافیک، طی دوران ۲۶ ماهه تصدی‌اش بر شهرداری تهران، مرتفع ساختن ناهمواری‌های معابر عمومی، کاهش فروش تراکم، جایگزینی چراغ‌های قرمز و تقاطع‌ها با دوربرگردان، تلاش ناموفق برای اجرای طرح غیرکارشناسی مانند مونوریل را در دستورکار خود قرار داد.
وی در دوره مدیریتش بر شهرداری، گلایه‌هایی را از رئیس دولت اصلاحات درباره تخصیص اعتبارات حمل‌ونقل عمومی و حمایت دولت مطرح کرد اما خودش در طول هشت سال ریاست جمهوری‌اش، با وجود درآمدهای سرشار نفتی کمکی به توسعه حمل‌ونقل عمومی نکرد تا این موضوع، از گلایه‌های مداوم قالیباف نسبت به وی و البته حسن روحانی باشد.
بعد از ناکامی در انتخابات ریاست جمهوری سال ۸۴، قالیباف، از شهریور همان سال تا کنون، شهردار تهران بوده است. احداث خطوط بی.آر.تی، افتتاح تونل‌های معروف مانند توحید، رسالت، نیایش، پل صدر و توسعه خطوط مترو از جمله اقداماتش در ۱۲ سال گذشته است.
هرچند قالیباف، توسعه حمل‌ونقل عمومی به‌ویژه مترو از ۷۰ کیلومتر در سال ۸۴ تا حدود ۳۰۰ کیلومتر در سال جاری را از مهم‌ترین افتخارات مدیریتش در پایتخت علی‌رغم «تحریم داخلی» یعنی عدم حمایت دولت از شهرداری می‌داند اما منتقدان وی معتقدند عصر قالیباف در شهرداری تهران را باید دوران شهرفروشی، ساخت‌وسازهای انبوه و احداث تونل‌ها و بزرگراه‌ها دانست چراکه طی این سال‌ها، حدود ۲۵۰ کیلومتر بزرگراه احداث شده اما بودجه‌های این اقدامات باید صرف توسعه مترو و حمل‌ونقل عمومی می‌شد.
قالیباف البته پاسخ داده که بیش از ۵۰ درصد بودجه شهرداری برای حمل‌ونقل عمومی تزریق شده اما با این حجم انبوه خودرو در پایتخت، تونل و بزرگراه نیز جزء نیازهای اساسی بوده است.
وداع با رکورددار بهشت
اینک بعد از گذشت حدود ۱۱۰ سال از تاسیس شهرداری تهران (بلدیه قدیم)، تقویم تاریخ، ماه‌های پایانی مدیریت محمدباقر قالیباف را بر کرسی مدیریت شهری پایتخت، نشان می‌دهد. قالیباف با ۱۲ سال یعنی ۱۴۴ ماه تکیه زدن بر صندلی شهرداری تهران، رکورددار «بهشت» است. او ۵۷ اُمین شهردار پایتخت از زمان تاسیس بلدیه تهران تاکنون و ۱۵ اُمین شهردار تهران پس از انقلاب است که در سه دوره پیاپی در سال‌های ۸۴، ۸۸ و ۹۲ از سوی شوراهای شهر به این سمت، برگزیده شد.
بعد از او، سرتیپ آقاخان بوذرجمهری، ششمین شهردار طی سال‌های ۱۳۰۲ تا ۱۳۱۲ با ۱۲۰ ماه، غلامحسین کرباسچی، چهل‌ویکمین شهردار طی سال‌های ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۷ با ۱۰۸ ماه و غلامرضا نیک‌پی، سی‌ویکمین شهردار طی سال‌های ۱۳۴۸ تا ۱۳۵۶، با ۸۹ ماه در رتبه‌های دوم تا چهارم قرار دارند. شهردار فعلی پایتخت که بارها بخت خود را برای پرش از بهشت به سوی پاستور آزمود و البته ناکام ماند، با توجه به ترکیب منتخبان شورای شهر پنجم که همگی از طیف اصلاح‌طلبان هستند، باید بهشت را به مقصدی فعلا نامشخص ترک کند.
گذشتِ روزگار: آموزگار!
اکنون با کسب تجربیات حدود دو دهه از تشکیل شوراها در سال ۷۸، یک بار دیگر اصلاح‌طلبان در پایتخت، فرصت خدمت یافته‌اند؛ مردم، فراتر از لیستی که به آن رای داده‌اند، و فراتر از گمانه‌زنی‌ها برای انتخاب شهردار آینده، چه محسن هاشمی رفسنجانی از درون شورا یا خارج از آن، و فراتر از نقادی عملکرد ۱۲ ساله قالیباف، مطالبات و دغدغه‌های مهم‌تری همچون توسعه حمل‌ونقل عمومی برای رفع معضلات شهری خصوصا ترافیک و آلودگی هوا در سایه تعامل دولت و مدیریت شهری دارند.
سال ۱۴۰۰، دقیقا زمانی است که مردم نشان می‌دهند آیا کارنامه شورای شهر پنجم، بار دیگر این منتخبان را به بهشت فرامی‌خواند یا خیر؟ کافی است تجربه شورای شهر اول را به خاطر داشته باشیم: «هرکه ناموخت از گذشت روزگار / هیچ ناموزد ز هیچ آموزگار».
همان طرح بی ار تی ولیعصر قالیباف با اصرارش اورد درحالیکه ان زمان میگفتند ولیعصر باید خودرو محور باشد.
شهردار اینده بدانید در سایه قالیباف کارنامه اش هست مطمئنا روند احداث مترو نشان خواهد داد کدام موفق تر بودند.