نقشه راه فاینانس هواپیماهای نو

جدیدترین خبرها درباره تامین مالی هواپیماهای خریداری‌شده از سوی ایران‌ایر حاکی از آن است که 5 شرکت‌کننده که یکی از آنها چینی و 4 شرکت دیگر اروپایی هستند، تا 15 سپتامبر پروپزال خود را برای تامین مالی این خرید، تحویل خواهند داد. مقامات مسوول سه راه تامین مالی هواپیماهای خریداری شده را اعلام کرده بودند.

بخشی از این هزینه به عهده شرکت‌های فروشنده است (ایرباس، بوئینگ و ای‌تی‌آر). بخش دیگر آن را فاینانسورها تامین خواهند کرد و در نهایت صندوق توسعه ملی نیز در این راستا بخشی از تامین مالی را بر عهده خواهد گرفت. از این‌رو ایران برای ایجاد رقابت بین فاینانسورها، مدل جدید مالی را منتشر کرد و بر این اساس 5 شرکت لیزینگ هوایی بین‌المللی این اسناد را دریافت کردند و روی آنها کار می‌کنند.

اما مدت زمان ارائه‌شده از سوی ایران، 15 سپتامبر (24 شهریور) به پایان می‌رسد و این شرکت‌ها در این تاریخ باید پیشنهادهای نهایی خود را ارائه ‌کنند. ایران قصد دارد با این روش قدرت چانه‌زنی خود را افزایش دهد و رقبای جدیدی را برای شرکت‌هایی که در گذشته با آنها کار می‌کرد، وارد میدان رقابت کند و از این شرایط به نفع خود بهره ببرد. از سویی گاهشمار ورود سه فروند هواپیمای دیگر هم آغاز شده است. یک فروند ایرباس و دو فروند ای‌تی‌آر تا پایان سال میلادی بر فراز آسمان ایران پرواز خواهند کرد. همچنین طبق قرارداد بوئینگ با ایران‌ایر، نخستین هواپیمای آمریکایی هم فروردین ماه سال 97 به ایران تحویل داده می‌شود. پیش از این ایرباس 3 هواپیما و ای‌تی‌آر 4 هواپیما را به ایران تحویل دادند.

هرچند این خبرها حکایت از طی شدن روند عادی تحویل هواپیماها دارد، اما هنوز هم شایعاتی مبنی بر به‌وجود آمدن مشکل در قراردادهای هوایی ایران با هواپیماسازان به گوش می‌رسد که در این باره توضیحاتی از سوی اصغر فخریه‌کاشان قائم مقام وزیر راه و شهرسازی در امور بین‌الملل منتشر شده است. او معتقد است، شایعات نه تنها تمام واقعیت را در بر نمی‌‌گیرد که حتی بررسی دقیق‌تر ابعاد موضوع نشان‌دهنده قدرت برتر ایران در چگونگی مدیریت قراردادهای خرید هواپیما با غول‌های بزرگ این صنعت است.

آنچه از توضیحات او برمی‌آید، در مسیر اجرای این قرارداد سه حادثه باعث شد ایران مسیر ابتدایی را متوقف کرده و به راهبردهای جدید فکر کند. نخستین اتفاق روی کار آمدن رئیس‌جمهوری جدید آمریکا بود. ترامپ در آغاز کار خود حرف‌های غیرقابل قبولی را مطرح کرد که نه تنها برای ایران که برای طرف‌های اروپایی نیز پذیرفتنی نبودند. فخریه‌کاشان با اشاره به این موضوع گفته است: اینکه رئیس‌جمهوری کشوری مانند آمریکا که هم قدرت دارد و هم نفوذ، مسائلی را مطرح کند که در پس آنها عقل و منطق وجود ندارد، شاید در نگاه اول امکان توجه نکردن به آن وجود داشته باشد، اما در صورت اقدام این فرد برای تصمیم‌های جدید نیاز به آمادگی کامل ایران وجود دارد.

دومین حادثه رفتارهای جدید فروشندگان و خدمات‌دهندگان به ایران بود. پس از ورود نخستین فروند از هواپیماهای خریداری‌شده، مسائل جدیدی به‌وجود آمد که پیش از آن امکان پیش‌بینی درباره‌شان وجود نداشت. مسائلی که در رفتار قطعه‌سازان، فروشندگان و ارائه‌کنندگان خدمات به ایران تاثیراتی جدی به‌وجود می‌آورد. فخریه‌کاشان اظهار کرده است که این موضوعات قبل از روی کار آمدن ترامپ مطرح نبودند اما امروز نیاز به بررسی و پیگیری جدی آنها وجود دارد. معامله صورت گرفته میان ایران و شرکت‌های هواپیماساز بزرگ جهانی پیچیدگی‌های خاص خود را داشت و نتیجه آن این شد که در جریان اجرای این قرارداد به مسائلی برخوردیم که حتی ایرباس و بوئینگ نیز آن را پیش‌بینی نمی‌کردند.

قائم مقام وزیر راه و شهرسازی با بیان اینکه طبق اصول ارائه‌شده از سوی دولت آمریکا تمام قطعات به‌کار رفته در هواپیماهای فروخته شده به ایران نیاز به دریافتECCN (کد دسته‌بندی صادرات) دارند عنوان کرده است: هر هواپیمایی که به مرحله نهایی تولید رسیده و به خریدار تحویل می‌شود ۱۵۰ هزار آیتم مختلف دارد که همه آنها برای رسیدن به ایران نیاز به دریافت مجوز دارد. برای مثال ما در توافق با ایرباس تخفیف‌هایی گرفته‌ایم که بخشی از آنها مربوط به سیمیلاتور (شبیه‌ساز) پرواز می‌شود. این دستگاه‌ها نیز که جزو تعهد ایرباس به ایران محسوب می‌شوند، نیاز به دریافت مجوز داشتند که باید برای آنها برنامه‌ریزی دقیق صورت می‌گرفت و ما به این نتیجه رسیدیم که باید قبل از تحویل هواپیماها تدارک تمام این مسائل دیده شود. فخریه‌کاشان در گفت‌وگوی خود با «ایسنا» درباره سومین عامل اثرگذار در تغییر رویکرد ایران گفته است: پس از نهایی شدن نخستین قراردادهای بسته شده میان ایران و هواپیماسازهای بزرگ مشخص شد که شرایط بازار امروز به نفع ما در حال تغییر کردن است و بسیاری از شرکت‌ها به‌دنبال آن هستند که در ایران حضور جدی داشته باشند. از این رو ما با در نظر گرفتن این اتفاق مهم تلاش کردیم شرایط طوری مدیریت شود که ایران از تمام امکانات موجود در این عرصه استفاده کرده و منافع خود را در بالاترین سطح ممکن لحاظ کند. به گفته او، ایرانی‌ها در کنار ارزیابی شرایط بازار، یک مشاور خارجی استخدام کرده و در جریان توافقات نهایی مدل مالی جدید خود را منتشر کرده‌اند که در حال حاضر پنج شرکت لیزینگ هوایی بین‌المللی این اسناد را دریافت کردند و روی آنها کار می‌کنند. ۱۵ سپتامبر امسال (۲۴ شهریور) مدت زمان ارائه شده از سوی ایران به پایان می‌رسد و این شرکت‌ها پیشنهادهای نهایی خود را ارائه می‌کنند.

فخریه‌کاشان با اشاره به فعالیت جدی شرکت‌های هواپیماساز در حفظ بازار ایران به تعهد شرکت ایرباس اشاره کرد و گفت: این هواپیماساز اعلام کرده تمام شروط مورد نیاز برای انجام پروازهای نرمال و ایمن را در ایران تامین می‌کند و حتی اگر خود نیز قادر به تامین نیازها نباشد، از دیگر طرف‌ها تهیه می‌کند. اما ما به‌دنبال آن هستیم که در کنار ایرباس دستمان باز باشد تا تمام انتخاب‌های موجود برای ایران همچنان فعال بماند. او در پاسخ به این سوال که تا چه میزان قراردادهای خرید هواپیما از سوی ایران در بازارهای جهانی هوایی تاثیر دارد نیز پاسخ داد: ایرباس و بوئینگ برای به‌دست آوردن سهم بازار با یکدیگر رقابت می‌کنند و از این‌رو برای آنها بازار ایران اهمیت بسیار زیادی دارد. بنابراین وقتی قرارداد ایران با ایرباس نهایی می‌شود، به معنای ورود پنج کشور اروپایی انگلیس، آلمان، فرانسه، ایتالیا و اسپانیاست. هر یک از این کشورها سهمی در این بازار دارند و بر هم خوردن قرارداد با ایران برای آنها ضررساز خواهد بود. ما با شناخت دقیقی که از شرایط داشتیم ابتدا قرارداد را با بوئینگ نهایی کردیم تا این موضوع فشاری به اروپایی‌ها وارد کند تا با قدرت و سرعت بیشتری به بازار ایران ورود کند. در این راستا رقابتی جدی میان اروپا و آمریکا وجود دارد که ما تلاش کردیم از آن نهایت استفاده را ببریم. فخریه‌کاشان با اشاره به فراخواندن سفیر 5 کشور اروپایی در تهران و اولتیماتوم به آنها برای تعجیل در پیگیری قراردادهای خود با ایران عنوان کرده است: ما جایگاه خود را در این تجارت به‌خوبی می‌دانیم و از این رو تمام تصمیم‌ها را در همین راستا اتخاذ کرده‌ایم. در طول ماه‌های گذشته کشورهایی مانند کره‌جنوبی، ایتالیا، دانمارک و هند اعلام آمادگی کردند تا با ایران توافق‌های جدی امضا کنند و از این رو طرف‌های اروپایی به‌خوبی مطلع هستند که استفاده نکردن آنها از شرایط امروز برای خودشان زیانبار خواهد بود.

قائم مقام وزیر راه و شهرسازی به نحوه تعامل با بوئینگ اشاره کرده و گفته است: شرکت بوئینگ قطعا در آمریکا جایگاه متفاوتی دارد و ترامپ نمی‌تواند قرارداد فروش هواپیمای این شرکت با ایران را لغو کند؛ زیرا مستقیما مخالف وعده‌های او در اشتغال‌زایی است. ما بوئینگ را تشویق کردیم که ضمن پیگیری درخواست‌های خود از دولت آمریکا حضور خود در ایران را گسترده‌تر کند و با ایرلاین‌های جدید قرارداد ببندد که توافق با آسمان و قشم‌ایر جزئی از آن بود. فخریه‌کاشان با بیان اینکه نهایی کردن قرارداد خرید ایران از قول‌های بزرگ هواپیماسازی پازلی بسیار پیچیده است که نیاز به حرکاتی دقیق دارد، تاکید کرده است: در جریان این قراردادها بوئینگ و ایرباس برای نخستین بار در قبال دریافت پیش‌پرداخت‌های ایران ضمانت‌نامه رسمی صادر کردند که بانکی در عمان آن را تایید کرد و ما نوسان‌های آن را با معادل‌سازی ریال عمان با دلار مدیریت کردیم.

تامین مالی قراردادهای هوایی

ایرباس، بوئینگ و ای‌تی‌آر در قراردادهای فروش هواپیما به ایران تعهد دارند که بخشی از تامین مالی هواپیماهای جدید ایران را خودشان به عهده گیرند. بر این اساس، ای‌تی‌آر ۱۲ فروند، بوئینگ ۸ فروند و ایرباس ۱۹ فروند از هواپیماهای فروخته شده به ایران را تامین مالی می‌کنند. روش دومی که در تامین مالی خرید هواپیماها به‌کار برده شده، استفاده از فاینانسورهای بین‌المللی است. فخریه‌کاشان در این باره گفته است: ما با یک شرکت فاینانس‌کننده قراردادی نهایی را پاراف کردیم و این به معنای آن است که کار در این حوزه نهایی شده و به محض تصمیم ایران، فاینانس به جریان می‌افتد. در چارچوب این توافق، فاینانس ۴۲ فروند ایرباس، ۳۵ فروند بوئینگ و ۲۰ فروند ای‌تی‌آر شامل تعهد شرکت طرف قرارداد با ایران می‌شود که منابع آن در نظر گرفته شده و کار در این حوزه نهایی است.

روش سوم هم کمک ۳۳۰ میلیون دلاری صندوق توسعه ملی به خرید هواپیماهای جدید است. قائم مقام وزیر راه و شهرسازی در امور بین‌الملل در این باره عنوان کرده است: ساختاری که در چارچوب این قراردادها در نظر گرفته شده بود، به این ترتیب است که ایران ابتدا مبلغی را به‌عنوان پیش‌پرداخت در اختیار هواپیماساز قرار دهد و پس از آن براساس مدلی که تعریف شده، به تدریج درآمدها از محل پرواز هواپیماها به دست آمده و در چارچوب پرداخت‌های بعدی وارد حوزه اجرایی قرارداد شوند تا به این ترتیب ایران‌ایر بتواند از ۳۳۰ میلیون دلار پیش‌پرداخت ابتدایی به‌عنوان تنخواه استفاده کند و این مبلغ را همواره در گردش نگه دارد.