◄ حمل‌ونقل عمومی جاده‌ای، ناموفق در بازاریابی سفرهای نوروزی
سفرهای نوروزی امسال چند تفاوت عمده با سال‌های قبل داشت که از جهاتی غیرقابل پیش‌بینی بود.
سفرهای نوروزی امسال چند تفاوت عمده با سال‌های قبل داشت که از جهاتی غیرقابل پیش‌بینی بود.
یکی از اصلی‌ترین تفاوت‌های سفرهای امسال نسبت به سال‌های گذشته، افزایش چشمگیر سفر با خودرو شخصی نسبت به حمل‌ونقل عمومی بود.
دیگر تفاوت عمده سفرهای امسال پیشی گرفتن حمل‌ونقل هوایی از ریلی بود که دلیل اصلی آن نوسازی ناوگان هوایی و اعتماد بیشتر مردم به پروازهای داخلی است.
البته نباید از رشد چشمگیر حمل‌ونقل دریایی بگذریم که در سفرهای نوروزی توانست رکوردی دور از انتظار به ثبت برساند.
نوروز امسال سفرهای نوروزی در بخش‌های مختلف با رشد مناسبی برخوردار بوده است که علت آن می‌تواند توسعه شبکه آزادراه‌ها و بزرگراه‌ها در سال‌های اخیر و همچنین افزایش تولید خودرو باشد که درنتیجه، امکان سفر با خودروی شخصی را برای همگان فراهم کرده است.
حمل‌ونقل عمومی جاده‌ای، ناموفق در بازاریابی سفرهای نوروزی
در این میان آنچه بیش از سایر موردهای حمل‌ونقل، نتوانست بازار خوبی برای مسافرت‌های نوروزی فراهم کند، حمل‌ونقل عمومی جاده‌ای (اتوبوس و مینی‌بوس) و قطار بود. کاهش میزان مسافرت با اتوبوس می‌تواند به راحت‌تر بودن سفرهای خانوادگی و گشت‌وگذارهای نوروزی با استفاده از خودروی شخصی برگردد. موضوعی که داوود کشاورزیان، رئیس سابق سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای نیز در دی‌ماه سال ۹۶ در گفتگو با خبرنگار مهر به آن اشاره کرد و گفت: ما انتظار نداریم که مردم سفرهای تفریحی ایام پیک سال را با استفاده از خودروهای عمومی جاده‌ای به‌خصوص ناوگان اتوبوس‌رانی بین‌شهری انجام دهند.
به گزارش خبرنگار مهر، وی ادامه داد: سازمان راهداری بیشتر بر موضوع توسعه سفرهای کاری و دانشجویی با استفاده از اتوبوس اصرار دارد که متأسفانه در سال‌های اخیر حتی این موارد نیز به بخش تردد با خودروی شخصی منتقل و به کاهش سهم اتوبوس‌ها از سفرهای کاری و دانشجویی منجر شده است. بااین‌حال در سال‌های اخیر شاهد کاهش تردد با اتوبوس در سفرهای نوروزی شده‌ایم؛ به‌گونه‌ای که در نوروز ۹۵ نزدیک به ۸ و نیم میلیون نفر با اتوبوس جابه‌جا شدند که این رقم در نوروز ۹۶ به حدود ۸ میلیون نفر کاهش یافت که کاهش حدود ۶ درصدی را تجربه کرده است.
همچنین براساس آمار اعلام‌شده از سوی وزارت راه و شهرسازی تا روز یازدهم فروردین نیز، کمی بیش از ۶ میلیون نفر از اتوبوس استفاده کرده‌اند که با توجه به افزایش ترددها در روزهای ۱۲، ۱۳، ۱۴ و ۱۵ فروردین که آخرین روز محاسبه سفرهای نوروزی است، احتمال دارد این رقم به حدود ۷ میلیون نفر برسد که در مقایسه با نوروز ۹۶ کاهش حدوداً ۱۰ درصدی را در بخش حمل‌ونقل عمومی جاده‌ای (اتوبوس) شاهد خواهیم بود. این موضوع نشانگر ناکارآمدی سرمایه‌گذاری در حمل‌ونقل جاده‌ای مسافر است.
افزایش سفرهای ریلی بازور یارانه‌های دولتی
در بخش ریلی نیز اگرچه در سال‌های اخیر، با افزایش مسیرهای ریلی مانند تهران- همدان و تهران-کرمانشاه مواجه بودیم، اما کماکان به دلیل پایین بودن سرعت قطارهای مسافری در ایران، نتوانسته‌ایم سفرهای ریلی را جایگزین سفر با خودروی شخصی کنیم.
سعید محمدزاده، مدیرعامل شرکت راه‌آهن در نشست خبری خود در ۲۴ اسفندماه با اشاره به افزایش ۶ درصدی حمل ریلی مسافر در سال ۹۶ نسبت به سال ۹۵ گفت: این در حالی است که در بخش قطارهای حومه‌ای ۱۶ درصد افزایش تردد داشته‌ایم.
وی درعین‌حال از یارانه ۸۰۰ میلیارد تومانی دولت به حمل‌ونقل ریلی مسافر خبر داد.
همچنین محمد رجبی، مدیرعامل شرکت رجاء که مجری قطارهای حومه‌ای است از وجود بدهی ۳۰۰ میلیارد تومانی دولت به این شرکت بابت قطارهای حومه‌ای خبر داده بود.
وی اظهار داشت: به‌عنوان‌مثال قطار حومه‌ای تهران ـ قم که از مسافران ۴ هزار تومان اخذ می‌شود، هزینه‌ای حدوداً ۱۵ هزارتومانی برای این شرکت در پی دارد که دولت یارانه‌های مربوط به قطارهای حومه‌ای را پرداخت نمی‌کند.
به نظر می‌رسد بخش مهمی ازآنچه به‌عنوان افزایش میزان سفرهای ریلی اعلام‌شده، به سفرهای حومه‌ای برمی‌گردد که به دلیل ارزان‌تر بودن نسبت به سایر موردهای حمل‌ونقلی و علی‌رغم زمان زیادی که از مسافران می‌گیرد، بازهم با استقبال مواجه است. به‌عنوان نمونه قطار حومه‌ای تهران ـ قم در بلیت مسافران در سفر عصرگاهی زمان حرکت قطار را ۱۵:۴۰ دقیقه و زمان ورود قطار به ایستگاه قم را ۱۹:۵۵ دقیقه عنوان کرده است که به معنی انجام این سفر در مدت ۲ ساعت و ۱۵ دقیقه است این درحالی است که مسافرانی می‌توانند با خودروی شخصی این مسیر را در یک ساعت و نیم طی می‌کنند؛ ولی ازآنجایی‌که خودروهای شخصی این مسیر، مبلغی بین ۱۵ تا ۲۰ هزار تومان از مسافران اخذ می‌کنند، مردم به استفاده از قطار حومه‌ای روی آورده‌اند.
بنابراین نه‌تنها توسعه قطارهای مسافری برای دولت به‌صرفه نیست، بلکه حتی همین رشد استقبال مسافران نوروزی از مورد حمل‌ونقل ریلی نیز به نظر می‌رسد تا حدودی به قطارهای حومه‌ای وابسته است و بنابراین درصورتی‌که دولت یارانه قطارهای مسافری را لغو کند و قرار باشد نرخ بلیت قطار همانند نرخ هواپیما آزادسازی شود، شاهد ریزش شدید مسافرت با قطار خواهیم بود. بااین‌حال با توجه به بالا بودن امنیت سفر با قطار نسبت به سایر شقوق حمل‌ونقل به‌خصوص بالا بودن آمار کشته‌های تصادفات جاده‌ای، توسعه حمل‌ونقل قطار مسافری و تلاش برای انتقال مسافران از جاده به ریل، امری اجتناب‌ناپذیر است.
محمدحسین رضاییان، کارشناس ارشد صنعت حمل‌ونقل ریلی نیز در گفتگو با خبرنگار مهر، سال گذشته اعلام کرده بود که تنها راه پیشِ روی وزارت راه و شهرسازی باری افزایش استقبال از قطارهای مسافری، جدا کردن خطوط ریل حمل و بار و مسافر از یکدیگر و احداث خطوط راه‌آهن قطارهای برقی و سریع‌السیر‌است.
گفتنی است در نوروز ۹۵ بیش از ۱ میلیون و ۷۴۰ هزار نفر با قطار به سفر رفتند که این آمار در نوروز ۹۶ و پس از ۵ سال کاهش پی‌درپی تعداد مسافران قطار، با افزایش روبه‌رو شد و به ۱ میلیون و ۷۶۰ هزار نفر رسید. ضمن اینکه تا روز یازدهم فروردین نیز تعداد مسافران ریلی به ۱ میلیون و ۶۰۰ هزار نفر رسیده است که با توجه به باقی ماندن ۴ روز تا پایان سفرهای نوروزی، احتمال رسیدن این شاخص به رکورد ۲ میلیون نفر وجود دارد. به‌خصوص که براساس آمار به‌طور میانگین در هرروز، ۱۰۰ هزار نفر سفر با قطار در ایام نوروز ۹۷ انجام‌شده بود. این در حالی است که وزارت راه و شهرسازی در سال گذشته همه قطارهای بالای ۳۵ سال را از رده خارج کرده و تنها ۵۲ دستگاه واگن مسافری جدید در سال ۹۷ وارد ناوگان حمل‌ونقل ریلی شد.
افزایش سفرهای دریایی مدیون توسعه گردشگری دریایی
در بخش مسافرت‌های دریایی نیز به علت افزایش زیرساخت‌های گردشگری دریایی به‌خصوص افزایش تعداد اسکله‌های بنادر جزایر قشم و هرمز با استفاده از ۷ فروند اسکله قابل‌حمل و سیار، افزایش تعداد ناوگان مسافری دریایی با استفاده از به‌آب‌اندازی ۳ فروند کشتی مسافری ۱۵۰ نفره نوساز در اسفندماه سال قبل، تبلیغات گسترده توسعه گردشگری دریایی از سوی سازمان بنادر و دریانوردی و همچنین اختصاص بسته‌های تشویقی و حمایتی به سرمایه‌گذاران در حوزه گردشگری دریایی، کاهش روزهای مواج خلیج‌فارس در نوروز امسال و مواردی این‌چنینی سبب شد تا میزان سفرهای دریایی نیز با رشد خوبی مواجه شود.
صنعت هوانوردی در حال رشد قابل‌توجه
بااین‌حال آنچه در بخش سفرهای نوروزی بیشترین توجه را به خود جلب کرد، افزایش میزان مسافران هوایی بود که از ۳ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر در نوروز ۹۵ به ۳ میلیون و ۷۲۰ هزار نفر در نوروز سال گذشته رسیده است. امسال نیز به‌طور متوسط روزانه ۹۰۰ پرواز و در فرودگاه‌های کشور انجام شد و به‌طور میانگین ۱۲۰ هزار نفر در هرروز با استفاده از هواپیما جابجا شدند که سبب شد تا سهم حمل‌ونقل هوایی که در سال‌های گذشته پایین‌ترین سهم جابه‌جایی مسافر را در میان سایر گونه‌های حمل‌ونقل داشت، در رتبه دوم بعد از جاده‌ای و بالاتر از حمل‌ونقل ریلی و دریایی بایستد.
وزیر راه و شهرسازی نیز در روزهای پایانی سال ۹۶ از افزایش ۴۰ درصدی تقاضای سفر با هواپیما در کشور پس از افزایش تعداد ناوگان و همچنین آزادسازی نرخ بلیت هواپیما ظرف ۲ سال گذشته خبر داده بود.
داوود ربیعی، کارشناس ارشد صنعت هوانوردی در گفتگو با خبرنگار مهر درباره علل افزایش تقاضا برای سفر با هواپیما گفت: چندین عامل در افزایش سهم بخش هوانوردی از سهم حمل‌ونقل مسافر در کشور مؤثر بوده است. نخست آنکه افزایش ناوگان ای‌تی‌آر و در پی آن افزایش مسیرهایی که با استفاده از این تایپ و باقیمت مناسب ایجادشده است، تأثیرگذار بوده است؛ ضمن اینکه به‌عنوان‌مثال فرودگاه‌های شهرهای شمالی کشور که به دلیل افزایش پروازهای ای‌تی‌آر چند صباحی است که رونق گرفته‌اند، در افزایش استقبال از سفرهای هوایی نوروزی مؤثر بوده است. شهرهای مسافر خیزی چون رامسر، رشت، ساری و گرگان که به دلیل افزایش سفر با ای‌تی‌آر در ماه‌های اخیر، توانسته بخش مهمی از سهمیه سفرهای جاده‌ای را به خود اختصاص دهند.
وی افزود: از دیگر عوامل توسعه سفرهای هوایی، اهمیت پیدا کردن صنعت هوانوردی در کشور است اگرچه در ماه‌های گذشته سانحه هوایی دردناکی داشتیم، اما سبب شد تا میزان آگاهی و دانش مردم از صنعت هوانوردی و لازمه توسعه آن افزایش یابد.
این کارشناس صنعت هوانوردی با اشاره به افزایش تعداد شرکت‌های هواپیمایی که سبب توسعه رقابت میان ایرلاین‌ها شده است، گفت: این اقدام باعث شده تا بخش‌های بازرگانی ایرلاین‌ها نیز به روش‌های متعددی برای افزایش فروش بلیت روی بیاورند که درنتیجه امسال برای اولین بار دیدیم که در هرزمانی از اسفندماه و حتی در طول تعطیلات نوروز، مردم بلیت هواپیما می‌خواستند، می‌توانستند از طریق روش‌های الکترونیکی خریداری کنند. این در حالی بود که در سال‌های گذشته از اوایل اسفندماه با کمبود بلیت هواپیما و نهایتاً ایجاد بازار سیاه آن روبه‌رو می‌شدیم.
