◄نقش مکمل بارمحوری و بارطولی در افزایش ظرفیت خطوط ریلی
وبلاگ تین‌نیوز، عباس قربانعلی بیک| روند جهانی افزایش بار محوری طی 180 سال گذشته از حدود 2 تن به 40 تن و بار طولی کمتر از یک تن بر متر به نزدیک20 تن بر متر، توجه دائمی صنعت ریلی به این دو موضوع به صورت موازی و همزمان را نشان می‌دهد، هرچند شواهد مبین اهمیت اولیه بیشتر بار محوری است؛ چرا که ضریب چسبندگی پایین چرخ و ریل در لوکوموتیوهای بخار و تقاضای نیرو و سرعت بالاتر برای این وسیله ضرورت افزایش آنرا بیشتر می‌کرد و بدلیل بزرگ شدن ابعاد لکوموتیو متناسب با توان آن هر دو ویژگی بار محوری و بار طولی افزایش می یافت لکن در سالهای اخیر با استفاده از فناوریهایی مانند تراکشن
موتور جریان متناوب بار محوری لکوموتیوها محدود ولی بار محوری و بار طولی واگنها افزایش یافته است.
راه آهن ایران نیز در سال 1317 با بار محوری 7 تن کار خود را آغاز نمود و به تدریج تا سال 1348 بار محوری به 18 تن و بار طولی به 6 تن بر متر افزایش یافت، در این سال برای فراهم شدن شرایط ورود لکوموتیوهای GT26 بار محوری به 20 تن افزایش یافت، عامل محرک افزایش بار محوری در سال 1371 نیز بالا رفتن وزن لکوموتیو C30-7 بود.
یک نمونه مناسب برای این مبحث راهآهن آفریقای جنوبی است که در سال 2007 با شبكهای به طول 22 هزار كیلومتر، با عرض 1065 میلیمتر دارای 2500 كیلومتر مسیر دو خطه، 8400 كیلومتر خط برقی، 3300 لكوموتیو، 112 هزار واگن باری بوده و 109میلیارد تن كیلومتر جابجایی بار داشته است. (مسیر صرفا مسافری، 2200 كیلومتر با 530 میلیون مسافر، 14 میلیارد مسافر كیلومتر)، این راهآهن برای توسعه ظرفیت در برخی مسیرهای معدنی بویژه از 1970 به بعد چند اقدام موثر انجام داد از جمله افزایش بار محوری از 18 به 26 و اكنون 30 تن، دوخطه كردن گلوگاهها با كاهش فراز در مسیر باردار، و افزایش طول خطوط فرعی برای راهاندازی
قطارهای سنگین و طویل. هرچند شاخصهای این راهآهن در مقایسه با راهآهنهای دیگر جهان بویژه استرالیا در سطح پایینتری قراردارد لکن با توجه به عرض کم خطوط ریلی باری در این راهآهن طرحها و اقدامات ایشان تحسین هر فرد متخصص در حوزه ریلی را برمی انگیزاند.
در مسیر تک خطه 861 کیلومتری سیشن- سالدانها با 10 محل تلاقی (ایستگاه) هر قطار 342 واگنه به وزن بیش از 41000 تن و طوط 3875 متر توسط 9 لکوموتیو برقی در 4 نقطه از قطار در شبکه برقی 50 کیلوولت جابجا میگردد و در حالی که قطارهای اولیه با 210 واگن با ظرفیت 80 تن بوده اکنون ظرفیت هر واگن به 100 تن رسیده است.
با مقایسه تجربه این راهآهن با سایر راهآهنهای باری سنگین از جمله راه آهن BHP استرالیا افزایش بار محوری و افزایش بار طولی به عنوان وجه مشترک آنها شناخته می‌شود.
با توجه به سیاستهای نظام و تاکیدات مقام معظم رهبری بر توسعه حمل و نقل ریلی و بویژه قانون مدیریت سوخت که افزایش سهم این روش را به 30% در بخش بار برای سال 90 تکلیف نموده بود، دیدگاههای مدیرعامل راهآهن و از سوی دیگر مشکلات ظرفیتی خطوط ریلی به نظر میرسد برای تحقق این اهداف چارهای جز رویکرد تجربه شده فوق نباشد و از آنجا که نوسازی و جایگزینی واگنهای باری در دستور کار قرار دارد میتوان از این فرصت بهترین استفاده را کرد.
برای تبیین نقش مکمل بار محوری و بار طولی میتوان به واگنهای شش محوره اشاره نمود که با طول حدود 20 متر وزن خالی آن 30 تن و ظرفیت بار خالص آن 90 تن میباشد، افزایش بار محوری در این واگن با تعویض بوژی سه محوره با بوژی دو محوره محقق میگردد ولی با افزایش بار طولی به 12 تن بر متر، طول واگن به 10 متر کاهش مییابد، در حالت اول قیمت و هزینه نگهداری واگن کاهش یافته و ظرفیت آن کمی و لذا ظرفیت خط اندکی بالا می‌رود ولی در حالت دوم ظرفیت خط با حفظ بار محوری و بدون تقویت روسازی تقریبا دو برابر می‌شود.
