◄ شاهد از غیب رسید؛ طرح جامع حمل و نقل خاصیتی ندارد

وبلاگ تین نیوز، مجید بابایی | در زمان وزارت مهندس خرم حرکتی آغاز شد مبنی بر اینکه برای انسجام و یکپارچگی طرح های زیربنایی بخش حمل و نقل لازم است طرحی جامع در اختیار باشد. یکی از دلایل این ایده،  بلندمدت بودن برنامه های اجرایی طرح ها در این بخش بود. قاعدتا دولت ها امکان برنامه ریزی بودجه ای برای طرح هایی که دایره زمانی آنها خارج از برنامه های پنج ساله توسعه کشور هستند را ندارند.

از طرفی تعدد طرح های توسعه ای در زیربخش های مختلف حمل و نقل و همزمان محدودیت های مالی کشور این امکان را نخواهد داد تا تمامی آن طرح ها در اولویت اجرا قرار گیرند. موضوع مهم دیگر سیاست های راهبردی کشور در چارچوب برنامه چشم انداز توسعه می باشد که طی آن حرکت به سمت توسعه پایدار و متوازن در بخش حمل و نقل مد نظر می باشد و لذا در یک بازه زمانی برخی از زیربخش ها مورد تاکید و توجه بیشتر سیاستگذاران خواهد بود.

به عنوان نمونه می توان به بخش ریلی اشاره نمود که اراده کشور مبنی بر توسعه جهشی آن می باشد که این امر در قوانین موضوعه و بالادستی نیز به صراحت بیان شده است. از طرفی در آن برهه زمانی نکته مهم دیگری هم متولیان امر را رنج می داد. اینکه تجربه نشان داده است در انتخاب طرح ها نگاه منطقه ای بر نگاه ملی غالب است و لابی های پشت پرده کیفیت این انتخاب ها را به شدت تنزل داده است. نتایج حاصله در دهه های اخیر در حوزه توسعه زیربناهای حمل و نقل نیز خود شاهدی بر این مدعاست.

اجرای پروژهایی بدون پشتوانه فنی و اقتصادی لازم شرایطی را به وجود آورده که امروز نه تنها اهداف مورد نظر درسند چشم انداز محقق نگردیده بلکه منجر به استفاده غیربهره ور از سرمایه گذاری های صورت گرفته گردیده است. اینکه 70 درصد حمل و نقل ریلی بار فقط در 30 درصد شبکه صورت می گیرد ناشی از همین توسعه نامتقارن و بدون پیشینه لازم کارشناسی می باشد. مگر نه اینکه برابر "قانون توسعه حمل و نقل عمومی و مدیریت مصرف سوخت" مصوب سال 86 سهم حمل و نقل ریلی در حوزه بار بایستی به 30 درصد و در حوزه مسافر به 18 درصد در سال 90 می رسید و امروز در سال 94 سهم مذکور همچنان زیر 10 درصد می باشد. به چه دلیل توسعه زیربناهای جاده ای علی رغم تاکید سند چشم انداز در افزایش سهم ریلی با شدت بسیار بیشتر در مقایسه با بخش ریلی صورت گرفته است، چرا فرودگاه هایی ساخته ایم بدون عملیات پروازی مناسب و چگونه است که در حوزه توسعه و ارتقاء کیفی بنادر از رقبای خود به شدت عقب مانده ایم. 

در مجموع این شرایط ما را موظف می نماید تا برای تحقق اهداف چشم انداز ابزارهای لازم را در اختیار بگیریم. طرح جامع حمل و نقل موجودی بی خاصیت نیست، یک ضرورت وشرط بقاست. بدون آن همچون گذشته به بی راهه می رویم، بدون برنامه عمل می کنیم، سلایق را بر ظوابط فنی و اقتصادی ترجیح می دهیم و اهرمی برای اعمال فشار بر دستگاه های متولی ایجاد می کنیم. 

در طی بیش از یک دهه از شروع تدوین طرح جامع حمل و نقل همواره این سوال برای مدیران و کارشناسان بخش حمل و نقل مطرح بوده که چرا این طرح به سرانجام نمی رسد؟ امروز شاهد از غیب رسید! برخی از اساتید که از مسئولین عالیرتبه وزارتخانه هم می باشند معتقدند "طرح جامع حمل و نقل وجود خارجی ندارد و به طور کل در حد یک مطالعه است" ، معتقدند "طرح جامع حمل و نقل وحی منزل نیست" کلا آن را بی خاصیت می دانند.

وزیر محترم راه و شهرسازی در تابستان سال 93 کمیته ای جهت جمعبندی نتایج طرح جامع تشکیل دادند و مدت شش ماه را برای آن تعیین نمودند. امروز یکسال از آن زمان می گذرد، نه تنها آن جمعبندی صورت نگرفت بلکه ضرورت و اهمیت آن هم مورد تردید حضرات قرار گرفته است. خوب است که وزیر محترم یک بار برای همیشه به این قائله خاتمه دهند. یا رومی روم یا زنگی زنگ!