نقشه بازسازی گردشگری پایتخت

بعد از دست‌کم چهارسال اختلاف میان شهرداری پایتخت و دولت، حالا با انتخاب افرادی برای شورای شهر که با دولت دوازدهم همفکری دارند، سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری امیدوار است بتواند از ظرفیت به‌وجود آمده به نفع حوزه‌های زیرمجموعه خود استفاده کند تا جایی که یکشنبه شب رئیس این سازمان و معاونانش در دیداری با منتخبان شورای پنجم، بر لزوم ایجاد درآمد پایدار از گردشگری در تهران، بازگرداندن هویت فرهنگی و تاریخی به این شهر، بهبود زیرساخت‌های گردشگری، ایجاد فضای جدید در پایتخت و تبادل اسناد شورا و سازمان میراث‌فرهنگی در جهت بهبود مدیریت گردشگری شهر تاکید کرد.

زهرا احمدی‌پور با بیان اینکه گردشگری و صنایع‌دستی می‌توانند برای شهر تهران درآمد پایدار ایجاد کنند، گفت: «همچنین مراقبت از آثار تاریخی و میراثی این شهر نیز می‌تواند به این مساله کمک کند که هویت شهر تهران احیا و تهران به شهری جذاب برای گردشگران تبدیل شود.» به گزارش روابط‌عمومی سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، وی افزود: «با یک تحلیل هزینه-‌فایده متوجه می‌شویم که دیگر لازم نیست درآمد شهر تهران را از راه فروش فضای شهری به‌دست آوریم و بخواهیم تنها با اقتصاد شهری وابسته به فروش زمین، شهر را مدیریت کنیم. دغدغه ما این است که تهران باید یک شهر تاریخی بماند و شهری فرهنگی باشد که بتوان این الگو را به کل شهرهای کشور تسری داد.» معاون رئیس‌جمهوری با طرح یک انتظار از شورای اسلامی شهر تهران خاطرنشان کرد: «ما انتظار داریم با کمک شورای‌اسلامی شهر تهران یک تهران فرهنگی بسازیم و به این سمت حرکت کنیم که اگر قرار است شورای اسلامی شهر تهران مصوبه‌ای داشته باشد با رویکرد فرهنگی باشد.»

احمدی‌پور با اشاره به چالش‌های زیرساختی گردشگری تهران، تصریح کرد: «نوروز امسال فاصله بین کاخ سعدآباد و نیاوران را با اتوبوس شهری گردشگری طی کردم و دریافتم خلأ گردشگری شهر تهران به یک یا دو مورد محدود نمی‌شود. ما اگر زیرساخت‌های گردشگری برای تهران فراهم کنیم، می‌توانیم انتظار درآمد پایدار از این حوزه را داشته باشیم.» وی با طرح این سوال که تهران به‌عنوان یک قطب گردشگری آیا توانسته این زیرساخت‌ها را تامین کند؛ ادامه داد: «با وجود تمام تلاش‌هایی که صورت گرفت، حتی نتوانستیم یکی از این اتوبوس‌های گردشگری را برای شهر تهران پلاک کنیم؛ پس چطور می‌توانیم انتظار داشته باشیم آمار گردشگران ما در افق 1404 به 20 میلیون نفر برسد؟»

رئیس سازمان میراث‌فرهنگی یادآور شد: «پیش از این پیام‌هایی که در تهران مخابره می‌شد، پیام‌هایی فرهنگی نبود؛ بلکه عمدتا مبتنی بر یکسری تعارضات سیاسی بود و اجازه نمی‌داد فضای فرهنگی در شهر تهران خلق شود. امروز با توجه به هماهنگی و هم‌فکری بین دولت، شورای شهر و مجلس شورای اسلامی انتظار داریم بتوانیم فضایی جدید را برای شهر تهران خلق کنیم.» احمدی‌پور با اشاره به اینکه باید از ظرفیت‌های اسنادی که در شورای شهر تهران موجود است استفاده کرد، از اعضای شورای شهر خواستار آن شد که اسناد مربوط به شورای سوم و شورای چهارم را در اختیار سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری قرار دهند تا هم از آنها استفاده شود و هم آن بخش‌هایی را که نیاز به بازنگری دارد، مورد بازنگری قرار دهند.»

او همچنین از تهیه سند راهبردی گردشگری در قالب برنامه پنج‌ساله ششم با همفکری و مشارکت تمام کسانی که در این سه حوزه توانایی و دغدغه دارند، یاد و تصریح کرد: «ما می‌توانیم اسنادی را که در مورد شهر تهران برای برنامه 5 سال ششم پیش‌بینی کردیم با شورا در میان بگذاریم و از طرف دیگر برنامه‌ای را که شورا برای چهار سال آینده می‌خواهد بر آن مدار شهر تهران را مدیریت کنید، در کمیسیون‌های مرتبط دنبال کنیم.» معاون رئیس‌جمهوری در پایان سخنان خود خواستار بازگشت حس هویت تعلق به شهر برای شهروندان پایتخت شد.

چالش‌ در اجرای اسناد

یکی از اعضای شورای شهر تهران نیز در این نشست، با بیان اینکه مشکل اصلی مشکل تدوین اسناد نیست، گفت: «در شورای شهر تهران سند‌های خوبی تهیه شده و برخی از آنها به تصویب رسید، از این‌رو باید توجه کرد که ما مشکل سند نداریم، بلکه مشکل اجرای سندهای موجود را داریم.» به باور احمد مسجدجامعی، باید در برنامه‌های توسعه شهری یک لایه میراثی و گردشگری وارد و اساسا در بدو کار باید سندهای موجود عملی و اجرایی شوند. وی با تاکید بر اینکه گردشگری بعضا با مناسبات بین‌المللی پیوند خورده، تصریح کرد: «همه مسائل مربوط به چنین حوزه‌ای به‌تنهایی در دست شورای شهر و شهرداری نیست؛ مثلا بعد از برجام وضعیت گردشگری خارجی ایران بهبود پیدا کرد، در نتیجه بسیاری از مسائل در داخل کشور به مناسبات بین‌المللی مربوط است.»

عضو دیگر منتخب شورای اسلامی شهر تهران نیز به تجربه اسپانیا در به‌کارگیری ظرفیت شهرداری‌ها در گردشگری اشاره کرد و گفت: «مهم‌ترین بخش تولید ناخالص این کشور درآمد حاصل از صنعت توریسم است، همچنین در اغلب کشورها شهرداری متولی همه امور مربوط به شهر است، اما در کشور ما اختیارات محدودی به شهرداری واگذار شده است. تنها راهی که باقی می‌ماند، همدلی و همفکری بین مجموعه مدیریت شهری و دولت است.» مرتضی الویری بر تعامل مستمر کمیسیون‌های مربوطه در شورای شهر با سازمان میراث‌‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری تاکید و خاطرنشان کرد: «در این صورت می‌توان مجموعه‌ای از فعالیت‌ها را تعریف کرد. از سوی دیگر، مساله آثار تاریخی و بافت‌های تاریخی که مورد بی‌توجهی قرار گرفته و مساله استفاده از دریاشهرهای کشور و بهره‌برداری گردشگری از این شهرها است. توجه به جایگاه ترانزیتی شهر تهران نیز مساله دیگری است که باید به آن توجه کرد.» وی افزود: «با عنایت به این محورها می‌توان علاوه بر جذب بیشتر گردشگران، ماندگاری آنها را نیز در شهر تهران بیشتر کرد. گردشگر می‌تواند منابع درآمدی را افزایش دهد، باید بعد از استقرار شورای پنجم شهر تهران در این زمینه کار مشترک صورت گیرد تا زمینه‌های مغفول مانده را دوباره مورد توجه قرار داد.»

شهرداری کار گردشگری را تسهیل کند

معاون گردشگری نیز در این دیدار خواستار کاهش تصدیگری دولت و سازمان‌های دولتی شد و پیشنهاد داد که شورای اسلامی شهر تهران و شهرداری کار فعالان گردشگری را تسهیل کنند. مرتضی رحمانی موحد همچنین افزود: «گسستی که بین شهرداری و شورا وجود داشت باید ترمیم شود تا انتظاراتی که از شورا و عملکردش وجود دارد بر آورده شود.» وی خاطرنشان کرد: «ما می‌توانیم در کمیسیون‌هایی که تعریف می‌شوند، کمک‌حال شورای شهر باشیم و زاویه انحراف سیاست‌های خود را با سیاست‌های ملی کم کنیم. خدمات متقابلی بین شورای شهر و سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری قابل تعریف است و اگر شهرداری مثل سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، سه عنصر حمایت، هدایت و نظارت را اعمال کند موفق‌تر می‌شود.»

این مقام مسوول با یادآوری اینکه بیشترین گردشگر از شهر تهران عبور می‌کند، گفت: «با این‌همه آن‌طور که باید به گردشگران خارجی در تهران خدمات ارائه نشده؛ به‌عنوان مثال هیچ‌کدام از تابلوهای مسیریابی مترو تهران به زبان انگلیسی نیست و گردشگران خارجی حتی برای پیدا کردن مسیر خود با مشکلات زیادی مواجه می‌شوند.» رحمانی موحد تاکید کرد: «شهرداری باید به‌سمتی پیش رود که خدمات و زیرساخت‌های گردشگری را توسعه دهد. تهران قطب فرهنگی‌، قطب تاریخی، قطب مذهبی و قطب طبیعت‌گردی است و امیدواریم با همکاری هم بتوانیم از این ظرفیت‌ها به‌خوبی استفاده کنیم.»

دروازه ورود گردشگر

رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری نیز در این نشست تهران را دروازه ورود گردشگر به کشور دانست و گفت: «پایتخت بودن تهران، این شهر را در وضعیتی قرار می‌دهد که نمی‌توان مثل سایر کلان‌شهرهای کشور آن را اداره کرد. تهران دروازه ورود گردشگر به کشور است، اما متاسفانه نه برای ورود گردشگر و نه به‌عنوان مقصد گردشگری تجهیز نشده است.» سیدمحمدبهشتی با تاکید بر اینکه هنوز فاصله بسیار زیادی میان جایگاه تهران و جایگاه و ارزش واقعی آن وجود دارد، یادآور شد: «شهرداری و شورای اسلامی شهر تهران نمی‌توانند بدون تعامل با سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کار خود را به‌خوبی پیش ببرند. سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری نیز بدون همکاری با شورا و شهرداری نمی‌تواند اهداف سازمانی و اهداف کلان کشور را پیش ببرد.»

جای خالی صنایع‌دستی در المان‌های تهران

معاون صنایع‌دستی سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری نیز در این جلسه، صنایع‌دستی را جزو صنایع‌ هویتی کشور عنوان کرد و گفت: «یکی از مشکلات شهر تهران این است که تکلیفش با حوزه‌ هنرهای سنتی و شهرهای خلاق چندان روشن نیست. این درحالی است که صنایع‌دستی از رشد قابل توجهی برخوردار است و می‌تواند موجب توسعه شهرها و محرومیت‌زدایی شود.» بهمن نامورمطلق ادامه داد: «با وجود اینکه تهران یکی از کانون‌های اصلی شیشه و آبگینه است، حالتی بلاتکلیف در زمینه صنایع‌دستی دارد.

می‌توان گفت تهران هم ویژگی تهران بودن را از دست داده و هم نتوانسته ویژگی ایرانی بودن را به‌دست بیاورد. باید تاکید کرد اگر تهران دنبال هویت خود می‌گردد، به میراث‌فرهنگی نیازمند است؛ همچنین به گردشگری و صنایع‌دستی برای اشتغال‌زایی نیز نیاز دارد.» او با بیان اینکه جای صنایع‌دستی در طراحی المان‌های شهر تهران خالی است، از شورای شهر تهران خواست که در ترویج صنایع‌دستی به سازمان متبوعش کمک کند؛ چراکه شهر تهران نیازمند حضور صنایع‌دستی است.» حالا به باور کارشناسان، رابطه سازمان متولی گردشگری با شورای شهر تهران دارد وارد مرحله تازه‌ای می‌شود؛ مرحله‌ای که اگر با برنامه‌ریزی‌های صحیح و همفکری مناسب همراه شود می‌تواند ثمرات ارزشمندی برای توریسم پایتخت داشته باشد.