۳ حلقه گمشده گردشگری را دریابیم
نشان‌سازی، تبلیغات و بازاریابی در گردشگری یکی از نخستین برنامه‌ها و اقداماتی است که کشورهای پیشرو در گردشگری در پیش گرفته‌اند، حوزه‌ای که به گفته کارشناسان در ایران کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد.
نشان‌سازی، تبلیغات و بازاریابی در گردشگری یکی از نخستین برنامه‌ها و اقداماتی است که کشورهای پیشرو در گردشگری در پیش گرفته‌اند، حوزه‌ای که به گفته کارشناسان در ایران کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد.
به گزارش روزنامه گسترش تجارت، اگر بپذیریم کسب‌وکار اصلی فعالان گردشگری، فروش تعطیلات (به عنوان محصول) است، بدان معناست که در کشورهای مختلف«این محصول» جاذبه‌های گردشگری مناطق مختلف کشورهای مقصد است. برای تحقق این هدف باید هر ۳ حلقه نشان‌سازی، تبلیغات و بازاریابی ایجاد شود تا زنجیره گردشگری شکل گیرد. به عنوان نمونه یکی از اقدامات دیگر کشورها برای تبلیغات ایجاد دفاتر گردشگری (توریسم آفیس) در سراسر کشور است که در ایران دیده نمی‌شوند. فعالان بخش خصوصی براین باورند در صورت حمایت دولت می‌توانند در این مسیر گام برداشته و با استفاده از استعدادهای نیروی انسانی اقدام به نشان‌سازی، تبلیغات و بازاریابی کند.
امروز به دلیل وجود فضای دیجیتال و شبکه‌های اجتماعی تبلیغات و ایجاد نشان تجاری بسیار آسان‌تر از گذشته شده و مخاطبان بیشتری را نیز به خود جذب می‌کند. هر چند گفته می‌شود ایجاد نشان تجاری در عرصه گردشگری در دستور کار دولت قرار گرفته است.
شناسایی جاذبه‌های گردشگری
فواد تجلی، برنامه‌ریز تبلیغات، بازاریابی و نشان‌سازی در گفت‌وگو با «گسترش تجارت» گفت: ایجاد نشان تجاری و نشان‌سازی برای ایران پروژه جاری و آینده دولت و مجلس شورای اسلامی است که با همکاری شرکت‌های بخش خصوصی اجرایی خواهد شد و خط‌مشی و برنامه‌ریزی آن نیز تا حدی انجام شده است. او افزود: ایجاد نشان تجاری برای گردشگری ایران نیازمند نشان‌سازی در عرصه‌های داخلی و خارجی است و شناساندن ایران تنها در خارج از مرزها جوابگوی جذب گردشگر به حد مورد نیاز نیست. تجلی با اشاره به اجرای طرح ایجاد نشان تجاری و نشان‌سازی گردشگری در اصفهان گفت: در این طرح، برنامه نشان‌سازی و تبلیغات برای جذب گردشگران خارجی بود اما قسمتی از آن نیز به نشان‌سازی، تبلیغات و بازاریابی برای جذب گردشگران ایرانی و حتی جلب توجه شهروندان اصفهانی اختصاص یافت که با پیش برد این دو برنامه به موازات یکدیگر توانست از یک سو به ورود گردشگران خارجی در شهرهای ایران بینجامد و از سوی دیگر شهروندان شهرهای گردشگرپذیر با ارائه خدمات مناسب توانستند، تبلیغ مناسبی برای تکرار سفرهای گردشگران خارجی ارائه دهند.
به طور کلی حتی اگر برای گردشگران خارجی و در خارج از مرزهای ایران نشان‌سازی و بازاریابی کنیم و در جذب آنها نیز موفق باشیم، در صورت ارائه خدمات نامناسب، سفر دوباره به ایران تکرار نخواهدشد. در این صورت است راه تبلیغ و بازارسازی در عرصه جذب گردشگر را سد کرده‌ایم. او در ادامه بیان کرد: درحال‌حاضر به دلیل وجود شبکه‌های مجازی، اینترنت و فضای الکترونیک نشان‌سازی و تبلیغات بسیار آسان‌تر شده و مخاطبان بسیار بیشتری را نیز به خود جلب می‌کند.
تبلیغات در دنیای مجازی
تجلی با اشاره به استفاده از بازی و نرم‌افزار برای تبلیغات در دنیای مجازی اظهار کرد: یکی از اقداماتی که می‌توان در زمینه تبلیغات و بازاریابی انجام داد ساخت نرم‌افزارهایی که حاوی اطلاعات و تصاویری از مکان‌های و جاذبه‌های گردشگری شهرهای مختلف ایران است. به این معنا که با ایجاد بازی‌ها و نرم‌افزارهای مختلف می‌توان توجه گردشگران را جلب کرده و به ساماندهی حوزه‌های مختلف در گردشگری نیز پرداخت. به عنوان نمونه نمی‌توان کیفیت غذا و شیوه فعالیت تمامی رستوران‌های ایران را کنترل کرده و روی آنها نظارت کامل داشت اما می‌توان با ایجاد یک نرم‌افزار از کاربران و گردشگران درخواست کرد نظر خود را درباره هر رستوران اعلام کنند و به اینکه گارسون به زبان انگلیسی تسلط داشت یا کیفیت غذا امتیاز دهند. او افزود: در این صورت می‌توان به نحوه فعالیت و کار رستوران‌های مختلف پی برد و به طور حتم رستورانی که کمترین امتیاز را کسب کرده، مشتریان خود را از دست خواهد داد. بنابراین با دخالت‌دادن مردم در تبلیغات، بازاریابی و دریافت نظر کاربران و مشتریان درباره کارکرد هریک از حوزه‌های گردشگری می‌توان هم تبلیغات و بازاریابی کرده و هم فعالیت‌ها را کنترل کرد. وی با اشاره به استفاده از رسانه‌های بین‌المللی برای بازاریابی و تبلیغات بیان کرد: می‌توان برای هر پویش تبلیغاتی رسانه‌ای بین‌المللی را در نظر بگیریم. به عنوان نمونه با آمارگیری می‌توانیم دریابیم که مردم کدام کشورها بیشترین سفر را به دیگر کشورها دارند و در این میان کدام کشورها بیشترین سفر را به آسیا و خاورمیانه دارند و سپس در آن کشورها به تبلیغات جاذبه‌های گردشگری ایران بپردازیم، در واقع با این اقدامات همان کاری که آژانس‌های تبلیغاتی کوچک انجام می‌دهند را در سطح کلان و بین‌المللی انجام می‌دهیم.
دولت، متولی اصلی بازاریابی در گردشگری
به گفته کارشناسان گردشگری، تغییراتی به طور تدریجی در تمامی امور گردشگری در حال رخ دادن است که تبلیغات و بازاریابی نیز شامل آنها می‌شود اما دولت وظیفه اصلی نشان‌سازی، تبلیغات و بازاریابی را برعهده دارد و باید هزینه‌های آن را پرداخت کند. مصطفی سروی، عضو هیات‌مدیره انجمن صنفی دفاتر مسافرتی و گردشگری استان تهران در گفت‌وگو با «گسترش تجارت» اظهار کرد: به طور کلی شرکت‌های ایرانی مسیری را در برنامه تورهای ورودی خود قرار می‌دهند که آژانس‌های گردشگری خارجی از آنها می‌خواهند. آژانس‌های گردشگری خارجی نیز به طور معمول مسیر کلاسیک را درخواست می‌کنند.
او افزود: ایجاد مسیرهای جدید و گنجاندن مقصدهای نوین در تورهای ورودی نیاز به شناسایی و تبلیغات مقصدهای جدید دارند. به همین دلیل اگر آژانس‌های گردشگری مناطق جدید را بدون تبلیغات در برنامه سفرهای خود بگذارند با استقبال روبه‌رو نمی‌شوند.
سروی در ادامه بیان کرد: تبلیغات، بازاریابی و نشان‌سازی وظیفه دولت است. البته بخش خصوصی نیز در این زمینه همکاری می‌کند و وظایف اجرایی را بر عهده می‌گیرد، اما دولت باید هزینه و بودجه مورد نیاز را در اختیار آنها قرار دهد.
تفکیک وظایف
در کتاب سیاست‌های گردشگری آمده که تبلیغات، بازاریابی و نشان‌سازی در گردشگری وظیفه بخش دولتی است و نه بخش خصوصی. بخش خصوصی می‌تواند آژانس‌های گردشگری ایجاد و در دفاتر مسافرتی خود فعالیت کند. او درباره وظایف دولت در تبلیغات، نشان‌سازی و بازاریابی اظهار کرد: دولت باید کاتالوگ‌ها و بروشورهای تبلیغاتی منتشر کند، از متخصصان و بخش خصوصی دعوت کند تا لوگوی گردشگری طراحی کنند، بازاریابی را ساماندهی و مدیریت کند و دفاتر اطلاع‌رسانی (توریسم آفیس) ایجاد کند. بسیاری از استان‌ها با همکاری بخش خصوصی در حال بازاریابی و نشان‌سازی برای جذب گردشگر هستند. به عنوان نمونه اتاق بازرگانی کرمان با همکاری اداره کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری این استان در حال بازاریابی و تبلیغات گسترده بوده و فن‌تورها (تورهای تبلیغاتی و معرفی برای مدیران آژانس‌های گردشگری)، جشنواره‌ها، مسابقه‌های مانند دو ماراتن در کویر و اطلاع‌رسانی‌های گسترده می‌کند.
عضو هیات‌مدیره انجمن صنفی دفاتر مسافرتی و گردشگری استان تهران با تاکید برآنکه بخش خصوصی هزینه لازم برای بازاریابی، تبلیغات و نشان‌سازی برای ایران را ندارد، بیان کرد: این وظیفه دولت است که برای گردشگری ایران نشان‌سازی کند. اما دولت از نظام علمی لازم برای نشان‌سازی، بازاریابی و تبلیغات بی‌بهره است. سروی با اشاره به اینکه تکرار مکررات دردی دوا نمی‌کند، اظهار کرد: بارها و بارها در نشست‌های مختلف این مطالب گفته شده اما هنوز به مرحله عمل نرسیده‌اند.
سخن آخر
ایجاد نشان تجاری، نشان‌سازی و تبلیغات برای ایران بر عهده بخش دولتی است اما بخش خصوصی نیز علاقه‌مند به فعالیت در این زمینه بوده و به ویژه در حوزه نشان‌سازی قابلیت‌های بسیاری برای عرضه دارد. به طور کلی یکی از کاستی‌های گردشگری ایران در زمینه بازاریابی، تبلیغات و نشان‌سازی است. بنابراین می‌توان گفت، تبلیغات برای گردشگری کشور نیازمند بودجه کلان است که بخش خصوصی آن را در اختیار ندارد و دولت باید از آن حمایت کند.
