دبی؛ دومین مقصد یارانه‌ ارزی سفر

 امارات متحده عربی و مشخصا دبی یکی از مهم‌ترین مقاصد خارجی گردشگری ایرانیان را تشکیل می‌دهد. آمارها نشان می‌دهد در فاصله ماه‌های ژانویه تا ژوئیه سال 2017 میلادی میزان سفر گردشگران ایرانی به دبی، با رشد 23 درصدی همراه بوده است که یکی از بیشترین رشدهای سفر به این امیرنشین محسوب می‌شود.

به گزارش دنیای اقتصاد، همچنین ایران در مبادی برتر گردشگری دبی در جایگاه هشتم قرار دارد و در این مدت 317 هزار ایرانی به آن سفر کرده‌اند که نسبت به سال گذشته افزایش 60 هزار نفری را نشان می‌دهد. پیش از ایران نیز به ترتیب کشورهای هند، عربستان سعودی، بریتانیا، عمان، چین، پاکستان و ایالات متحده آمریکا قرار گرفته‌اند. 

ایران از نظر رشد تعداد گردشگران ورودی به دبی، در میان 20 مبدا گردشگری برتر دبی، پس از روسیه و چین که به ترتیب رشد 96 و 53 درصدی در 7 ماه نخست سال 2017 داشته‌اند، سوم بوده است.

نگاهی به آمار رسمی دبی نشان می‌دهد که این امیرنشین در فاصله ژانویه تا دسامبر سال 2016 حدود 472 هزار گردشگر ایرانی را جذب کرده است که نسبت به سال 2015 افزایشی 10 هزار نفری معادل 2 درصد داشته است. ایران در سال 2016 هشتمین مبدا مهم دبی برای سفر به آن امیرنشین بود. دبی پس از ترکیه مهم‌ترین مقصد غیرزیارتی ایران محسوب می‌شود. اما علت این حجم از سفر به دبی چیست؟

علل تقاضای بالا برای سفر به دبی

تصمیم‌گیری برای انتخاب مقصد سفر و داخلی یا خارجی بودن آن نیز مانند سایر کالاها و خدمات از عوامل مختلفی تاثیر می‌پذیرد که یکی از مهم‌ترین آنها قیمت است. قیمت سفر داخلی تابعی از واحد پول آن کشور است اما قیمت سفر خارجی تابعی از ارزهای خارجی به‌ویژه دلار است.  برهمین اساس، هر عاملی که منجر به کاهش ارزش پول کشور مقصد نسبت به پول کشور مبدا شود، بر افزایش تقاضای سفر به آن کشور موثر خواهد بود، زیرا خدمات و هزینه‌های سفر به آن کشور را نسبت به قبل ارزان‌تر می‌کند. 

در برخی موارد این تغییرات در نرخ برابری ارز به‌دلیل نوسانات در متغیرهای اقتصاد کلان یک کشور یا بحران‌های سیاسی که بر اقتصاد اثر می‌گذارد، روی می‌دهد. اما این تمام ماجرا نیست. در برخی کشورها، به جای آنکه تغییرات نرخ برابری ارز دلیلی حقیقی و بیرونی داشته باشد، از سوی مقامات پولی یک کشور در یک میزان تقریبا ثابت نگه داشته می‌شود. این نگرش در ایران سال‌ها اجرا و نتایج آن نیز تاکنون مشاهده شده است. پرداختن به تمام پیامدهای این نگرش نسبت به نرخ ارز در تمام موضوعات اقتصادی در اینجا موضوعیت ندارد، اما اگر تنها بخواهیم بر بخش سفر و گردشگری تمرکز کنیم، این موضوع موجب ارزان شدن مصنوعی سفرهای خارجی و تشویق غیرمستقیم به این سفرها شده است.

از سوی دیگر، به‌دلیل این نرخ مصنوعی، هر یک از مسافران ایرانی مقادیری دلار با قیمت غیرواقعی از ایران خارج و این مقادیر را در کشورهای دیگر صرف می‌کنند. این موضوع به معنی آن است که مابه‌التفاوت نرخ واقعی و مصنوعی دلار در بازار ایران که نتایج دخالت دولت در این بازار است، به مثابه یک یارانه برای سفر ایرانیان عمل کرده و به کشورهای دیگر انتقال پیدا می‌کند. 

این مساله با توجه به اینکه تعداد گردشگران خروجی ایران در سال 2015 بیش از 9 میلیون نفر بوده است، می‌تواند بازگو کننده مقادیر هنگفت ارزی باشد که به‌دلیل قیمت مصنوعی دلار از کشور خارج می‌شود. با این همه مسائل دیگری نیز در سفر به دبی تاثیرگذار بوده‌اند. از جمله این عوامل، می‌توان به زیرساخت‌های بسیار مناسب این کشور از جمله فرودگاه‌ها و تفریح‌گاه‌های مختلف اشاره کرد که برای بسیاری از گردشگران همانند یک کالای سفر ناهمگن و تجربه‌ای متفاوت به حساب می‌آید که نمی‌تواند با محصولات گردشگری و مقاصد داخلی مقایسه شود.

علاوه‌بر این، دبی مرکزی تجاری محسوب می‌شود که ارتباطات بین‌المللی گسترده‌ای دارد و ایرانیان زیادی به‌منظور کارهای تجاری و معاملات به این منطقه سفر می‌کنند. همین عامل موجب می‌شود تقاضای سفر به این کشور به‌رغم گرانی نسبی آن در مقایسه با دیگر کشورهای همسایه، زیاد باشد. افزون بر این بسیاری از هموطنان ما روابط خویشاوندی نیز در کشورهای حاشیه خلیج‌فارس دارند که می‌تواند خود عاملی برای تشدید سفرها به دبی باشد. مروری بر وضعیت زیرساخت‌های گردشگری امارات نشان می‌دهد که این کشور در سال 2017 از نظر شاخص رقابت‌پذیری بخش سفر و گردشگری در رتبه 29 قرار داشته که نسبت به رتبه 93 ایران تفاوت معناداری دارد.

با این حال این کشور از نظر رقابت‌پذیری قیمتی چندان جایگاه خوبی نداشته و در رتبه 56 جهانی است و این موضوع در کنار دریافت 1129 دلار به ازای هر گردشگر ورودی به امارات نشان می‌دهد که عموما گردشگرانی جذب آن می‌شوند که توانایی مالی خوبی دارند.  از سوی دیگر، براساس گزارش مجمع جهانی اقتصاد، امارات در زیرشاخص‌های اولویت‌های دولت در بخش سفر و گردشگری، کارآیی بازاریابی و برندینگ برای جذب گردشگر، کیفیت جاده‌ها و کیفیت زیرساخت‌های گردشگری در رتبه نخست جهان قرار داشته و از نظر زیرساخت‌های هواپیمایی نیز در رتبه سوم قرار گرفته است.

دورنمای گردشگری دبی‌

از سوی دیگر، براساس آمار منتشر شده از سوی وزارت توریسم و بازاریابی بازرگانی دبی، در طول نیمه نخست سال 2017، دبی توانست 06/ 8 میلیون گردشگر با اقامت شبانه را به این امیرنشین جلب کند که نسبت به مدت مشابه سال 2016 رشد 6/ 10 درصدی نشان می‌دهد. این آمار نشان می‌دهد تقریبا تمام 20 بازار گردشگری نخست این امیرنشین، رشد مثبت یا ثابتی را نسبت به عملکرد 6 ماه نخست سال پیش تجربه کردند و حتی 5 مبدا از 10 مبادی عمده این کشور شاهد رشد دورقمی بودند. با احتساب آمار ماه ژوئیه، تنها 4کشور از 20 مبادی برتر رشد منفی در فرستادن گردشگران در این 7 ماه را تجربه کرده بودند و از 16 مبدا که رشد مثبت داشتند، 8مبدا رشدی دورقمی را شاهد بودند. همچنین، تعداد کل گردشگران بین‌المللی این امیرنشین در 7 ماه نخست 2017 به 2/ 9 میلیون نفر رسید که در مقایسه با مدت مشابه سال 2016 افزایش 800 هزار نفری نشان می‌دهد.

در 7 ماه نخست سال 2017، یک پنجم از کل گردشگران وارد شده به دبی از منطقه کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و یک پنجم نیز از کشورهای اروپای غربی به‌منظور بازدید از این امیرنشین به امارات پرواز کرده بودند. منطقه جنوب آسیا با 18 درصد در رده سوم مناطق مبادی گردشگری دبی قرار داشت و منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا و منطقه شمال و جنوب شرقی آسیا هر یک با 11 درصد در رده‌های بعدی فرستادن گردشگر به دبی قرار داشتند. از 20 درصد باقی‌مانده نیز 7 درصد در اختیار فدراسیون روسیه و کشورهای اطراف آن یا به عبارت دیگر اروپای شرقی، 6 درصد در اختیار قاره آمریکا، 5 درصد در اختیار قاره آفریقا و 2 درصد نیز در دست استرالیا واقع شده بود.

برترین مبادی

اما هند همچنان در صدر فهرست ورود گردشگران به دبی قرار دارد و رقم آن به اندازه‌ای رشد کرده است که برای نخستین‌بار، تعداد گردشگران آن در طول 6 ماه نخست سال 2017 از مرز یک میلیون نفر گذشت. در مدت 7 ماه نخست سال نیز این تعداد به یک میلیون و 180 هزار نفر رسید که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته بیش از 200 هزار نفر افزایش یافته است. این میزان حاکی از آن است که ورود گردشگران هندی به این کشور در 7ماه نخست سال 21 درصد افزایش پیدا کرده است. عربستان سعودی نیز که در رتبه دوم فرستادن گردشگران به این کشور قرار دارد، با کاهش 2 درصدی نسبت به مدت مشابه سال پیش، 904 هزار گردشگر به این امیرنشین روانه کرده است. در سال گذشته نیز این کشور 921 هزار گردشگر به دبی فرستاده بود. پس از این دو کشور، بریتانیا رده سوم را با گسیل 712هزار گردشگر به دبی دارد که نسبت به سال پیش رشد 3 درصدی و معادل با 23هزار نفر داشته است.

عمان نیز با کاهش 27 درصدی نسبت به 7 ماه سال گذشته، 506 هزار گردشگر به این امیرنشین فرستاده و نسبت به 695 هزار گردشگری که در 7ماه نخست سال پیش فرستاده بود، 189هزار نفر کمتر شده است.  چین و روسیه نیز به رشد بازار خود ادامه می‌دهند و همان‌طور که گفته شد میزان رشد زیادی را شاهد هستند و به ترتیب در رتبه پنجم و یازدهم بازارهای برتر مبدا قرار دارند. این رشد قابل‌توجه در نتیجه تغییرات قوانین و تسهیلات صورت‌گرفته برای شهروندان این دو کشور در زمینه دسترسی رایگان به ویزا به محض ورود به امارات متحده عربی بوده است. چین در 7 ماه نخست سال 2017، 466 هزار گردشگر و روسیه در این مدت 245 هزار گردشگر به دبی فرستاده بودند. بازدیدکنندگان پاکستانی و آمریکایی نیز به ترتیب در این مدت 372 هزار و 371 هزار نفر گردشگر به دبی اعزام کردند و ایران، آلمان و کویت نیز در رده هشتم تا دهم قرار دارند.

تاثیرات نوروزی

نگاهی به وضعیت ایران نشان می‌دهد که تعداد زیادی از سفرهای ایرانیان به دبی در ماه مارس که مقارن با ایام نوروز است، انجام می‌شود و در سال‌جاری نیز بیشترین رشد به این ماه تعلق داشته است. در ماه ژانویه تعداد ورود ایرانیان به دبی 54 هزار نفر بوده و این میزان در ماه‌های فوریه و مارس روند افزایشی را پیموده و به ترتیب به 50 هزار و 77 هزار نفر رسیده است.  با فرارسیدن آوریل از تعداد گردشگران ایرانی کاسته شده و به ترتیب در ماه‌های آوریل، مه، ژوئن و ژوئیه 34، 42، 26 و 34 هزار نفر از آن بازدید کرده‌اند. به‌نظر می‌رسد به دلایل آب و هوایی و نیز رویدادهایی مانند نوروز، فصل اول سال 2017 برای رشد گردشگران ایرانی بسیار تاثیرگذار بوده و نسبت رشد گردشگران کشور ما در سه ماه نخست 2017 در مقایسه با سال 2016 تقریبا 39 درصد بوده است. در مجموع دبی مقصد گران‌تری برای سفر محسوب می‌شود و سابقه تاریخی خاصی نیز ندارد، به همین دلیل نیز تقاضا برای سفر به آن نسبت به سایر مقاصد بسیار کمتر است. با این همه، افزایش حجم سفر به این کشور دلایلی همچون غیرواقعی بودن نرخ ارز و درنتیجه ارزان‌تر شدن مصنوعی آن نیز بوده است.

اوضاع صنعت اقامت

بررسی وضعیت اقامتی در دبی حاکی از این است که در ژوئیه 2017 هتل‌های 5 ستاره 102 واحد، 4 ستاره 117 واحد و یک تا 3ستاره 261 واحد بوده‌اند و 64 هتل‌آپارتمان دولوکس و 135 هتل‌آپارتمان استاندارد نیز در این امیرنشین وجود داشتند. بنابراین در مجموع تعداد واحدهای اقامتی دبی به 679 واحد می‌رسد که نسبت به ژوئیه سال گذشته 4 واحد افزایش یافته است. همچنین تعداد اتاق-شب اشغال شده در این ماه در سال 2017 به 65/ 16 میلیون رسیده است که در مقایسه با مدت مشابه سال 2016 حدود 800 هزار واحد افزایش نشان می‌دهد. با این حال طول اقامت گردشگران از ژوئیه گذشته تا ژوئیه سال‌جاری کمتر شده و از 7/ 3 شب به 5/ 3 شب رسیده است.  نرخ اشغال هتل‌های 5 ستاره به‌طور متوسط به 75 درصد رسیده و 35 هزار و 524 اتاق در این هتل‌ها وجود دارند. در هتل‌های 4 ستاره نرخ اشغال به 77 درصد می‌رسد و 23 هزار و 596 اتاق موجود است.

هتل‌های یک تا 3 ستاره نیز نرخ اشغال 78درصدی دارند و 21 هزار و 701 اتاق از این نوع هتل‌ها در دبی موجود است. با در نظر گرفتن آمار هتل‌آپارتمان‌های لوکس و استاندارد که نرخ اشغال آنها به 80 و 77 درصد و تعداد اتاق آنها به 9 هزار و 257 و 14 هزار و 995 باب می‌رسد، کل تعداد اتاق‌های اقامتی برای ژوئیه سال 2017 به 105 هزار و 73 باب و نرخ اشغال 77 درصد می‌رسد که در مقایسه با سال قبل که نرخ اشغال 76 درصد و تعداد کل اتاق‌ها 99 هزار و 730 واحد بود، افزایش داشته است. همچنین درآمد ایجادشده به ازای هر اتاق موجود 388 درهم است که نسبت به 397درهم سال گذشته کاهش یافته است. هر درهم امارات تقریبا معادل با 27/ 0 دلار است.  پیش‌تر هلال سعید الماری، مدیرکل توریسم دبی در زمان انتشار آمار 6 ماهه ابراز خرسندی کرده بود که دبی شتاب رشدی را که در فصل نخست سال به‌دست آورده، ادامه داده است تا بتواند در نیمه اول سال 2017 به رشد دورقمی دست پیدا کند. به اعتقاد وی، سرمایه‌گذاری‌های استراتژیک این امیرنشین، برنامه‌های نوآورانه برای ترویج مقاصد، اصلاحات مربوط به سیاست‌های فدرال و همکاری‌های جهانی بلندمدت ظاهرا موجب دیده‌شدن دبی و افزایش دسترسی به این کشور شده و موانع سفر را به حداقل رسانده است.