برنامه خصوصی‌ها برای بازار گردشگری عراق
رئیس سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری اعلام کرده است که در ۶ ماه نخست امسال شاهد رشد ۵۱ درصدی ورود گردشگران خارجی به کشور بوده‌ایم؛ این درصد رشد به این معناست که طی این ۶ماه قریب به ۴ میلیون گردشگر وارد کشور شده‌اند.
رئیس سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری اعلام کرده است که در ۶ ماه نخست امسال شاهد رشد ۵۱ درصدی ورود گردشگران خارجی به کشور بوده‌ایم؛ این درصد رشد به این معناست که طی این ۶ماه قریب به ۴ میلیون گردشگر وارد کشور شده‌اند.
براساس آمارهایی که پیش از این مسوولان سازمان میراث‌فرهنگی اعلام کرده‌اند در ۵ ماه ابتدای سال عراقی‌ها با یک میلیون و ۲۶۳ هزار نفر درصدر جدول اتباع خارجی ورودی به ایران قرار داشته‌اند و بیش از ۴۰درصد از این آمار را در این مدت به خود اختصاص داده‌اند؛ تعدادی که همچنان دلایل و هدف ورود آنها مشخص نیست.
اهداف اتباع عراقی برای ورود به ایران را می‌توان به سه دسته کلی تقسیم کرد؛ مسافرانی که تنها به شهرهای مرزی ایران آمده، خرید می‌کنند و به کشورشان برمی‌گردند؛ گردشگران سلامتی که برای مداوا وارد ایران می‌شوند و گردشگران شیعه‌ای که برای زیارت بقاع متبرکه کشور قصد عزیمت به ایران می‌کنند. اما با وجود آنکه عراقی‌ها پتانسیل بالایی برای ارزآوری از راه توریسم برای ایران دارند، شاهد آن هستیم که در راستای تحقق این امر، سازماند‌هی هدفمندی جهت بازاریابی و جذب گردشگر صورت نمی‌گیرد.
دی‌ماه سال گذشته بود که معاون سابق گردشگری سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری گفته بود برای بازاریابی گردشگری در عراق، میزی براساس ضرورت توجه به بازار این کشور ایجاد شده است؛ میزی که البته جزئیاتی از آن آن‌طور که باید وجود ندارد و هنوز دستاورد روشنی برای ساماندهی بازار عراق نداشته است.
در شرایط کنونی نیز که با تغییر مدیریتی در معاونت گردشگری، این معاونت به‌صورت جزیره‌ای درآمده که هیچ اطلاعاتی درخصوص اقدامات صورت گرفته از آن خارج نمی‌شود، شواهد نشان می‌دهد میز عراق نیز همچنان ابتر باقی مانده است؛ چه اینکه تلاش‌های دنیای‌اقتصاد برای دریافت اطلاعات درخصوص جدیدترین اقدامات در این زمینه از محمدابراهیم لاریجانی، سرپرست دفتر بازاریابی و تبلیغات گردشگری بعد از دو هفته پیگیری به در بسته خورد و در نهایت اطلاعات جدیدی از وضعیت کارگروه و بازاریابی بازار عراق به دست نیامده است.
از میز عراق چه خبر؟
در سازمان میراث فرهنگی برای همه کشورهای هدف میز تشکیل داده‌ایم. اولین میز بازار هدف نیز برای کشور عراق تشکیل شده است. ما بر اساس محصولات گردشگری برنامه‌ریزی می‌کنیم؛ این جملات بخشی از صحبت‌های محمد محب‌خدایی، معاون پیشین گردشگری سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری است که دی ماه ۹۶ به ایجاد میزی به‌عنوان میز عراق اشاره کرده بود؛ اتفاقی که البته بعد از پایان معاونت محب‌خدایی نیز همچنان به روند خود ادامه می‌دهد.
بر همین اساس نیز او در پاسخ به این سوال که تا زمان حضور او به‌عنوان معاونت گردشگری وضعیت میز عراق به چه صورت پیش رفته بود، می‌گوید: تا زمانی که به‌عنوان معاون گردشگری در سازمان حضور داشتم، میز عراق در زمینه زیارت و سلامت به خوبی پیش می‌رفت؛ به گونه‌ای که به نظر جای امیدواری دارد که در این زمینه گام‌های موثری به کمک همکارانی که در حال حاضر در سازمان مسوولیت دارند، برداشته شود.
محب‌خدایی به این نکته تاکید می‌کند در جلسات میز عراق از حضور بخش خصوصی نیز استفاده می‌شد و ادامه می‌دهد: برای آنکه بتوانیم از نقاط قوت و ضعف در زمینه گسترش گردشگر ورودی در بخش عراق به درستی بهره‌برداری کنیم، از بخش خصوصی نیز استفاده کردیم تا این ضعف‌ها و قوت‌ها شناسایی شود و بعد از یکسری خِرَد جمعی به نتیجه‌گیری در قالبی درست و کاربردی دست پیدا کنیم.
به گفته معاون پیشین گردشگری بخش جذب گردشگر از دو کشور عراق و آذربایجان به خوبی پیش می‌رفت؛ چون این دو کشور ایران را مقصد زیارتی و سلامت ایده‌آل می‌دانند. در نهایت محب‌خدایی با ابراز امیدواری از بهبود جذب گردشگر از عراق می‌گوید: از چنین فرصتی باید به خوبی استفاده کرد تا گردشگر عراقی نیز این قابلیت را پیدا کند که چرخ صنعت گردشگری ایران را بگرداند و حذف برخی از گردشگرانی که از کشورهای آسیای شرقی، اروپایی و آمریکایی می‌آمدند جبران شود. آنها همچنین می‌توانند در زمینه تبلیغ گردشگری ایران نیز مفید باشند؛ به‌گونه‌ای که رفت و آمد آنها و سایر کشورهای همسایه نشان خواهد داد ایران امنیت لازم و پتانسیل کافی برای جذب گردشگر ورودی را دارد و خواهد داشت.
اقدامات بخش خصوصی
حالا در چنین شرایطی و با توجه به آنکه معاونت گردشگری بدون معاون به کار خود ادامه می‌دهد و تکلیف بسیاری از اقدامات پیشین در شرایط کنونی مشخص نیست، زمزمه‌هایی درخصوص تغییر الگوی سفر عراقی‌ها به ایران به گوش می‌رسد. به گفته برخی فعالان گردشگری، برخی از عراقی‌ها در گروه‌هایی وارد کشور می‌شوند که اهل خرج کردن هستند؛ موضوعی که اهمیت این بازار تازه را بیشتر می‌کند.
محمد قانعی، رئیس اتحادیه هتلداران مشهد نیز با تاکید به این موضوع به دنیای‌اقتصاد می‌گوید: تاکنون برای آنکه بتوانیم بازار عراق را در اختیار بگیریم، فعالیت‌های گوناگونی انجام داده‌ایم و برنامه‌هایی را نیز برای آینده در نظر گرفته‌ایم. از جمله این فعالیت‌ها، برگزاری نمایشگاه‌هایی است که با حضور در آنها تلاش می‌کنیم ایران را به عراقی‌ها به‌عنوان یک جاذبه گردشگری مناسب معرفی کنیم.
قانعی در ادامه به نمایشگاه‌هایی اشاره می‌کند که در آنها حضور داشته یا قرار است حضور داشته باشند و می‌گوید: چندی پیش نمایشگاهی در بصره برگزار شد که در آن به معرفی خراسان رضوی و ایران پرداخته شد و قرار است حضور در چنین نمایشگاه‌هایی ادامه داشته باشد.
به گفته رئیس اتحادیه هتلداران مشهد حضور در تمام این نمایشگاه‌ها تنها از سوی بخش خصوصی صورت می‌گیرد و سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در این زمینه اقدامی صورت نداده است: اوایل آبان ماه نیز قرار است در نجف نمایشگاهی برگزار شود و همچنین خودمان را برای حضور در نمایشگاهی آماده می‌کنیم که در آذرماه از سوی عراق و در شهر بغداد برگزار خواهد شد.
او همچنین به دفاتر خدماتی اشاره می‌کند که در شهرهای گوناگون عراق برای جذب گردشگر فعالیت خود را آغاز کرده‌اند: خوشبختانه ایران و به‌ویژه مشهد جذابیت‌های فراوانی جهت جذب گردشگر دارد و مشهد زیرساخت‌های لازم برای جذب چنین توریست‌هایی را نیز در خود می‌بیند. علاقه‌مندان زیارت امام رضا(ع) بسیار زیاد هستند و با وجود آنکه تبلیغات منفی در برخی موارد مانع ورود چنین گردشگرانی می‌شود؛ اما باز هم این تبلیغات سوء نتوانسته از جذابیت مشهد برای گردشگران عراقی بکاهد.
جذب خانواده‌های عراقی هنوز در دستور کار فعالان حوزه گردشگری قرار دارد و رئیس اتحادیه هتلداران مشهد معتقد است اگر با همین روند پیش بروند می‌توانند به‌زودی شاهد ورود گردشگران عراقی باشند که اتفاقا از قشر متوسط به بالا هستند و برای خرج کردن و گردشگری واقعی قصد عزیمت به ایران می‌کنند: در حال حاضر خدمات گردشگری در ایران برای گردشگران ورودی پایین است و به همین دلیل قشر متوسط رو به بالای عراقی به خوبی می‌توانند در ایران به‌عنوان گردشگر ورود کرده و از بخش‌های زیارتی، سیاحتی و سلامت کشور بهره ببرند. در حال حاضر شاهد آن هستیم عراقی‌های بسیاری هزینه می‌کنند و قشرهای مرفه‌تری به ایران و به‌ویژه مشهد می‌آیند.
ایران در حال حاضر در شرایطی به سر می‌برد که به دلیل تبلیغات منفی، تحریم‌ها و... میزان گردشگر اروپایی و آمریکایی‌اش را از دست داده و هر روز به میزان تورهای گردشگر ورودی که اعلام کنسلی می‌کنند اضافه می‌شود. در چنین شرایطی عراق می‌تواند پتانسیل مناسبی داشته باشد.
با وجود چنین بستر مناسبی برای کسب درآمد گردشگری، متولی مستقیم و اصلی این بخش یعنی معاونت گردشگری سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری همچنان بدون معاون است و با توجه به این شرایط قطعا نمی‌توان انتظار مدیریت مناسبی در این زمینه و دیگر موضوعات مبتلابه گردشگری داشت و بیم آن می‌رود که این فرصت نیز مانند بسیاری از فرصت‌هایی که وجود داشت و به واسطه تغییر مداوم مدیران و معاونان این سازمان از دست رفت، باز از کف برود.
