تعلل، انتظار و بحرانی دیگر
شیوع کرونا در کشور به زعم بدنه مدیریتی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی کشور «بحران پنجم» است.
شیوع کرونا در کشور به زعم بدنه مدیریتی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی کشور «بحران پنجم» است. پیش از شیوع کرونا، بدنه گردشگری کشور روزهای چندان خوشی را سپری نمی‌کرد، قرار گرفتن ایران در وضعیت قرمز سفر، کنسل شدن پروازهای ورودی به ایران، انتشار چهره‌ای ناامن و مشوش از کشورمان در رسانه‌های دیگر اخبار حوزه گردشگری در نیمه دوم سال 1398 را مملو از کلماتی مثل بحران، رکود و تعطیلی کرد.
گردشگری کشور پیش از شیوع ویروس ناخوانده کرونا نیز در بحران بود، اما وقوع بحران‌های مکرر بیش از هر چیزی برنامه‌ای تمام قد و استوار برای آینده این صنعت می‌خواهد. آخرین امید فعالان این حوزه نیز سفرهای نوروزی بود که شیوع کرونا و ضرورت حفظ جان مردم، این فرصت را نیز به باد داد تا سال 1398 سال سیاهی برای تاسیسات گردشگری کشور باشد. با این حال وزارتخانه تازه‌تاسیس میراث فرهنگی در همین روزهای شیوع نگرانی و ترس بارها تعلل خود را در گرفتن تصمیم‌های اساسی، مثل تعطیلی سراسری موزه‌ها یا هتل‌ها نشان داده است.
در کنار این تعلل، استان‌های کشور به نوبه خود آستین بالا می‌زنند و اعلام می‌کنند که در روزهای نوروز پذیرای مسافران نخواهند بود. استان‌ها و شهرهای شمالی کشور جزو اولین مناطق ایران بودند که تصمیم جلوگیری از تردد خودروها و مسافران در آنها سایه عمل به خود دید. همراه با استان مازندران و گیلان، استان‌های لرستان، کرمانشاه، ایلام، هرمزگان، اصفهان، خراسان رضوی، قم، فارس، یزد، اردبیل، کهگیلویه و بویراحمد، کردستان، قزوین، زنجان، کرمان، سمنان، بندر گناوه، منطقه آزاد ارس، منطقه آزاد ماکو و سیستان بلوچستان از دیگر مناطقی هستند که اعلام کرده‌اند که نوروز امسال میزبان مسافر نخواهند بود. شیوع کرونا علاوه بر ایجاد ضرورت «نوروز بی‌سفر» تاکنون ضربه‌های مالی بزرگی نیز به دست‌اندرکاران این صنعت زده و تاکنون بیش از 70 میلیارد تومان هزینه سفر از سوی فعالان گردشگری به مردم عودت داده شده است. به گزارش روابط عمومی معاونت گردشگری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، «ولی تیموری» معاون گردشگری خبر داده است که عودت این مبلغ، طبق اجرای مصوبات ستاد ملی مدیریت بیماری کرونا و با همکاری مدیران و کارکنان تاسیسات گردشگری و طبق درخواست مردم برای لغو سفرهای خود صورت گرفته است.
معاونت گردشگری در این خبر از گردشگران درخواست کرده است تا با توجه به شرایط اقتصادی خاص فعالان گردشگری در صورت امکان به جای اخذ نقدی وجوه خود، سفر را به زمان مناسب‌تری موکول کنند. در حالی که فرصت تعطیلات نوروزی یکی از نقاط عطف در صنعت گردشگری کشور است، معاونت گردشگری تاکنون راهکارهایی مثل استمهال تسهیلات بانکی، مالیات، حق بیمه کارفرمایی و قبوض حامل‌های انرژی فعالان و تاسیسات گردشگری را به عنوان شیوه‌ای برای سبک کردن بار اقتصادی وارد بر فعالان حوزه گردشگری عنوان کرده است. این برنامه، مسیری است که به زعم معاونت گردشگری می‌تواند تاسیسات این حوزه پرچالش را از بحران خارج کند.
گذراندن دوران نقاهت در هتل‌ها
گرچه استان‌های مختلف کشور، یکی پس از دیگری از پذیرایی مهمانان نوروزی انصراف می‌دهند، تاکنون وزارت میراث فرهنگی و گردشگری ابلاغیه‌ای جامع برای بسته شدن هتل‌ها و مراکز اقامتی در ایام نوروز صادر نکرده است. به نقل از روابط عمومی وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی کشور این وزارتخانه در بند ششم نامه‌ای خطاب به مدیران کل میراث فرهنگی استان‌ها نوشته که وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برای انعقاد قرارداد با تعدادی از مراکز اقامتی و هتل‌ها در شهرهای مختلف اعلام آمادگی کرده است.
طبق این نامه، هتلداران می‌توانند در صورت علاقه، خدمات اقامتی خود را برای سپری کردن دوران نقاهت شفایافتگان کرونا ارایه دهند. این نامه در حالی ارسال شده است که جلسه ستاد ملی مقابله با کرونا، 15 اسفند با حضور وزیر میراث فرهنگی برگزار شد و علی‌اصغر مونسان، وزیر میراث فرهنگی و گردشگری کشور در این جلسه با تعطیلی مراکز اقامتی و هتل‌ها مخالفت و در عوض، پیشنهاد تعطیلی مراکز اقامتی غیرمجاز را صادر کرده است.
علاوه بر آن در این جلسه پیشنهاد شده تا دیگر مراکز اقامتی که عملا وزارت میراث فرهنگی نظارتی بر آن ندارد، مثل زایرسراها و مهمانسراها تعطیل شوند. مهم‌ترین پیشنهاد وزیر میراث فرهنگی برای خروج از بحرانی که دامن فعالان حوزه گردشگری کشور را گرفته است، این بود که پس از فروکش کردن بیماری کرونا، برای جبران خسارت فعالان گردشگری، تعطیلات چند روزهای برای سفر مردم فراهم شود. این پیشنهاد مورد قبول اعضای ستاد کرونا در جلسه مذکور قرار گرفته اما تصمیم‌گیری به زمان دیگری موکول شده است. نامه عنوان شده نیز حاصل این جلسه است که طبق آن وزیر میراث فرهنگی برای رفع خسارات وارده بر مراکز اقامتی، پیشنهاد امضای قراردادی با وزارت بهداشت داده است تا هم بیماران بتوانند دوره نقاهت خود را در هتل‌ها بگذرانند و هم وسایل بهداشتی و مراقبتی خود را تامین کنند. این پیشنهاد در حالی به عنوان راهی برای جبران خسارات وارد بر جامعه هتلداران مطرح می‌شود که کافی بودن تجهیزات بهداشتی هتل‌ها جای سوال دارد.
تصویرسازی برای عصر پساکرونا
آهنگ تند اتفاقات پی در پی در نیمه دوم سال 1398 ضربه‌های مهلکی به جان صنعتی زد که قرار بود روزی در افق آینده هم‌تراز با فروش نفت، منبع درآمد ارزی دیگری برای کشور تامین کند. رنگ سرخ در نیمه دوم سال 1398 چندین بار روی نقشه ایران نشست و کشور ما را به عنوان مقصدی نه چندان مطلوب برای جهانیان به نمایش گذاشت. به همین دلیل بود که بدنه تبلیغات گردشگری وزارتخانه، بارها از برنامه‌هایی گفت که قرار بود به «ترمیم چهره مخدوش گردشگری کشور» بپردازد.
با اینکه آخرین نمود چنین تلاشی، انتشار نامه‌ای انگلیسی خطاب به جهان بود، اما شیوع کرونا فرصت را برای بررسی تاثیر این نامه گرفت. گرچه انتشار نامه علی‌اصغر مونسان و دعوت او از جهانیان برای سفر به «ایران امن و زیبا» با موجی از انتقادات فعالان و کارشناسان حوزه مواجه شد، اما تلاش برای «تصویرسازی» همچنان به عنوان یکی از رویکردهای مهم این وزارتخانه برای جبران مافات در نظر گرفته می‌شود.
«برنامه اقدام فوری تبلیغات اعتمادساز» این عنوان طویلی است که «محمد‌ابراهیم لاریجانی»، مدیرکل دفتر بازاریابی و تبلیغات گردشگری در گفت‌وگو با «مهر» از آن یاد می‌کند. برنامه‌ای که به گفته او دو بخش دارد؛ یک اقدامات مدیریتی و دوم اقدامات تبلیغاتی. اقدامات مدیریتی این برنامه در همکاری با هفت وزارتخانه تدوین شده است، برای مثال در این برنامه وزارت امور خارجه وظیفه دارد تا با مسوولان وزارت خارجه کشورهای هدف گردشگری مذاکره کند تا آنها ایران را از فهرست قرمز خود خارج کنند یا اینکه وزارت ارشاد خبرنگاران خارجی را به تورهای آشناسازی دعوت کند یا اینکه سازمان هواپیمایی کشور با برخی از ایرلاین‌ها مذاکره کند تا دوباره پروازهای خود را بر فراز آسمان ایران برقرار کنند.
این برنامه برای بهمن 1398 تا پایان خرداد ماه 1399 تدوین شده بود و طبق این برنامه قرار بود که 10 هزار گردشگر چینی سال نوی خود را در ایران بگذرانند، گردشگرانی که حضور آنها در ایران و طی روزهایی که شیوع کرونا در چین نمودار صعودی داشت، محل بحث و نگرانی بسیاری ایجاد کرد. اجرای این برنامه‌ها به گفته مدیرکل دفتر بازاریابی و تبلیغات گردشگری در گرو عبور از بحران کرونا و رسیدن به شرایط ثبات است.
برنامه‌های وزارت میراث فرهنگی برای خروج از بحران در حالی تماما معطوف به گردشگری ورودی است که تاکنون و با گذشت بیش از دو هفته از شیوع کرونا در کشور، برنامه‌ای جامع برای حمایت تمام‌قد از تاسیسات گردشگری کشور در نظر گرفته نشده است. انتظار برای به پایان رسیدن بحران و تعلل، گر چه اصلی‌ترین راهبردهای وزارتخانه نوپا هستند، با این حال عواقب چنین تعلل‌هایی به نظر می‌رسد پس از اتمام این روزهای بحران بیش از پیش به نظر خواهد آمد.
