مزایای عضویت ایران در سازمان های منطقه ای/ تجارت ۳۰ میلیارد دلاری ایران با اعضای سازمان شانگهای
عضویت جمهوری اسلامی ایران در سازمان های منطقه ای از جمله شانگهای موجب تقویت زیرساخت های بین المللی اقتصادی و امنیتی کشورمان شده و فرصت های تجاری سودآوری را برای ما رقم زده است.
عضویت جمهوری اسلامی ایران در سازمان های منطقه ای از جمله «شانگهای» موجب تقویت زیرساخت های بین المللی اقتصادی و امنیتی کشورمان شده و فرصت های تجاری سودآوری را برای ما رقم زده است، به طوری که عضویت دائم ایران در «سازمان همکاری شانگهای» موجب تجارت ۳۰ میلیارد دلاری با اعضای این سازمان شده و حضور ایران در کریدورهای مهم منطقه ای را برقرار کرده است.
به گزارش تین نیوز به نقل از ایسنا، سازمان همکاری شانگهای «Shanghai Cooperation Organization(SCO)» سازمانی بین دولتی و با هدف همکاری های امنیتی، انرژی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی تاسیس شده است. این سازمان در سال ۲۰۰۱ میلادی توسط رهبران کشورهای چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیسکتان تشکیل شد.
تاریخچه سازمان همکاری شانگهای
در ۲۶ آوریل سال ۱۹۹۶ و در شهر شانگهای چین پنج کشور جمهوری فدراتیو روسیه، جمهوری خلق چین، جمهوری قزاقستان، جمهوری قرقیزستان و جمهوری تاجیسکتان با هدف تقویت اعتماد متقابل و خلع سلاح در مرزهای طولانی خود، تشکّلی به نام «شانگهای» را تاسیس کردند. البته پیش از آن در سفر گورباچف رئیس جمهور وقت اتحاد جماهیر شوروی به چین در سال ۱۹۸۹، مذاکرات سطح بالایی در خصوص حل وفصل اختلافات مرزی آعاز شده بود، لیکن پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، هرکدام از جمهوری ها این مذاکرات را به تنهایی پی گرفته بودند.
دو موافقت نامه ی امضاشده توسط سران پنج کشور قزاقستان، چین، قرقیزستان، روسیه و تاجیکستان به ترتیب در سال ۱۹۹۶ در شهر شانگهای و در سال ۱۹۹۷ در شهر مسکو پیرامون اعتمادسازی در مناطق مرزی و خلاصه اسناد امضاشده در جریان نشست های آلماتی(۱۹۹۸)، بیشکک (۱۹۹۹) و دوشنبه(۲۰۰۰)، مقدمات جدّی تقویت و گسترش تعاملات و همکاری های دیپلماتیک و منطقه ای این کشورها و زمینه ساز حقوقی شکل گیری سازمان همکاری شانگهای شد.
سرانجام در پنجمین اجلاس سران در شهر شانگهای چین در تاریخ ۲۵ خرداد ۱۳۸۰ (۱۵ ژوئن ۲۰۰۱) کشورهای عضو شانگهای، جمهوری ازبکستان را نیز به عضویت پذیرفتند و با امضای بیانیه ای، تشکیل سازمان همکاری شانگهای را اعلام کردند. یک سال بعد و در اجلاس سران در شهر پترزبورگ (ژوئن ۲۰۰۲)، ساختار سازمانی مورد توافق قرار گرفت و سند آن به امضا رسید؛ در آن سند، مباحث مربوط به تشکیلات حقوقی، سیاسی، اصول و اهداف سازمان مشخص شد.
اعضای سازمان همکاری شانگهای (SCO) با داشتن مساحتی معادل ۳۰ میلیون و ۱۸۹ هزار مترمربع، بیش از ۶۰ درصد منطقه اوراسیا و بیش از ۴۰ درصد از جمعیت جهان را به خود اختصاص داده اند . در همین راستا همکاری های اقتصادی و تجاری در گام دوم پس از رفع مسائل امنیتی و سیاسی، مورد توجه قرار گرفت.
بر همین مبنا، در نخستین ملاقات سران کشورهای عضو در تاریخ ۱۴ سپتامبر ۲۰۰۱ در شهر آلماتی، یادداشتی بین این کشورها در مورد اهداف و محورهای اصلی همکاری اقتصادی و منطقه ای و همچنین ایجاد شرایط مساعد در زمینه ی تجارت و سرمایه گذاری به امضا رسید.
زمینه های همکاری کشورها در سازمان شانگهای
همکاری های اعضای سازمان شانگهای را در سه زمینه سیاسی و امنیتی، اقتصادی و اجتماعی می توان مورد بررسی قرار داد که به شرح زیر است:
۱- همکاری در زمینه های سیاسی و امنیتی :
- اتخاذ مواضع مشترک در سیاست خارجی و اتخاذ سیاست های مشترک در مسائل منطقه ای و بین المللی
- اقدام مشترک در زمینه مبارزه با تروریسم، افراط گرایی و جدایی طلبی، مبارزه با قاچاق مواد مخدر، قاچاق سلاح و مهاجرت غیرقانونی
- همکاری در زمینه کنترل تسلیحات و خلع سلاح
۲- همکاری در زمینه اقتصادی، بازرگانی و تجاری :
- تقویت و گسترش همکاری های اقتصادی و منطقه ای
- گسترش تجارت، سرمایه گذاری و ایجاد محیط مناسب برای رسیدن به جریان آزاد سرمایه، کالا و خدمات در کشورهای عضو
- برداشتن موانع در جهت گسترش و تقویت حمل ونقل جاده ای
- تبادل اطلاعات در زمینه های گوناگون
- همکاری در زمینه ترانزیت انرژی
- مدیریت منابع آب در منطقه
۳- همکاری در زمینه اجتماعی :
- همکاری های آموزشی، ورزشی، بهداشت، گسترش توریسم و تبادلات فرهنگی
عضویت اصلی ایران در سازمان همکاری شانگهای نشان اقتدار دیپلماسی ایران
جمهوری اسلامی ایران از سال ۲۰۰۵ عضو ناظر سازمان همکاری شانگهای بود و درخواست کشورمان برای عضویت رسمی و کامل در این سازمان پس از ۱۶ سال از سوی دولت سیزدهم در بیست وسومین نشست سران سازمان همکاری شانگهای صورت گرفت، به نحوی که ۱۳ تیر ۱۴۰۲ در مراسمی با حضور سفیر کشورمان، پرچم جمهوری اسلامی ایران در کنار پرچم ۸ عضو اصلی دیگر در برابر مقر دبیرخانه این سازمان در پکن به اهتزاز در آمد.
روند تبدیل عضویت جمهوری اسلامی ایران در سازمان همکاری شانگهای از عضو ناظر به عنوان عضو اصلی، شهریور سال ۱۴۰۰ در اولین حضور شهید رئیسی به عنوان هشتمین رئیس جمهوری اسلامی ایران در بیست ویکمین نشست سران این سازمان در «دوشنبه» پایتخت تاجیکستان آغاز شد. در پایان این نشست که ۲۶ شهریور ۱۴۰۰ به اتمام رسید، سران ۸ کشور عضو اصلی، نظر موافق خود را با تبدیل عضویت جمهوری اسلامی ایران از عضو ناظر به عضو اصلی، اعلام و اسناد مربوط به آن را امضا کردند و بر این اساس فرآیند فنی تبدیل عضویت ایران آغاز شد.
با انجام فرآیند فنی و انجام تعهدات رویه ای در روند تبدیل عضویت کشورمان، «قانون الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به سازمان همکاری شانگهای» در روز ۴ بهمن ۱۴۰۱ در مجلس شورای اسلامی تصویب شد و در تاریخ ۱۵ بهمن به تایید شورای نگهبان رسید. شهید رئیسی رئیس جمهور وقت کشورمان نیز ۱۸ بهمن ۱۴۰۱ قانون الحاق ایران به سازمان همکاری شانگهای را برای اجراء، ابلاغ کرد.
واکنش بین المللی به عضویت رسمی ایران در سازمان شانگهای
«نارندرا مودی» نخست وزیر هند با استقبال از پیوستن ایران به سازمان همکاری شانگهای، گفت: «خوشحالم که بگویم ایران به عنوان یک عضو کامل به خانواده سازمان همکاری شانگهای می پیوندد. برای ابراهیم رئیسی رئیس جمهور ایران و مردم ایران بهترین ها را در این زمینه آرزو می کنم. همچنین از امضای تفاهم نامه استقبال می کنم.»
«شی جین پینگ» رئیس جمهور چین نیز طی سخنرانی خود در اجلاس شانگهای که به صورت ویدئوکنفرانس در دهلی نو انجام شد، ضمن استقبال و تبریک برای عضویت رسمی ایران در این سازمان، اظهار کرد: «جهان امروز دچار تحول خواهد شد، تحولاتی که با چالش های جدیدی همراه خواهد بود؛ وحدت یا تفرقه، همکاری یا منازعه؛ این ها سوالاتی است که در زمانه ی ما مطرح خواهد شد. آرزوی مردم برای داشتن خوشبختی، هدف ماست. صلح و همکاری می تواند روند جاری دوران ما باشد.»
«ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور روسیه نیز در سخنرانی خود، عضویت دائم ایران در این سازمان را تبریک گفت.
«امامعلی رحمان» رئیس جمهور تاجیکستان نیز در سخنرانی اش در اجلاس شانگهای، پیوستن کامل ایران به این سازمان بین المللی را تبریک گفت.
«ژانگ مینگ» دبیرکل سازمان همکاری شانگهای در گفت وگو با خبرگزاری اسپوتنیک، با تقدیر از تلاش های تهران در راه پیوستن به این نهاد، بیان کرد: «الحاق ایران به سازمان همکاری شانگهای (SCO) به عنوان یک عضو کامل، محتوای عملی جدیدی را به همراه خواهد داشت و چشم اندازهای وسیعی را باز می کند.»
وی ادامه داد: «من اطمینان دارم که عضویت کامل ایران با ارائه محتوای عملی جدید و گشودن چشم اندازهای وسیع، به همکاری سازمان شانگهای در زمینه های مختلف کمک خواهد کرد.
دبیرکل سازمان همکاری شانگهای همچنین از مشارکت سازنده و موثر تهران در دستورکار همکاری این سازمان حمایت و تاکید کرد که توسعه ی سازمان همکاری شانگهای یک فرآیند طبیعی است که در آینده به بازدارندگی قدرت در عرصه های مختلف در سطح جهانی دست خواهد یافت.»
سازمان شانگهای، چالش جهانی قدرت برای غرب
عضویت رسمی ایران در سازمان همکاری شانگهای نه تنها از جهت گسترش این سازمان بلکه به دلیل غنای ژئوپولیتیکی آن در به چالش فراخواندن نظم جهانی تحت رهبری ایالات متحده آمریکا اهمیت دارد. هرچند با عضویت هند که از مناسبات نزدیکی با آمریکا برخوردار است، سازمان نشان داده که تعصب کوری نسبت به غرب ندارد اما، اکنون به موجب چالش هایی که ایران، روسیه و چین هر کدام در مناطق خود برای ایالات متحده آمریکا ساخته اند، مبالغه آمیز نیست که این سازمان را مهمترین نهاد چالشگر ایالات متحده و برتری غرب طی دهه های گذشته نامید.
به عنوان نمونه، یکی از دلایلی که طی سال گذشته بر اهمیت سازمان همکاری شانگهای افزوده است، موضع اعضای این سازمان بخصوص دو قدرت برتر عضو این سازمان یعنی هند و چین در مورد جنگ اوکراین بوده است. کشورهای سازمان همکاری شانگهای از زمانی که روسیه در فوریه ۲۰۲۲ تهاجم تمام عیار به اوکراین را آغاز کرد، در انتقاد از روسیه تردید داشتند. هیچ یک از کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای، روسیه را در قطعنامه های سازمان ملل محکوم نکرده اند و همواره رای ممتنع داده اند.
بنابراین سازمان همکاری شانگهای بدون تردید یکی از مهمترین نهادهای بین المللی آسیایی است که آشکارا قصد جایگزین کردن نظم آمریکایی را با نظمی آسیایی دارد؛ نظمی که اگرچه شاید تمام شاکله ساختار بین المللی را تهدید نمی کند اما دست کم، مروج و مدافع هنجارهایی مانند چندجانبه گرایی و عدم مداخله در امور داخلی کشورهاست که به نظر می رسد غرب دیگر اعتبار کافی برای به دست گرفتن پرچم آن را ندارد؛ لااقل از نگاه بسیاری از ملت های غیرغربی.
تجارت ۳۰ میلیارد دلاری ایران با اعضای سازمان شانگهای
«محمد اتابک» وزیر صنعت، معدن و تجارت که به عنوان رئیس هیأت جمهوری اسلامی ایران برای حضور در بیست وسومین اجلاس سازمان همکاری شانگهای به اسلام آباد سفر کرده بود، گفت: «ایران به عنوان عضو اصلی در پیمان شانگهای حضور دارد و مراودات تجاری کشورمان با اعضای این پیمان بیش از ۳۰ میلیارد دلار است.»
وی با اشاره به امضاء ۸ سند مهم برای توسعه همکاری تجاری، سیاسی و حوزه سلامت میان کشورهای عضو، افزود: «حدود ۲۵ درصد تولید ناخالص دنیا در کشورهای عضو شانگهای رقم می خورد و اعضا تلاش دارند تا از یک جانبه گرایی غرب به ویژه آمریکا جلوگیری کنند، این پیمان می تواند ایران را وارد زنجیره تأمین جهانی کند و تعاملات بانکی میان اعضا را آسان تر می کند.»
وزیر صنعت، معدن و تجارت ادامه داد: «یکی از اهداف تحریم ها، منزوی کردن کشور ما بود، اما پیوستن به چنین پیمان هایی آثار بسیار خوبی در حوزه تجارت و حتی مراودات فرهنگی و اجتماعی ما دارد. از طرفی اعضای پیمان شانگهای تمایل دارند همکاری های تجاری و فنی - مهندسی را با ایران گسترش دهند که این امر می تواند آثار تحریم ها را کمرنگ کند.»
اتابک با اشاره به میزبانی پاکستان در این دوره از اجلاس شانگهای، تصریح کرد: «با پاکستان بیش از ۲ میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار مبادلات تجاری داریم و در حاشیه این اجلاس هم با وزیر تجارت پاکستان نشستی درباره رفع موانع تجاری داشتیم، همچنین مقرر شد یک کار مشترک عملیاتی برای مبادله کالا به کالا و کاهش تعرفه ها با کشور پاکستان داشته باشیم و در ۲ ماه آینده وزیر تجارت پاکستان به ایران سفر خواهد کرد تا فهرست کالاهای مبادلاتی را با هم نهایی کنیم.»
حذف دلار، راهبرد قطعی ایران در سازمان شانگهای
بیست وچهارمین نشست سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای، صبح روز چهارشنبه ۱۳ تیر ۱۴۰۳ با حضور «محمد مخبر» سرپرست وقت ریاست جمهوری و سران کشورهای عضو این سازمان، در "آستانه" پایتخت قزاقستان برگزار شد. مخبر برای شرکت و سخنرانی در اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای در صدر هیات عالی رتبه ی سیاسی و اقتصادی به قزاقستان سفر کرد و علاوه بر سخنرانی در این اجلاس، دیدارهای دوجانبه ای با برخی سران کشورهای عضو این سازمان از جمله ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه و شی جین پینگ رئیس جمهور چین داشت.
سرپرست وقت نهاد ریاست جمهوری در نشست شانگهای پلاس که در حاشیه اجلاس سران کشورهای عضو سازمان شانگهای برگزار شد، با بیان این که «برای زیست بهتر در جهان امروز، انتخابی جز همکاری، تعامل و دوستی نداریم»، بیان کرد: «گردهمایی کشورهای بزرگ تولیدکننده و مصرف کننده انرژی دنیا از ویژگی های مهم سازمان همکاری شانگهای است که می تواند نقطه عزیمت همکاری های گسترده در زمینه مطالعه، بهره برداری، استخراج، فرآوری و صادرات حامل های انرژی یا فناوری های مرتبط با این حوزه باشد.»
وی با اعلام حمایت ایران از اسناد سازمان شانگهای از جمله سند جامع استراتژی توسعه همکاری سازمان، تصریح کرد: «نظر به این که فعالیت های ترانزیتی و تجاری، مکمّل یکدیگر محسوب می شوند، پیشنهاد می کنیم تا نسبت به ایجاد «شبکه مناطق آزاد مشترک» و «برقراری پیمان های اقتصادی نظیر موافقت نامه تجارت ترجیحی و آزاد» در سطح سازمان مبادرت شود.»
سرپرست دولت سیزدهم در بخش دیگری از سخنانش گفت: «خوشبختانه، موضوع استفاده از ارزهای ملی و افزایش سهم آن ها در تسویه وجوه تجاری بین کشورهای عضو به صورت جدی در دستور کار سازمان قرار گرفته است و جمهوری اسلامی ایران از تداوم مذاکرات کارگروه های تخصصی در این زمینه تا حصول هدف نهایی یعنی کاهش یا حذف دلار از مبادلات چندجانبه حمایت می کند.»
پررنگ شدن نقش ایران در راه ابریشم با عضویت دائم در شانگهای
ظرفیت ها و توانمندی های ویژه جمهوری اسلامی ایران از جمله ذخایر عظیم نفت و گاز، واقع شدن در جغرافیای منحصر به عنوان یک چهارراه ترانزیتی در راهبردی ترین مسیر کریدور شرق به غرب و جنوب به شمال، و همچنین توانمندی های ثابت شده و غیرقابل انکار ایران به عنوان یک قدرت دفاعی برتر منطقه و نقش غیرقابل انکار آن در تقویت امنیت، صلح و ثبات منطقه، از جمله نکات بسیار مهمی است که همه اعضای سازمان همکاری شانگهای به خوبی نسبت به آن واقف هستند و نقش و جایگاه ایران به عنوان قطب انرژی و یک قدرت بلامنازع منطقه ای و عامل ثبات و امنیت منطقه را، به خوبی درک می کنند.
همچنین، رویکردها و سیاست های اصولی جمهوری اسلامی ایران مبنی بر مقابله با یک جانبه گرایی، ضرورت احترام متقابل کشورها به حاکمیت ملی و تمامیت ارضی یکدیگر، تاکید بر حل مشکلات منطقه ای از طریق نسخه ها و راهکارهای درون منطقه ای، تاکید بر ضرورت تقویت صلح، امنیت و ثبات منطقه به عنوان اصلی ترین عامل توسعه، تاکید بر عدالت محوری و توسعه و پیشرفت برای همه ملت ها و کشورها، از جمله مواردی است که همه اعضای سازمان همکاری شانگهای در خصوص آن وحدت نظر دارند.
علاوه بر این، چین به عنوان مبتکر طرح جهانی و عظیم کمربند راه که توجه تمامی کشورهای جهان را به خود جلب کرده، به خوبی و به درستی نسبت به ویژگی های ایران به عنوان شریک مسیر تاریخی "جاده ابریشم" برای توسعه ی طرح کمربند - راه آگاه است و برای گسترش این طرح عظیم اقتصادی و تجاری به سمت بازارهای خاورمیانه، آفریقا، مدیترانه و مغرب زمین، نگاه ویژه ای به مسیر ایران دارد.
«زونگ پِی وو» سفیر جدید جمهوری خلق چین در ایران اخیرا در مصاحبه با پایگاه اطلاع رسانی انجمن دوستی ایران و چین، در خصوص اهمیت عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای، گفت: «چین بر این باور است که پیوستن ایران به سازمان همکاری شانگهای و بریکس، نشاط جدیدی را به این دو سازوکار همکاری بزرگ تزریق خواهد کرد و قدرت صلح و توسعه جهانی را هرچه بیشتر تقویت خواهد کرد. این موضوع مطابق با انتظارات جامعه بین المللی و در راستای منافع مشترک کشورهای بازارهای نوظهور و کشورهای در حال توسعه است.»
جمهوری اسلامی ایران به عنوان کشوری مستقل که همچون برخی دیگر اعضای کلیدی سازمان همکاری شانگهای نظیر چین و روسیه، تحت تحریم های غیرقانونی و یک جانبه ی آمریکا قرار دارد و این تحریم ها، تنگناها و مشکلات اقتصادی و تجاری زیادی برای ایران به دنبال داشته، در پی آن است تا از طریق عضویت در سازمان های بین المللی و منطقه ای و گسترش همکاری های تجاری و اقتصادی با کشورهای همسو، ضمن افزایش مبادلات تجاری خود با کشورهای مختلف، از آثار تحریم های غیرقانونی آمریکا بکاهد.
سازمان همکاری شانگهای به دلیل تعدد کشورهای عضو، تنوع فراوان ظرفیت های گوناگون صنعتی، علمی، اقتصادی و تجاری، منابع و معادن، صنایع دفاعی و نظامی، انرژی و... می تواند به عنوان مجموعه ی کاملی از ظرفیت های مکمل و خودکفاساز، بدون تکیه و یا تکیه حداقلی بر سایر کشورها، تمام نیازهای خود را تامین کند.
با توجه به مطالب فوق، عضویت دائم جمهوری اسلامی ایران در سازمان همکاری شانگهای، نه تنها فرصت های اقتصادی و امنیتی قابل توجهی را در سطح جهانی برای کشورمان برقرار کرده است، بلکه با این ظرفیت می توان از تاثیرات تحریم های آمریکا و غرب کم کرد و با حذف دلار میان مبادلات تجاری، بر خنثی سازی اثر تحریم ها تاکید کرد. همچنین با توجه به قرار داشتن ایران در راه ابریشم و تعامل قوی تجاری ایران با چین به عنوان یکی از قطب های مهم جهان، می تواند کشورمان را در برابر توطئه های غرب و آمریکا صیانت کند و اقتدار کشورمان را در منطقه غرب آسیا تثبیت کند.
