همکاری حمل‌ونقلی ایران و روسیه؛ کلیدی برای مقابله موثر با تحریم‌ها
محمد اسلامی، وزیر راه و شهرسازی در نخستین سفر خارجی خود، عازم مسکو شد تا علاوه بر شرکت در نمایشگاه هفته حمل‌ونقل روسیه، با همتایان روس، آذری و هندی خود نیز دیدار و مذاکره کند.
محمد اسلامی، وزیر راه و شهرسازی در نخستین سفر خارجی خود، عازم مسکو شد تا علاوه بر شرکت در نمایشگاه هفته حمل‌ونقل روسیه، با همتایان روس، آذری و هندی خود نیز دیدار و مذاکره کند. بهبود روابط و همکاری در توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقلی با بزرگترین همسایه کشور، به خودی خود حائز اهمیت است، اما یک مساله باعث می‌شود که در شرایط کنونی، همکاری استراتژیک با روسیه بیش از پیش اهمیت داشته باشد: ایالات متحد آمریکا.
واقعیت‌های ژئوپولوتیک باعث شده جایگاه آمریکا به عنوان تنها ابرقدرت جهان رو به افول باشد. مهم‌ترین دلیل این اتفاق افزایش هزینه‌های سلطه‌گری جهانی در مقابل کاهش آورده‌های سلطه‌گری است. این مساله را می‌توان در تقاضای دونالد ترامپ از متحدان کشور متبوع خود برای پرداخت «هزینه‌های امنیت» دید. اکنون حفظ سلطه و فرادستی جهانی برای ایالات متحد آمریکا اوجب واجبات است و از همین‌روست که ترامپ در مقام فرمانده این کشور دست به ساختارشکنی‌ها و بدعهدی‌های گوناگون زده است. فشار بر ایران با همین منطق قابل توجیه است. در هم شکستن یک قدرت منطقه‌ای در منطقه استراتژیک خاورمیانه، تنگ‌تر کردن حلقه محاصره روسیه و چین به عنوان بزرگترین رقبای بین‌المللی آمریکا و جلوگیری از استقلال اروپا، همه و همه می‌تواند از مسیر فشار بر ایران محقق شود. بنابراین در چنین شرایطی ایران، روسیه، چین و اروپا ناچارند آنتی‌تز خود را در مقابل تز آمریکا مطرح کنند و آینده را آنطور که منافع خود ایجاب می‌کند، و نه بر اساس منافع آمریکا رقم بزنند.
در چنین شرایطی همکاری استراتژیک با روسیه یک ضرورت است. استفاده از ظرفیت قانونی این کشور در شورای امنیت سازمان ملل، بهره‌بردن از جایگزین روسی سوییفت، تغذیه از منابع مالی هشتمین اقتصاد جهان، به کارگیری تکنولوژی این کشور به عنوان آلترناتیو تکنولوژی غربی و همکاری نظامی-امنیتی، همه و همه می‌تواند هم ایران و هم روسیه را از گزند سلطه‌جویی ابرقدرت رو به افول جهان حفظ کند. این واقعیت که ایران و روسیه هر دو تحت تحریم‌های آمریکا قرار دارند نیز دلیلی برای تسهیل روابط دوجانبه میان دو کشور است.
در این میان توسعه حمل‌نقل میان دو کشور یکی از اولیت‌هاست؛ توسعه حمل و نقل در کشور به معنای تسهیل جابه‌جایی بار و مسافر، دسترسی راحت‌تر و ارزان‌تر به کالا، سهولت پاسخگویی به تقاضا و کاهش هزینه‌های تولید است. از سوی دیگر توسعه حمل‌ونقل میان ایران و روسیه جدای از درآمدزایی برای ایران از محل ترانزیت، به معنای یافتن مسیر جایگزین به اروپا، دستیابی به بازار آسیای میانه، قفقاز و شرق اروپا، تسهیل در مقابله با تحریم‌ها و بازکردن کانال گسیل منابع مالی و تکنولوژی به درون کشور است. از همین‌رو سفر وزیر راه و شهرسازی به روسیه، یک سفر استراتژیک محسوب شده و می‌تواند در شرایط سخت تحریم، آورده‌های فراوانی برای کشور داشته باشد.
استفاده از تجربه روسیه در زمینه حمل‌ونقل، می‌تواند یکی از آورده‌های همکاری استراتژیک میان دو کشور باشد. روسیه به واسطه تمرکز اتحاد جماهیر شوروی بر توسعه حمل‌ونقل عمومی، میراث‌دار یکی از پیشروترین و فعال‌ترین خطوط حمل‌ونقل ریلی در جهان است و تجربه مدیریت خطوط ریل درون شهرها، به خصوص شهر مسکو، می‌تواند برای توسعه حمل‌ونقل ریلی در کشور و تهران راهگشا باشد. خطوط سراسری و حومه‌ای ریلی در روسیه، نه به یک ایستگاه که به چندین ایستگاه درون مسکو منتهی می‌شوند. این ایستگاه‌ها هر کدام در یکی از تقاط پر تردد شهر قرار گرفته‌اند و از خطوط تکمیلی مترو و اتوبوس بهره می‌برند. بنابراین جدای از آن‌که در کاهش ترافیک شهری مسکو نقشی کارا ایفا می‌کنند، دسترسی راحتی هم برای مسافران فراهم کرده‌اند. این راهکار می‌تواند راه حلی برای کاهش ترافیک در شهر تهران و ترویج حمل‌ونقل عمومی بر پایه ریل در کشور باشد.
فرودگاه‌های مسکو نیز می‌توانند سرمشق خوبی برای فرودگاه‌های تهران باشند. مسکو از چهار فرودگاه بهره می‌برد و با مدیریت صحیح توانسته پروازهای پایتخت را میان این چهار فرودگاه تقسیم کند. از سوی دیگر دسترسی به هر فرودگاه از طریق تاکسی، اتوبوس، مترو و راه‌آهن سریع‌السیر امکان‌پذیر است، البته راه‌آهنی که مسافر را مستقیم و بدون توقف تا مرکز شهر مسکو می‌رساند. این الگو می‌تواند در تهران نیز به کار گرفته شود.
ایران و روسیه قراردادهایی برای توسعه زیرساخت ریلی در ایران و برقی‌سازی برخی خطوط آهن به امضا رسانده‌اند که قرار است تکنولوزی و منابع مالی روس را به سمت ایران سرازیر کند. هم‌چنین کریدور شمال-جنوب، توافق‌نامه دیگری است که توسط ایران، روسیه و هند به امضا رسیده تا ارتباط شرق آسیا با قفقاز و شمال اروپا را تضمین کند. با این حال همکاری‌های حمل‌ونقلی ایران و روسیه می‌تواند بیش از این باشد و قطعا سفر وزیر راه و شهرسازی به این کشور، پیش درآمدی برای توسعه همکاری‌ها و مقابله با تحریم‌های ایالات متحد آمریکا علیه هر دو کشور است.
