ترانزیت، انرژی پاک، مدیریت آب زوایای همکاری ایران و فنلاند؛ اهمیت دوجانبه کریدور شمال-جنوب

به گزارش تین نیوز به نقل از بازار، فنلاند دارای منابع عظیمی از طلا، نقره، مس، چوب و سنگ آهک است و یکی از بزرگترین کشورهای تولیدکننده چوب در جهان با اقتصاد ترکیبی بسیار صنعتی است. سرانه درآمد در این کشور هم سطح دیگر کشورهای اروپای غربی نظیر آلمان، فرانسه، سوئد و بریتانیا می باشد. خدمات با ۶۷.۵ درصد بزرگترین بخش اقتصادی فنلاند است و پس از آن ساخت و تولید با ۳۱.۴ در صد قرار دارد.

تقریباً دو سوم فنلاند توسط جنگل های ضخیم پوشانده شده است و آن را به تبدیل به دارنده بزرگترین مناطق جنگلی در اروپا کرده است. فنلاند هم چنین مرز شمالی نمادین بین اروپای غربی و شرقی به شمار می آید.

پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سابق در اوایل دهه ۹۰میلادی، اقتصاد فنلاند به علت پایان یافتن داد و ستد تجاری با اتحاد جماهیر شوروی دچار بحران شد. اما این چالش اقتصادی دیری نپایید و صنایع با فناوری بالا در این کشور شکل گرفت. این کشور در سال ۱۹۹۵ به عضویت اتحادیه اروپا درآمد و تولید ناخالص داخلی فنلاند در سال ۲۰۲۱حدود ۳۰۰ میلیارد دلار بوده است.

اخیرا نیز سفیر فنلاند در ایران کاری کاهیلوتو در نشستی با ناصر بیکی فنلاند را دروازه ورود به اروپا خوانده وآمادگی شرکت های فنلاندی را برای همکاری با واحدهای صنعتی و تولیدی ایران اعلام کرده است.

تجارت ایران و فنلاند

اوج تعاملات تجاری ایران و فنلاند مربوط به سال ۲۰۰۶ با رقم ۲۵۰ میلیون دلار بود و این رقم در سال ۲۰۱۸ به ۱۷۰میلیون دلار کاهش یافت ومتعاقبا این روند نزولی در پی تشدید تحریم ها در سال بعد به ۲۴ میلیون دلار رسید، اما متاسفانه طی سال های اخیر این رقم بسیار ناچیز بوده است و به سبب تحریم ها بخش عمده ای از صادرات ایران به فنلاند از طریق کشورهای ثالث وارد مبادی این کشور می شود.

پیش از تحریم ها و تا سال ۲۰۱۸ حدود ۷۰ شرکت فنلاندی در ایران مستقر بودند که با تشدید تحریم ها و محدودیت های آمریکا از ایران همگی از ایران خارج شدند. در پی خروج یکجانبه آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸، سیستم اینستکس توسط فرانسه، آلمان و بریتانیا در سال ۲۰۱۹ راه اندازی شد تا تجارت قانونی بین اروپا و ایران به ویژه در زمینه کالاهای بشردوستانه را تسهیل کند. اما در اسفند گذشته وزارت خارجه انگلیس در بیانیه ای اعلام کرد که سه کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان در بیانیه ای مشترک با مقصرنمایی ایران، از انحلال ساز و کار مالی اینستکس که قرار بود مراودات تجاری با ایران را در سایه تحریم های ظالمانه ایالات متحده تسهیل کند خبر دادند. سهامداران اینستکس – بلژیک، دانمارک، فنلاند، فرانسه، آلمان، هلند، نروژ، اسپانیا، سوئد و بریتانیا – تصمیم به انحلال اینستکس گرفته اند.

این ادعا در حالی مطرح می شود که «میشل ارهارد باک» رئیس اینستکس پیشتر اعتراف کرده بود که این سازوکار به دلیل تحریم های آمریکا با اقبال مواجه نشد که انحلال این سیستم خود مانعی دیگر در توسعه تجارت ایران با اتحادیه اروپا و به عنوان مثال بلژیک است.

افزون بر این، در واقع ترس شرکت های فنلاندی از مجازات های آمریکا مانع بزرگی در سرمایه گذاری و توسعه تجارت این کشور با ایران شده است. در حالی که به گفته غلامحسین شافعی رئیس اتاق بازرگانی ایران حجم تعاملات تجاری ایران و اروپا کاهش ۳۰ میلیارد دلاری داشته است و طی دهه های اخیر چین بازار ایران را از دست اروپا خارج کرده است. در سال ۲۰۱۶ دو کشور در جریان سفر یک هیات فنلاندی به ایران ۴ یادداشت تفاهم امضا کردند که مهمترین آنها به فاینانس اشاره دارد. بر این اساس قرار بود تا فینورا که یک موسسه مالی فنلاندی (آژانس رسمی اعتبارات صادرات در فنلاند) هست، بتواند برای صادرکنندگان تضمین بانکی صادر کند. سه یادداشت تفاهم دیگر در زمینه همکاری در زمینه انرژی، در زمینه مخابراتی، و سرمایه گذاری در زمینه صنعتی در ایران بود، اما متاسفانه بدعهدی آمریکا و غرب ماتع از تحقق این یادداشت تفاهم شد.

صادرات عمده ایران به این کشور اسکاندیناوی فرش و کفپوش های نسجی، میوه جات، آجیل، مبل، شیشه و ظروف شیشه ای بوده و در مقابل ایران ماشین آلات، دیگ های بخار، تجهیزات الکرونیکی، محصولات دارویی، کاغذ و مقوا، خمیر کاغذ و چوب از آن خریداری می کند.

فنلاند در حال حاضر به واردات گاز و LNG از روسیه تحت تحریم ادامه می دهد و ایران با وجود ذخایر عظیم نفت و گازی از طریق دیپلماسی اقتصادی قادر خواهد بود با تامین نیازهای انرژی فنلاند، اقدام به واردات فن آوری و تکنولوژی در حوزه های مورد نیاز خود کند.

بکارگیری صنایع های تک در مدیریت آب و پسماند و تولید انرژی پاک ایران

صنایع به روز و کارآمد فنلاند در مدیریت آب و پسماند خصوصا در حوزه های کشاورزی برای ایران که در اقلیم نیمه خشک واقع شده و طی چند سال اخیر با چالش کم آبی مواجه شده بسیار ضروری به نظر می رسد. استفاده از روش های جدید برای تولید آب و جمع آوری آب های سطحی یکی از دستاوردهای صنعتی این کشور به شمار می آید و این در حالی است که ایران با توجه به موقعیت طبیعی و خشکسالی گسترده، در آینده به دنبال استفاده از روش های نوین کشاورزی است.

فنلاند در صنایع آب، فاضلاب، تصفیه خانه ها سرآمد است و کشورهای زیادی از ظرفیت های این کشور استفاده می کنند. روش های مدرن این کشور در کشت های گلخانه ای به خوبی پاسخگوی نیاز غذایی کشور بیش از ۸۰ میلیونی ایران که از مشکل کم آبی رنج می برد خواهد بود.

در این راستا، استفاده از فن آوری نوین این کشور در حوزه تولید انرژی های پاک نیز برای چالش های محیط زیستی در ایران بسیار کارآمد خواهد بود. در پی مناقشه روسیه و اوکراین و قطع ارسال نفت و گاز روسیه به اروپا، فنلاند در مواجهه با بحران تامین برق موردنیاز دست به ابتکاراتی نوین از طریق منابع غیرنفتی زد که از جمله می توان به تاسیس چند نیروگاه برق آبی و راه اندازی جدیدترین نسل رآکتور هسته ای اروپا اشاره کرد که سال گذشته وارد سیکل تولید جریان برق فنلاند شد.

نیروگاه هسته ای «اولکیلوتو ۳» در حال حاضر بیش از ۳۰ درصد برق مورد نیاز فنلاند را تامین کرده و توان تولید برق آن نیز ۱۶۰۰ مگاوات اعلام شده است. دولت فنلاند اعلام کرده که این نیروگاه تا ۶۰ سال آینده تولید برق ایمن خواهد داشت.

نکته قابل تامل در خصوص راه اندازی نیروگاه های جدید تولید برق فنلاند کاهش چشمگیر هزینه های برق مصرفی است که می تواند به عنوان الگویی برای تمامی کشورها از آن استفاده کرد. به عنوان مثال، با راه اندازی نیروگاه اولکیلوتو ۳ و نیروگاه های برق آبی جدید، هزینه تولید برق در این کشور از دسامبر ۲۰۲۲ تا آوریل ۲۰۲۳ تا ۷۵ درصد کاهش یافت.

البته فنلاند در حال توسعه نسل جدید نیروگاه های خورشیدی و بادی نیز هست. اهمیت دستیابی به این نوع انرژی در کاهش هزینه تولید محصولات صنعتی به ویژه صنایع کلیدی منطقه اسکاندیناوی از جمله فولاد و صنایع وابسته مانند خودرو است و استفاده از این فن آوری و دانش فنی برای ایران که در زمینه های صنعتی چون تولید فولاد و خودروسازی نیز سرانه تولید بالایی دارد، می تواند بسیار مثبت و سازنده باشد.

افزون بر این، کاهش هزینه تولید نیز به نوبه خود منجر به کاهش قیمت تمام شده محصولات و نتیجه افزایش رقابت پذیری آنها در بازارهای جهانی خواهد شد. با توجه به وضعیت فعلی اقتصاد جهانی و نیاز بازارهای مصرف بزرگ جهان از جمله ایالات متحده به کالای ارزان قیمت تر، می توان پیش بینی کرد که طی بازه زمانی ده ساله، کشورهای اسکاندیناوی سهم بیشتری از بازارهای جهانی را به خود تخصیص دهند. با توجه به کیفیت غیر قابل قیاس کالاهای تولیدی کشورهای این منطقه با تولید کنندگان کالاهای ارزان قیمت جهان همچون هند و چین، می توان حدس زد که چه بازار بزرگی برای این کالاها ایجاد خواهد شد.

استفاده بهینه از انرژی های بادی و خورشیدی و آبی این کشور برای ایران بسیار راهگشاست و برای جبران عقب ماندگی ناشی از تحریم ها در تکنولوژی ایران، راهکار مناسب تقویت ارتباط با فنلاند بسیار صنعتی است.

همکاری های ترانزیتی در قالب کریدور شمال-جنوب

کریدور شمال- جنوب یک شبکه چند حالته دریایی، ریلی و جاده ای به طول ۷۲۰۰ کیلومتر است و می تواند بار را از بمبئی در هند تا هلسینکی در فنلاند حمل کند. در تیر ماه سال ۱۴۰۰ اولین قطار کانتینری از طریق کریدور شمال – جنوب پایتخت فنلاند را به مقصد « ناوا شوا» بزرگترین بندر هند ترک کرد. به عبارت دیگر این محموله ریلی عملا کریدور شمال و جنوب را به بهره برداری رساند و سبب احیای این دالان تجاری شد.

این مسیر در مقایسه با مسیرهای سنتی از نظر مسافت و زمان تا ۴۰ درصد کوتاهتر است و می تواند سبب کاهش ۳۰ درصدی هزینه شود. با شروع قرن ۲۱ اهمیت ژئواکونومیک و ژئوپلیتیک پروژه های ارتباطی اقتصادی و حمل ونقل منطقه ای در سیستم روابط بین الملل با رونق روبه رو شده است و کریدور حمل و نقل شمال- جنوب می تواند به عنوان نقطه اتصال مبادلات تجاری میان آسیا و اروپا عمل کند.

این کریدور می تواند زمینه را برای همگرایی کشورهای اروپایی، آسیای غربی و آسیای میانه فراهم آورد و به عنوان یکی از مهمترین مسیرهای ارتباطی اوراسیا به شمار آید. سفر با کامیون میان ایران و فنلاند ۲۱ روز به طول می انجامد و با راه اندازی کریدور بین المللی شمال-جنوب در خطوط ریلی، امکان صادرات مواد غذایی از ایران به فنلاند سرعت می گیرد و تسهیل می شود.

کریدور حمل و نقل بین المللی شمال_جنوب، بخش شمال غربی اروپا و کشورهای شمال اروپا را به آسیای مرکزی و خلیج فارس متصل می کند. همچنین، این کریدور شامل زیرساخت های حمل و نقل ریلی، جاده ای و آبی داخلی، بنادر دریای خزر (آستراخان، علیا، ماخاچ قلعه، باکو/آلات، آکتائو/کوریک، ترکمن باسی، انزلی، نوشهر، امیرآباد)، بنادر خلیج فارس (بندر عباس و چابهار) و نقاط عبور اتومبیل و راه آهن و فرودگاه های بین المللی است.

مسیر اصلی این کریدور شامل مرز با جمهوری فنلاند_سن پترزبورگ_مسکو _آستاراخان_(ماخاچ قلعه_ مرز با جمهوری آذربایجان)- دریای خزر_ ایران_کشورهای عضو خلیج فارس/هند است.

با راه اندازی خط ریلی رشت – آستارا که اردیبهشت سال جاری سند احداث آن میان روسیه و ایران امضا شد مدت حمل بار از مبدا و مقصد فنلاند به مبدا یا مقصد ایران به صورت ترکیبی دریایی_ ریلی به ۱۲ روز کاهش خواهد یافت، در حالی که حمل دریایی بار در این مسیر ۳۳ روز زمان نیاز دارد. همچنین مسیر فنلاند به پاکستان را به ۱۸ روز و مسیر فنلاند به هند را به ۲۰ روز کاهش خواهد داد.

حمل بار از فنلاند به تایلند و بالعکس از طریق ناوگان دریایی ۴۵ روز زمان می برد، در حالی که با تکمیل راه آهن رشت - آستارا این مسیر به صورت دریایی_ ریلی به ۲۱ روز کاهش خواهد یافت. همچنین مسیر ریلی رشت - آستارا حلقه نهایی کریدور شمال-جنوب محسوب می شود.

این کریدور نیز به عنوان پل ارتباطی کشورهای اروپایی با اقیانوس هند و خلیج فارس به شمار می رود و ارتباط کشورهای شمال اروپا، اسکاندیناوی و روسیه از طریق ایران با کشورهای حوزه خلیج فارس، حوزه اقیانوس هند و جنوب شرقی آسیا را فراهم خواهد کرد.

در نهایت تکمیل کریدور شمال-جنوب فرصت بی نظیری برای جذب بالاترین حجم از بار روسیه و فنلاند و ترانزیت آن از طریق ایران خواهد بود و این پروژه با افزایش درآمدهای ترانزیتی در رشد شاخص های اقتصادی کشور نیز تأثیر گذار است.

نتیجه

روابط تجاری ایران و فنلاند همانند سایر کشورهای اروپایی در آینده نیز تا حد زیادی به احیای برجام و لغو ممنوعیت ها و محدودیت ها علیه ایران دارد و بدون وجود توافقی همچون برجام توسعه فزاینده روابط تجاری با این کشور غیرمنطقی به نظر می رسد.

اما در همین زمینه افزایش تعاملات در حوزه هایی که شامل تحریم ها نمیشود همچون صنایع کشاورزی و محیط زیستی با بهبود دیپلماسی اقتصادی و تبادل هیات در حوزه های مریوطه امری ممکن و بسیار راهگشا برای ایران با توجه به چالش های آبی و اقلیمی است که تحقق این مهم حضور گسترده تر بخش خصوصی است.