تأثیر جنگ غزه بر کریدور عرب-مدیترانه؛ چرا چابهار و کریدور شمال-جنوب هنوز برای هند مهم است؟

به گزارش تین نیوز به نقل از بازار، سایت تحلیلی امواج مدیا با انتشار مقاله ای در مورد کریدور هند-اروپا-خاورمیانه نوشت: کریدور هند-اروپا-خاورمیانه روابط تجاری هند و ایران را در معرض آزمایش قرار می دهد.

ترجمه متن مقاله در ادامه می آید.

در نشست امسال گروه ۲۰ که ماه گذشته در دهلی نو برگزار شد، رهبران چندین کشور - از جمله دولت های اروپایی، هند، عربستان سعودی، ایالات متحده و امارات متحده عربی - یادداشت تفاهمی را جهت اتصال هند به اروپا از طریق غرب آسیا امضاء نمودند. این مسیر که «کریدور هند-اروپا-خاورمیانه» نامیده می شود، از نظر برخی ناظران رقیب طرح یک کمربند یک جاده چین و وسیله ای برای منزوی کردن ایران تلقی می شود. هند علیرغم تعهد به چندین پروژه بزرگ ترانزیتی با ایران - کریدور بین المللی حمل و نقل شمال-جنوب (INSTC) و توسعه بندر چابهار در جنوب شرقی ایران - این مسیر تجاری جدید را آغاز خواهد کرد.

روابط اقتصادی و تجاری هند و ایران به هزاران سال قبل برمی گردد. از جمله عوامل مختلف ژئوپلیتیکی که اخیراً بر چنین روابطی تأثیر گذاشته رقابت هند با پاکستان و همکاری نزدیک با اسرائیل و مرزهای ایران با افغانستان و پاکستان است. هند و ایران در حال حاضر هر دو در دو پروژه بزرگ ترانزیتی در آسیا مشغول هستند، کریدور بین المللی حمل و نقل شمال-جنوب و توسعه بندر چابهار. هیچ یک از این ابتکارات آنطور که دو کشور انتظار داشتند، پیش نمی روند.

کریدور بین المللی حمل و نقل شمال-جنوب در سال ۲۰۰۲ مفهوم‌سازی شد و هند، ایران و روسیه نیروگاه‌های اصلی منطقه‌ای درگیر در این پروژه بودند. این تلاش در ابتدا به منظور کوتاه کردن مسیر بین هند و اروپا بود. با این حال، پس از اختلال عمده در تجارت اروپا و روسیه به دلیل تهاجم مسکو به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲، این پروژه انگیزه جدیدی پیدا کرد زیرا به ایزوله کردن ایران و روسیه از تحریم های غرب کمک می کند. همچنین از طریق کاهش اتکای روسیه به ترانزیت از طریق آسیای مرکزی به نفع روسیه است.

با این حال پیشرفت در کریدور بین المللی حمل و نقل شمال-جنوب با تاخیر مواجه شده است. یک مقام ارشد هندی در این ارتباط مدعی شد: ما برای مدت طولانی تلاش کرده‌ایم ایران را متقاعد کنیم که در پروژه‌های کریدور بین المللی حمل و نقل شمال-جنوب و بندر چابهار پیش برود، اما تنها پس از شروع درگیری اوکراین بود که ایران به اهمیت این پروژه های ارتباطی پی برد. این منبع همچنین ابراز عقیده کرد که ایران تا همین اواخر موقعیت ژئواستراتژیک منحصر به فرد خود را دست کم گرفته بود و به همین دلیل پیشرفت بسیار کندی در کمک به عملیاتی کردن کامل کریدور بین المللی حمل و نقل شمال-جنوب داشته است.

نشانه هایی وجود دارد که نشان می دهد علاقه هند به پروژه های موجود با ایران ممکن است کاهش یابد. دهلی نو توجه خود را به کریدور هند-اروپا-خاورمیانه معطوف کرده است – مسیری تجاری که توسط ایالات متحده آمریکا پیشنهاد شده است. دولت‌های درگیر در این پروژه - از جمله هند، اسرائیل و عربستان سعودی - مجموعاً تولید ناخالص داخلی ۴۷ تریلیون دلاری دارند.

با این حال همه متقاعد نشده اند که کریدور هند-اروپا-خاورمیانه آینده ای پایدار دارد. برخی از ناظران ادعا کرده اند که کریدور هند-اروپا-خاورمیانه هیچ دلیل وجودی ندارد. با در نظر گرفتن دشمنی چندین دهه بین ایران و اسرائیل و این واقعیت که کریدور هند-اروپا-خاورمیانه، هند و غرب آسیا را به بندر حیفا اسرائیل متصل می‌کند، مطمئناً این مسیر در تهران سؤالاتی را ایجاد می‌کند.

روابط هند و ایران قبلاً با روابط هند با اسرائیل آزمایش شده است. دهلی نو یکی از اعضای گروه I۲U۲ است، یک گروه اقتصادی که اسرائیل، امارات متحده عربی و ایالات متحده را نیز شامل می شود. هند سعی کرده به ایران اطمینان دهد که این مشارکت با تل آویو صرفا اقتصادی است. در همین راستا، یک دیپلمات ارشد هندی گفت: اهداف I۲U۲ اقتصاد محور هستند - ایده این است که برخی فناوری های ایالات متحده و اسرائیل را می توان با استفاده از سرمایه امارات در هند برای امنیت غذایی و انرژی پاک مستقر کرد. با این حال، سفیر اسرائیل در هند تصویر متفاوتی از I۲U۲ ارائه می‌کند و استدلال می‌کند که این گروه تا حدی به دلیل «ترس مشترک از ایران» تأسیس شده است.

دلایل دیگری وجود دارد که نشان می دهد کریدور هند-اروپا-خاورمیانه پتانسیل ایجاد اصطکاک بین هند و ایران را دارد. دهلی نو منابع کافی برای مشارکت در سه پروژه بزرگ ترانزیتی در مقیاس کریدور هند-اروپا-خاورمیانه، کریدور بین المللی حمل و نقل شمال-جنوب و توسعه بندر چابهار را ندارد. این واقعیت که جمهوری اسلامی هنوز به شدت تحت تحریم است، تجارت با ایران را پرهزینه‌تر و زمان‌برتر می‌کند. این بدان معناست که هند ممکن است بین ادامه پروژه‌های موجود با ایران یا دنبال کردن فرصتی جدید با کریدور هند-اروپا-خاورمیانه یکی را انتخاب کند.

ایران ممکن است نارضایتی هند را در مورد پروژه بندر چابهار احساس کرده باشد و بر این اساس حرکت کند. در برنامه همکاری ۲۵ ساله ایران و چین، تهران موافقت کرد که پکن بخش های مورد توافق بندر چابهار را توسعه دهد. در مقابل، چین نیز می‌تواند از این بندر استفاده کرده و به ایران غرامتی را بر اساس آن پرداخت کند.

تهران با این وجود درها را برای ادامه مشارکت هند باز نگه داشته و برای کمک به توسعه بندر در سپتامبر ۲۰۲۳ قراردادی بلندمدت با دهلی نو پیشنهاد کرده است. اوایل سال جاری، هند نیز از سرمایه گذاری ۸۰ میلیون دلاری در بندر چابهار خبر داد که نشان می دهد همچنان آینده ای برای این پروژه می بیند. منافع اصلی هند پشت این پروژه، از جمله دسترسی به افغانستان و آسیای مرکزی، تغییر نکرده است.

چشم انداز آینده

عوامل متعددی ممکن است بر تمایل هند برای پایبندی به پروژه های موجود با ایران تأثیر بگذارد. دعوت اخیر ایران برای پیوستن به گروه بریکس در ژانویه ۲۰۲۴ می تواند به طور بالقوه معاملات مالی بین دهلی نو و تهران را بدون مشکل تر کند. این بلوک همچنین قصد دارد از جایگزینی برای سرویس پیام‌رسانی مالی سوئیفت در بلژیک برای تراکنش‌های بین کشورهای عضو استفاده کند.

با دسترسی به بانک توسعه و کانال مالی جایگزین سوئیفت، هند و ایران می‌توانند از مکانیزم تجاری مبتنی بر ارزهای محلی برای دور زدن تحریم‌های غربی در حین سرمایه‌گذاری در بندر چابهار، مشابه برنامه‌هایی که در فوریه ۲۰۱۸ اعلام شد، استفاده کنند.

از سوی دیگر تغییرات عمده در الگوهای تجارت جهانی در سال گذشته انگیزه جدیدی را برای کریدور بین المللی حمل و نقل شمال-جنوب ایجاد کرده است. تجارت هند با روسیه از زمان آغاز جنگ اوکراین به شدت افزایش یافته است.

واردات هند از روسیه در سال مالی جاری شاهد افزایش ۴۰۰ درصدی بوده که ناشی از خرید نفت با تخفیف بوده است. در همین حال، همکاری نزدیک‌تر ایران و روسیه - از جمله در زمینه ترانزیت - این امیدواری را ایجاد می‌کند که کریدور بین المللی حمل و نقل شمال-جنوب نقش ژئواستراتژیک مهم فزاینده‌ای در منطقه ایفا کند. اخیراً تلاش‌هایی برای رفع تنگنای آستارا - رشت در ایران صورت گرفته است که امکان اتصال کامل ریلی را فراهم می‌کند.

علاوه بر این، درگیری مداوم بین اسرائیل و جنبش فلسطینی حماس، ژئوپلیتیک منطقه را پیچیده تر می کند و عدم اطمینان بیشتری را به آینده کریدور هند-اروپا-خاورمیانه اضافه می کند.

در این زمینه، پروژه توسعه بندر چابهار و کریدور بین المللی حمل و نقل شمال-جنوب ممکن است گزینه‌های مناسب‌تری را برای هند ثابت کنند، به‌ویژه اگر درگیری اسرائیل و فلسطین به بدتر شدن ادامه دهد.