برنامه های وزیر جوان

 تا پیش از معرفی وزیر پیشنهادی ICT برای دولت دوازدهم بخش عمده محتوای منتشرشده درباره محمد جواد آذری جهرمی به حاشیه های حضور وی طی دوران کاری اش در یکی از نهادهای امنیتی محدود می شد.

این موضوع پس از معرفی وی از سوی رئیس جمهوری به بیانیه های حمایت آمیز برخی شرکت های خصوصی، تعدادی از نهادهای صنفی و تعدادی از مدیران این وزارتخانه تغییر مسیر داد. با این حال مدیر ۳۵ ساله فعلی شرکت ارتباطات زیرساخت که حالا به عنوان جوان ترین عضو کابینه پیشنهادی شهره است، در میان انتقادها و تمجیدها برنامه ای را هم منتشر کرده که نمایانگر دیدگاه او برای مدیریت یکی از مهم ترین وزارتخانه های دولت دوازدهم است.

میراث واعظی

بخش نخست برنامه جهرمی برای وزارت ICT به توصیف وضعیت موجود اختصاص دارد اما از آنجا که او خود یکی ازمدیران ارشد ارتباطی دولت یازدهم بوده، می توان بخشی از عملکرد وزارت ارتباطات (به خصوص در حوزه زیرساخت) در چهارسال گذشته را به عنوان معیار ارزیابی و برنامه آینده خود او نیز در نظر گرفت.  چهارسال قبل در همین روزها محمود واعظی برنامه خود را برای به دست گرفتن مدیریت وزارت ارتباطات منتشر کرد.

محورهای پنج گانه اصلی برنامه واعظی

وی «کیفیت زندگی شهروندان و توسعه خدمات»، «توسعه ارتباطات روستایی و مناطق محروم»، «ارتقای تحقیق و توسعه فناوری های بومی» و «تقویت و گسترش ارتباطات و حضور موثر در مجامع بین المللی» را به عنوان محورهای پنج گانه خود ارائه کرد. واعظی در همان آغاز راه روی توسعه افزایش پهنای باند و افزایش تعداد کاربران اینترنت به عنوان یکی از راهبردهای رسیدن به اهدافش تاکید کرد؛ موضوعی که احتمالا یکی از نقاط موفق کارنامه اش نیز به حساب می آید. طی دوران وزارت واعظی او به خاطر افزایش پهنای باند بین الملل تا گرفتن کارت زرد مجلس پیش رفت با این حال رفع انحصار از نسل های موبایل و رشد پهنای باند در کنار هم باعث ایجاد تحول بزرگی در بخش ارتباطی کشور و به دنبال آن فرصت رشد کسب وکارهای ن‍‍وپا (استارت آپ ها) شد.

بخش قابل توجهی از انرژی سال های نخست وزارت واعظی - با توجه به تاکید دولت بر رشد شاخص های اشتغال - صرف ایجاد مسیر ایجاد شغل مستقیم در این حوزه شد اما به تدریج او متوجه شد که برای ایجاد شغل در حوزه ICT دنبال کردن سیاست تولید اپلیکیشن مسیر مناسبی نیست. در واقع واعظی و مدیرانش متوجه شدند توسعه زیرساخت ها و فراهم کردن بستر فنی مناسب به طور خودکار باعث ایجاد کسب و کارهای نوپایی شده که باعث رشد اشتغال شده اند و این همان کلیدی بود که آنان به دنبالش می گشتند. تنها طی چهارسال گذشته حدود ۵۰ شتاب دهنده استارت آپی و ده ها صندوق سرمایه گذاری جسورانه پا به میدان گذاشته اند. بر اساس آمار مرکز توانمندی و تسهیلگری کسب وکارهای نوپا بیش از ۱۲۰۰ رویدادمرتبط با استارت آپ ها طی نزدیک به دو سال اخیر در سراسر کشور برگزار شده و چند صد استارت آپ در این میان ایجاد شده که برخی از آنها حالا نمونه های قابل مثال کسب وکارهای موفقند.

در نیمه دوم وزارت واعظی که همزمان با شروع مدیریت جهرمی بر شرکت زیرساخت بود، سیاست توسعه پهنای باند داخلی و تلاش برای توسعه تولید محتوای داخلی مبنا قرار گرفت، هرچند در این میان به نظر می رسید برخی سیاست گذاری ها و مقررات گذاری های شتاب زده مسیر دولت را برای رسیدن به این هدفش دشوار کرد. در یکی از آخرین نمونه ها مقررات گذاری در زمینه فروش اینترنت نامحدود تنها طی چند روز به دلیل مخالفت های گسترده کاربران کنار گذاشته شد که البته این موضوع با درخواست جهرمی از واعظی اتفاق افتاد.  محمود واعظی البته به وعده های رئیس جمهوری در آغاز راه برای بازگشایی شبکه های اجتماعی فیلترشده چندان عمل نکرد و این در حالی بود که طی چهارسال گذشته دولت در کمیته فیلترینگ دست بالا را داشت، البته او در مقابل تا حد توان در برابر توسعه فیلترینگ بی حدو حسابی که سال های قبل از آن جلوی کاربری مناسب اینترنت را گرفته بود، مقاومت کرد و همین یکی از نقاط قوت او به حساب می آید.

برنامه جهرمی

جهرمی برنامه خود را از تعریف فناوری اطلاعات و ارتباطات آغاز می کند؛ از جایی که به قول او دیگر ارتباطات و فناوری اطلاعات هدف به حساب نمی آیند بلکه با ظهور فناوری های عمومی نحوه اداره حکومت، روند فعالیت کسب وکارها، چگونگی مشارکت سیاسی شهروندان و طرز نگاهشان به انسجام اجتماعی متحول شده است. جهرمی برنامه خود را با تحلیل وضع موجود و با نگاهی به اسناد بالادستی و سپس تدوین چشم انداز، استراتژی کلان و خرد و سیاست های اجرایی تنظیم کرده است. از نگاه جهرمی مهم ترین فناوری های عصر انقلاب دیجیتالی شامل: اینترنت اشیا، بیگ دیتا، رایانش ابری، فناوری های جدید موبایل و هوش مصنوعی هستند.

او در ادامه به تعریف ارتباطات و فناوری اطلاعات از منظر OECD در تدوین برنامه ششم اشاره می کند و حجم بازار ایران در چهار بخش محصولات الکترونیکی، مخابرات، نرم افزار و فناوری اطلاعات و کاربردها را بالغ بر ۳۶۰ هزار میلیارد ریال در سال ۹۵ برآورد می کند. بر اساس این تحلیل سهم بازار مخابرات ۷۲ درصد، سهم بازار فناوری اطلاعات و کاربردها و محتوا ۱۹ درصد و دو بخش دیگر مجموعا ۹ درصد (5/ 8 درصد محصولات الکترونیکی، نوری و کامپیوتری و حدود نیم درصد انتشار نرم افزار)است. جهرمی به چهار عامل به عنوان عوامل بحرانی پیش روی توفیق در بخش ICT اشاره می کند. او عدم توسعه زیر بخش فناوری اطلاعات و محتوای بومی متناسب با زیربخش مخابرات، عدم توسعه لایه دسترسی در زیربخش مخابرات، ضعف مهارتی نیروی انسانی در توسعه کاربرد فناوری اطلاعات و در نهایت پایین بودن سرعت و کیفیت خدمت پهن باند و بالا بودن قیمت آن را به عنوان این چالش ها مطرح می کند.

در برنامه جهرمی روابط بین المللی پس از اجرای برجام، نیروی جوان در فضای مجازی و توجه ویژه حاکمیت به بخش ارتباطات از جمله فرصت های این بخش عنوان شده است. اما شاید مهم ترین بخش این برنامه را تهدیدها تشکیل می دهند جایی که مخاطب را با نگاه و دغدغه های این وزیر پیشنهادی جوان آشنا می کند.  او عدم تطابق نظام آموزشی و مهارتی با نیازهای روز و آینده را در صدر تهدیدهای این بخش قرار می دهد و سپس به پایین بودن سطح فناوری داخلی نسبت به متوسط جهانی اشاره می کند. نبود نظام حقوقی و مقرراتی مناسب برای رعایت مالکیت فکری و معنوی، تهدید حریم خصوصی با رشد انقلاب دیجیتالی و نبود بازار شفاف و مناسبات حقوقی برای فعالیت بخش خصوصی و کسب وکارهای نوین از دیگر تهدیدهای این بخش از نگاه جهرمی است.  نگاه جهرمی به موضوعات آی تی از دو جنبه حائز اهمیت است. او برخلاف مدیران فعلی ارتباطی کشور که در صحبت هایشان نیروی جوان را همواره مهم ترین سرمایه کشور معرفی می کنند، بر فقدان مهارت مورد نیاز توسعه در بخش تکنولوژی تاکید می کند.  تقریبا بخش عمده مدیران ارشد شرکت های تکنولوژی موضوع نبود نیروی متخصص را به عنوان چالش اصلی خود مطرح می کنند، تخصص هایی که برای ایجاد تحول های بنیادین در این حوزه و ساخت برندهایی در سطح ملی ضروری است. به نظر می رسد جهرمی که خود در یکی از فنی ترین شرکت های تکنولوژی مستقر بوده از نزدیک این محدودیت های دانشی نیروی انسانی را لمس کرده است.

جهرمی در این بخش البته بخش خصوصی و توسعه فضای کسب وکار آنها را در اولویت آخر قرار می دهد و از این جهت او را می توان به نوعی ادامه دهنده مدل مدیریتی دولت محور در بخش ارتباطات به حساب آورد اما نگاهی به بخش راهبردهای برنامه که بیندازیم می بینیم به صراحت اشاره ای به رفع انحصارطبیعی برای شکل گیری بازار رقابتی در توسعه شبکه دسترسی و همچنین شفاف سازی مناسبات بازار و مقررات زدایی و آزاد سازی رفع انحصار برای توسعه سرویس های نوین پهن باند می کند. او همچنین به ایجاد شرکت ترانزیت (انتقال) پهنای باند بین الملل و خدمات مرتبط جهت مشارکت و سرمایه گذاری مشترک با شرکت های خصوصی و خارجی اشاره می کند، موضوعی که می تواند مشخص کننده این بحث باشد که احتمالا مدیر سابق شرکت زیرساخت (در صورت انتخاب وی به عنوان وزیر) می تواند به انحصار زیرساخت در بخش اینترنت ایران خاتمه دهد. مدیر شرکت زیرساخت بخش عمده اهداف خرد استراتژیک خود را به موضوعات دسترسی سریع تر و مناسب تر پهنای باند برای خانوارها (دسترسی به اینترنت ۲۰ مگابیتی) و کاهش هزینه پهنای باند اتصال شبکه های توزیع محتوای بومی اختصاص داده است.

مجموع برنامه های دیگر او شامل موضوعاتی است که بخشی از آنها هم اکنون هم در کشور اجرایی شده (اجازه ورود شبکه های جهانی تحویل محتوا یا CDN) یا حداقل جزو اهداف بوده مانند ارتقای نظام ها و زیرساخت های تنظیم مقررات و نظارت در بخش ICT.  برنامه های وزیر پیشنهادی دولت در حوزه ارتباطات بدون اشاره تفصیلی به نقش اقتصادی این حوزه به پایان رسیده هرچند در لابه لای آن اشاراتی به موضوعات مرتبط به حوزه اقتصاد ICT شده است. جهرمی همچنین ترجیح داده موضوعات پرسروصدایی مثل فیلترینگ را در برنامه خود قرار ندهد، هرچند او هفته قبل از مذاکره با دادستانی برای بازگشایی یوتیوب در دانشگاه ها خبر داد.  جهرمی در منظر اجتماعی نیز ترجیح داده مسیرهای ارتباطی خود را با مردم به طور مستقیم برقرار کند. از دو هفته قبل او اکانت توییترش را به راه انداخته و در آن مستقیما از سیاست ها و نوع نگاه و عملکردش در مقابل انتقادها و رویکردها دفاع می کند. او پیش از این نیز عضو اینستاگرام بود و به نظر می آید در صورت ادامه این رویکردها در نهایت انتظار می رود نگاه تازه ای را به بخش ارتباطات کشور تزریق کند هرچند بسیاری از کاربران به خود وی نوشته اند که امیدوارند این رویکرد شفاف تنها یک تاکتیک نباشد.

جایگاه جهانی ایران از لحاظ قیمت اینترنت

 وزیر پیشنهادی ارتباطات در دولت دوازدهم، جایگاه جهانی ایران را از لحاظ قیمت مقرون به صرفه اینترنت موبایل و اینترنت خانگی اعلام کرد. به گزارش خبرنگار مهر، محمدجواد آذری جهرمی در صفحه شخصی خود در شبکه اجتماعی اینستاگرام نوشت: در حالی که قیمت اینترنت موبایل در ایران جزو ۱۰کشور به صرفه دنیاست، اما در شاخص قیمت اینترنت خانگی و ثابت، رتبه ای بهتر از ۹۰ نداریم. وی گفت: هنوز ۳۰ درصد از خطوط مسی تلفن قادر به ارائه سرعتی بیش از ۲ مگابیت در ثانیه نیستند. مدیرعامل فعلی شرکت ارتباطات زیرساخت تاکید کرد: به لحاظ شاخص کیفیت تجربه شده توسط کاربران، هرچند پیشرفت های قابل توجهی داشته ایم اما در عرصه ویدئو و بازی های رایانه ای هنوز جای کار داریم. معاون فعلی وزیر ارتباطات خاطرنشان کرد: ارتقای تکنولوژی اینترنت خانگی از ADSL به سایر تکنولوژی های به روزتر، به صرفه سازی قیمت و نیز بهبود کیفیت جزو برنامه های اصلی دولت دوازدهم برای فراهم سازی شرایط توسعه کسب و کارهای نوپاست.