دریاهای ایران؛ گلوگاه مهم اقتصاد جهان
قرارگیری ایران در موقعیت جغرافیایی مناسب از ویژگی های ممتازی است که مزایای ترانزیتی هوایی، زمینی و دریایی فراوانی را به دنبال دارد. چه بسا با گسترش شبکه حمل ونقلی به غیر از افزایش درآمدهای ارزی، ارتقای جایگاه استراتژیک ایران را هم شاهد خواهیم بود.
قرارگیری ایران در موقعیت جغرافیایی مناسب از ویژگی های ممتازی است که مزایای ترانزیتی هوایی، زمینی و دریایی فراوانی را به دنبال دارد. چه بسا با گسترش شبکه حمل ونقلی به غیر از افزایش درآمدهای ارزی، ارتقای جایگاه استراتژیک ایران را هم شاهد خواهیم بود.
به گزارش تین نیوز، تیرماه امسال بود که معاون اول رئیس جمهور در جلسه کارگروه ترانزیت، ظرفیت های این بخش از اقتصاد کشور را تشریح کرد. به گفته وی ظرفیت ترانزیتی کشور در سال بالغ بر ۲۰ میلیارد دلار درآمدزایی می کند، همچنین این بخش توانایی اشتغال زایی یک میلیونی را دارد، عددی قابل توجه که نشان از موقعیت جغرافیایی ویژه ایران دارد. گفتنی است که وجود مسیرهای زمینی، هوایی، دریایی و احیای کریدورهای ترانزیتی کشور، وضعیتی قابل توجه را در موقعیت اقتصادی کشور موجب شده است.
در میان این شبکه های حمل ونقلی، اهمیت دریا و سهمی که در اقتصاد کشورها دارد، از موضوعات انکارناپذیری است که سهم صنایع دریایی و فعالیت های مرتبط با این بخش را بیش ازبیش روشن می کند، به خصوص برای کشورهای صاحب دریایی چون ایران که می توانند از این طریق، منافع بسزایی را نصیب خود کنند.
ضمن آنکه قرارگیری ایران در بین کشورهای حاشیه خزر و آب های آزاد جهان، باعث شده است تا به عنوان یکی از شاهراه های به صرفه ترانزیتی در میان کشورهای آسیای میانه و دریاهای آزاد جهان مطرح باشد. موضوع قابل تأمل دیگر آنکه اغلب کشورهای اطراف ایران، امکان دسترسی مستقیم به سواحل را ندارند و نزدیک ترین و راحت ترین مسیر انتقال کالا برای بهره گیری از سواحل دریای خزر و خلیج فارس، ایران است.
بنابراین لازم است با توجه به ظرفیت های موجود، به گسترش زیرساخت های ترانزیت و پذیرا بودن کشورهای فاقد دریا توجه شود. چه بسا طبق برآوردهای انجام گرفته از سوی برخی سازمان های بین المللی ناوگان بزرگ حمل ونقل دریایی ایران، این بخش عمده ترین اهرم فشار در مقابل موانع و محدودیت هایی بوده که در عصر تحریم ها بر ما وارد آمده است. البته توسعه آن توجهی بیشتر و اقداماتی نظیر نوسازی ناوگان حمل ونقل دریایی ، ورود فناوری های جدید به عرصه کشتیرانی و کشتی سازی و نوسازی ناوگان حمل ونقل دریایی را می طلبد.
به موقعیت ممتاز دریایی ایران توجه بیشتری شود
قرارگیری ایران در چهارراه ترانزیت جهانی، موقعیت کاملاً متمایزی را برای آن فراهم آورده که می تواند با تلاش و توجهی بیشتر به قدرتی جهانی در زمینه ترانزیت دریایی تبدیل شود. زمانی این جایگاه قابل توجه تر می شود که از موقعیت ژئواستراتژیکی ایران در شمال تنگه هرمز و خلیج فارس به دلیل اهمیت زیاد در مبادله بین المللی انرژی، سخن گفته می شود. درواقع عبور روزانه عددی حدود ۱۷ میلیون بشکه نفت خام از تنگه هرمز به سمت اروپای غربی، شرق دور و ایالات متحده تائید کننده جایگاه ترانزیت دریایی ایران در دوران تحریم است.
همچنین ۸۸ درصد نفت خام صادراتی عربستان سعودی، ۹۰ درصد نفت سبک و سنگین ایران، ۹۸ درصد نفت عراق، ۹۹ درصد نفت امارات متحده عربی و صددرصد نفت کشورهای کویت و قطر به صورت دریایی از خلیج فارس راهی مقاصد خود می شود که این میزان معادل ۹۰ درصد صادرات نفت بزرگ ترین کشورهای تولیدکننده نفت در منطقه خاورمیانه است.
به این ترتیب با هرگونه اختلالی در تنگه هرمز که یکی از مسیرهای ترانزیتی ایران است، نه تنها بازار جهانی با کمبود ۲۰ میلیون بشکه ای نفت مواجه می شود بلکه به سقوط اقتصاد جهانی و توقف کامل تجارت های بین المللی این حوزه منتهی خواهد شد.
واضح است که وجود خلیج فارس در جنوب ایران، موجب شده است کشورهای عمده تولیدکننده نفت جهان در یک محل قرار گیرند، منطقه ای که گلوگاه انرژی جهان محسوب می شود و ایران سهمی بزرگ را در این منطقه دارد.
همچنین در شمال ایران نیز دریای خزر قرار گرفته که پل ارتباطی میان کشورهای ایران، روسیه، قزاقستان، ترکمنستان و آذربایجان است و نقش مهمی را در تجارت میان این کشورها ایفا می کند. پنج کشور به همراه ۲۰ استان یا ایالت و افزون بر ۷۰ شهر در اطراف این دریا وجود دارد که با جمعیتی حدود ۱۷ میلیون نفر آن را احاطه کرده اند. بدون شک افزایش رونق تجارت در خزر برای ایران در راستای دور زدن تحریم ها و دستیابی به منابع اقتصادی غنی امری ضروری به نظر می آید.
با این اوصاف ایران به راحتی با ۱۵ کشور جهان از طریق مرزهای آبی و خاکی ارتباط دارد، ضمن آنکه مانند یک پل ارتباطی میان این کشورها با دیگر مناطق جهان قرار دارد که هر کدام جمعیت فراوان و منابع بزرگی از درآمدزایی را در خود جای داده اند، اما وقتی می توان به درستی از این پتانسیل بزرگ استفاده کرد که توجهی بیشتر به نقش دریا در توسعه اقتصادی کشور شود.
اگرچه اخیراً بر سهم دریا در توسعه اقتصادی تأکید فراوان می شود و یکی از سیاست های دولت جهت توسعه روابط تجاری با کشورهای دیگر، سیستم حمل ونقل دریایی است، اما هنوز هم به نظر می رسد تا رسیدن به موقعیت مطلوب در این بخش فاصله فراوانی وجود دارد.
راه های ارتباطی با دنیا را تسهیل کنیم
قاسم علی جباری، عضو مجمع فعالان اقتصادی درباره اهمیت دریا در تجارت با دیگر کشورها اظهار می کند: کشور ما برای ارتباطات تجاری با دیگر مناطق دو مشکل عمده دارد که عبارت از نداشتن پرواز و نداشتن خطوط دریایی برای ارتباط با بسیاری از مناطق استغ به عنوان مثال برای ارتباط با آفریقا به دلیل فقدان موارد مذکور، هیچ اقدامی نمی توان انجام داد، به طوری که با نبود شرایط لازم، اقتصاد یک قاره را از دست داده ایم.
وی اضافه می کند: بازرگانان ایرانی برای تجارت با کشورهای آفریقایی مشکلات فراوانی دارند و این گونه ارتباطاتشان بسیار کند پیش می رود، این در حالی است که با شمال آفریقا اشتراک های تاریخی بسیاری داریم ولی قادر به دادوستد با کشورهایی چون مصر، مراکش و الجزایر با وجود دارا بودن بهترین مراکزی اقتصادی در آن ها نیستیم.
رئیس سابق کمیسیون حمایت از سرمایه گذاری، تأمین مالی و توسعه روابط خارجی اتاق بازرگانی اصفهان گفت: با غرب آفریقا هم به دلیل دسترسی نداشتن به امکاناتی چون شرایط حمل ونقلی، ارتباطی نداریم. در زمانه ای که به دلایل تحریم ها امکان مبادله غیرنفتی با کشورهایی چون آمریکا و اروپا وجود ندارد، باید از بازارهای دیگری مانند کشورهای آفریقایی استفاده کنیم، اما به قدری موانع وجود دارد که این فرصت ها را از دست می دهیم.
به گفته جباری، اکنون در شرایطی قرار داریم که ضرورت دارد تا از این ویژگی ممتاز ایران بهره مند شویم. برای این مهم، بخش خصوصی باید به میدان بیاید. لازم است موانع رفع شود تا بتوان راه های ارتباطی بیشتری را با کشورها و بازارهای هدف دنیا به وجود آورد.
وی تأکید می کند: ایران، کشوری است که صاحب ۱۰ درصد از منابع کل جهان و یک صدم بهترین خاک دنیا است اما یک درصد از اقتصاد جهانی را هم به دست نیاورده است.
این عضو مجمع فعالان اقتصادی خاطرنشان می کند: دلیل آن است که درهای زیادی را به روی خود بسته ایم و لازم است انحصار برداشته شود، به بخش خصوصی قدرت داده شود تا بتوان ارتباطات جهانی را از طریق پتانسیل های بزرگی چون دریا و کشتی رانی توسعه بخشید.
