◄ آینده صنعت ریلی جهان و ایران

شناخت و آینده‌نگری در مورد یک صنعت می‌تواند کمک به سزایی به موفقیت در سرمایه‌گذاری در آن صنعت می‌کند.

در جهان امروز سازمان‌های بسیاری در زمینهٔ بررسی آینده صنایع مختلف گزارش می‌دهند و فعالان اقتصادی برای موفقیت در سرمایه‌گذاری‌هایشان از این پیش‌بینی‌ها سود می‌برند.

در همین راستا از سال 2006 به‌طور مدون گزارش بازار ریلی جهان منتشر می‌شود که در آن وضعیت حمل‌ونقل ریلی در کشورها و مناطق مختلف موردبررسی قرار می‌گیرد.

بر اساس گزارش‌های موجود، بیشترین ارزش بازار در صنعت حمل‌ونقل ریلی، در اختیار بخش خدمات ریلی قرار دارد و پس‌ازآن تجهیزات ریلی، زیرساخت‌های کنترل ریلی جای گرفته‌اند. همچنین بر اساس گزارش کمیسیون اقتصادی سازمان ملل متحد که پیش‌تر منتشرشده است ایران به‌عنوان یکی از کشورهای مهم برای سرمایه‌گذاری در صنعت ریلی شناسایی‌شده است. همچنین نشریه فوربس نیز در گزارشی مفصل ایران را در جایگاه کانون توجه صنعت ریلی جهان معرفی کرده است.

رشد پایدار در سال‌های اخیر

به‌رغم رشد اقتصادی اندک و مشکلاتی که در کسری بودجه عمومی و موارد دیگری از این قبیل در کشورهای مختلف و به‌خصوص اروپا وجود داشته است، این صنعت اندکی پس از بحران مالی جهانی و در سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۳ شاهد رشد بود. مجموع حجم بازار سالانه صنعت عرضه ریلی به‌طور متوسط در این بازه حدود ۱۵۰ میلیارد یورو بود که بیانگر رشد 1.5 درصدی به ازای هر سال و افزایش ۴ میلیارد یورویی حجم این بازار نسبت به بازه ۲۰۱۱-۲۰۰۹ بود. به‌طورکلی بیشترین رشد در سال‌های اخیر نیز در حوزه خدمات ریلی بوده و کمترین رشد در اختیار زیرساخت‌ها بوده است. بااین‌حال ممکن است با بهبود وضعیت اقتصادی کشورهای مختلف، وضعیت زیرساخت‌ها نیز بهبود یابد و شاهد رشد بیشتری باشد.

چشم‌اندازها و روندهای ریلی تا سال ۲۰۱۹

بر اساس تحلیل‌هایی که از سوی متخصصان صنعت ریلی انجام‌شده است، ارزش بازار جهانی حمل‌ونقل ریلی رشدی قدرتمند را در سال‌های آتی تجربه خواهد کرد. پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۱۹ صنعت حمل‌ونقل ریلی با نرخ رشد 2.7 درصد در هر سال گسترش پیدا کند و تا پایان سال ۲۰۱۹ ارزش کل بازار حمل‌ونقل به حدود ۱۷۶ میلیارد یورو برسد. در مسیر این رویدادها، چند روند وجود دارند که بر رشد صنعت حمل‌ونقل ریلی درگذشته اثر مهمی گذاشته‌اند و به‌احتمال‌زیاد در آینده آن نیز چنین تأثیری خواهند گذاشت. نخستین روند، موضوعاتی کلان همچون رشد جمعیت در مناطق مختلف جهان، شهرنشینی و افزایش تقاضا برای انتقال به شهرها و تخلیه شدن تدریجی روستاها است و موارد دیگری مانند تغییر وضعیت آب و هوایی و دغدغه‌های زیست‌محیطی نیز نقش مهمی ایفا می‌کنند، افزون بر این موارد، کاهش مقررات موجود در بازارها و آزادسازی نیز هرچه بیشتر از پیش موجب مشارکت در رشد این صنعت خواهد شد.

روند دومی که در گزارش‌های جهانی به‌خصوص در گزارش‌های مربوط به سفرهای ریلی قاره اروپا منعکس‌شده و می‌تواند منجر به رشد صنعت حمل‌ونقل ریلی شود، ارائه چند مشوق است که دامنه گسترده‌ای از توافق تجارت آزاد بین اتحادیه اروپا و ایالات‌متحده آمریکا و ژاپن گرفته تا اصلاح خطوط مشی مربوط به شبکه‌های حمل‌ونقل بین کشورهای اروپایی و نرخ افزایش سرمایه‌گذاری‌های «سیستم مدیریت ترافیک ریلی اروپا» را در برمی‌گیرد. این مشوق‌ها قطعاً موجب بهبود رقابت‌پذیری در عرصه حمل‌ونقل ریلی به‌خصوص در اروپا می‌شوند و تقاضا برای این نوع حمل‌ونقل را نیز افزایش می‌دهند. درنهایت، روند سوم این است که تقاضای کل بازار تغییرات زیادی را از سوی بازار کشورهای نوظهور شاهد خواهد بود و سیاست‌ها و معیارهایی برای تشویق صنعت ریلی موجب خواهد شد تا چنین بازارهایی در سال‌های آتی رشد خوبی را تجربه کنند.

بخش‌های مختلفی همچون خدمات، مدیریت ریلی، کنترل ریلی و تجهیزات مربوط به این صنعت نیز در این رشد مشارکت خواهند داشت و افزایش خواهند یافت. افزون بر آنچه در بالا گفته شد، مناطقی که اهمیت کلیدی برای عرضه صنعت ریلی دارند، عبارت خواهند بود از: آمریکای لاتین، آسیا/  اقیانوسیه، آفریقا/  خاورمیانه و نفتا یا همان منطقه پیمان تجارت آزاد آمریکای شمالی. کلیه بازارهای منطقه‌ای توسعه خود را عمدتاً در چارچوب تجهیزات ریلی و لکوموتیوها و زیرساخت‌ها ارزیابی کرده و پس‌ازآن کنترل ریلی و درنهایت خدمات و مدیریت را موردتوجه قرار خواهند داد.

آینده صنعت ریلی ایران

گزارش کمیسیون اقتصادی سازمان ملل متحد نیز به هموارتر شدن راه سرمایه‌گذاری در بخش حمل‌ونقل ایران پس از برجام اشاره می‌کند و ضمن بررسی آمادگی ایران برای همکاری‌های بیشتر به تشریح آینده این صنعت در ایران می‌پردازد. ترانزیت ریلی ایران که تا سال ۲۰۱۵ برابر با ۷۵/ ۰ میلیون تن بوده است با افزایش تقریباً ۲۷/ ۳ میلیون تنی در مدت ۱۵ سال تا سال ۲۰۲۵ به ۰۲/ ۴ میلیون تن خواهد رسید. از سوی دیگر، طول مسیرهای ریلی ایران تا سال ۲۰۱۵ بیش از ۱۰ هزار کیلومتر بوده و قرار است تا ۱۵ سال آینده ۲۰ هزار کیلومتر دیگر نیز به این میزان افزوده شود. در این گزارش خطوط راه‌آهن مختلف نیز موردبررسی قرارگرفته و روند آینده استقبال از آن‌ها نیز پیش‌بینی‌شده است. برای مثال احتمالاً خط دورود-خرم‌آباد در سال ۲۰۲۱ با تقاضای ۳/ ۱ میلیون نفر روبه‌رو خواهد شد و این میزان تا سال ۲۰۲۵ به ۵/ ۱ میلیون سفر و تا سال ۲۰۳۰ به ۷/ ۱ میلیون متقاضی خواهد رسید. در سال‌های ۲۰۳۵ و ۲۰۴۰ نیز به ترتیب ۲ و ۲/ ۲ میلیون نفر متقاضی برای این خط وجود خواهد داشت.

خط اندیمشک- خرم‌آباد نیز در سال ۲۰۲۱ با ۶/ ۰ میلیون نفر روبه‌رو خواهد بود و به ترتیب در سال‌های ۲۰۲۵، ۲۰۳۰، ۲۰۳۵ و ۲۰۴۰ نیز با ۷/ ۰، ۹/ ۰، ۱/ ۱ و ۳/ ۱ میلیون نفر متقاضی برای این خط مواجه خواهد بود. همچنین ازنظر حمل‌ونقل بار خط دورود-خرم‌آباد در سال ۲۰۲۱ تقریباً ۲۷/ ۷ میلیون تن جابه‌جا خواهد کرد، درحالی‌که در سال‌های ۲۰۲۵، ۲۰۳۰، ۲۰۳۵ و ۲۰۴۰ به ترتیب ۱۲/ ۸، ۳۲/ ۹، ۷۲/ ۱۰ و ۹۸/ ۱۱ میلیون تن منتقل خواهد کرد. خط اندیمشک- خرم‌آباد نیز در سال ۲۰۲۱ تقریباً ۹/ ۷ میلیون تن بار جابه‌جا خواهد کرد و در فاصله سال‌های ۲۰۲۵، ۲۰۳۰، ۲۰۳۵ و ۲۰۴۰ نیز به ترتیب ۹/ ۸، ۳/ ۱۰، ۹/ ۱۱ و ۴/ ۱۳ میلیون تن بار منتقل خواهد کرد. در مورد خطوط دیگر نیز چنین گمانه‌زنی‌هایی در این گزارش ارائه‌شده است. برای مثال انتظار می‌رود خط شیراز- بوشهر- عسلویه در سال ۲۰۲۰ تقریباً ۲/ ۱ میلیون مسافر و ۳ میلیون تن بار جابه‌جا کند و این میزان در سال‌ ۲۰۲۵ به ترتیب به ۵/ ۱ میلیون نفر و ۸/ ۳ میلیون تن، در سال ۲۰۳۰ به ۲ میلیون نفر و ۹/ ۴ میلیون تن، در سال ۲۰۳۵ به ۵/  ۲ میلیون مسافر و ۲/ ۶ میلیون تن و در سال ۲۰۳۹ به ۳ میلیون مسافر و ۶/ ۷ میلیون تن برسد. در این گزارش برخی خطوط دیگر مانند کرمانشاه- خسروی و چابهار- زاهدان- بیرجند- مشهد نیز موردبررسی و پیش‌بینی قرارگرفته‌اند.