◄ تدوین برنامه استراتژیک امسال در حوزه حمل‌ونقل ریلی
توجه به حمل‌ونقل ریلی در استفاده از مراکز لجستیک چندوجهی و پایانه‌های ترکیبی دیده شده است. بنابراین با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و سامانه‌های مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات، علاوه بر افزایش ارتباط و اتصال شیوه‌های حمل‌ونقل، فرآیندهای لجستیکی را هم می‌توان تسهیل و تسریع کرد.
معاونت حمل‌ونقل وزارت راه‌وشهرسازی برای اولین‌بار با ارائه برنامه استراتژیک بخش حمل‌ونقل ایران، نسبت به برنامه‌ریزی استراتژیک بخش حمل‌ونقل در کشور اقدام کرد، تا با بهره‌گیری از آن، ضمن هم‌افزاکردن اقدامات دستگاه‌های ذی‌ربط بتوان تخصیص منابع و بودجه‌های سالانه سازمان‌های تابعه را هدفمندتر و هماهنگ‌تر کرد.
به گزارش تین‌نیوز، در حال حاضر این سند در شورای‌عالی هماهنگی ترابری به تصویب رسیده و به همه زیربخش‌های حمل‌ونقل در کشور ابلاغ شده است. در گام بعدی، دستگاه‌های تابعه هر یک نسبت به تدوین استراتژی‌های خود بر اساس نقش آن دستگاه در سند حاضر اقدام کرده و برنامه عملیاتی خود را جهت جاری‌سازی این استراتژی‌ها ارائه خواهند داد.
با تصویب سند استراتژی‌های کلان بخش حمل‌ونقل و تدوین استراتژی‌های زیر بخش‌ها، انتظار می‌رود ضمن تخصیص هماهنگ و هدفمند منابع مطابق با اولویت‌های کلان کشور، با تغییر مدیران جهت‌گیری‌ها تغییر نکرده و بخش حمل‌ونقل در راستای چشم‌انداز و مأموریت‌های اصلی خود گام بردارد. ضمن آنکه امکان سنجش و اندازه‌گیری عملکرد بر مبنای میزان پیشرفت و بهبودهای ایجادشده در راستای اهداف استراتژیک نیز در هر زیر بخش فراهم خواهد شد.
این برنامه استراتژیک در بخش ریلی به شرح زیر است:
افزایش سهم حمل ریلی بار
با توجه به سهم قابل‌توجه لجستیک و به‌طور خاص، حمل‌ونقل کالا در هزینه‌های تولید و خدمات در کشور، اهمیت وجود یک سیستم حمل‌ونقل بهینه و کارا امری غیرقابل‌انکار است. منظور از سیستم حمل‌ونقل بهینه، سیستمی است که همه شیوه‌های حمل‌ونقل به‌صورت هماهنگ و یکپارچه عمل کرده و از حداکثر ظرفیت موجود خود به‌صورت متعادل با سایر شیوه‌های حمل‌ونقل بهره ببرد. در حال حاضر در کشور ما، شبکه جاده‌ای در برخی مسیرها با حجمی بالاتر از ظرفیت خود روبرو است؛ درحالی‌که شبکه ریلی، در بسیاری از مسیرها امکان استفاده از ظرفیت موجود را ندارد. ازاین‌رو لازم است سیاست‌ها و اقداماتی در زمینه افزایش به‌کارگیری ظرفیت ریلی در کشور در نظر گرفته شود تا این عدم تعادل بین شیوه‌های حمل‌ونقل به کمینه مقدار خود برسد. از جمله اقداماتی که در این زمینه در جهان آزموده شده و نتایج مطلوبی به همراه داشته است، استفاده از مراکز لجستیک چندوجهی و پایانه‌های ترکیبی است که با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و سامانه‌های مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات، علاوه بر
افزایش ارتباط و اتصال شیوه‌های حمل‌ونقل، فرآیندهای لجستیکی را تسهیل و تسریع می‌نمایند. مزایای حمل‌ونقل ریلی در شکل زیر نشان داده‌شده است.
نکته قابل‌توجه دیگر در این زمینه، هزینه‌های خارجی مرتبط با شیوه‌های مختلف حمل‌ونقل است که شامل مواردی چون آلودگی‌ها، تصادفات، تراکم ترافیک و هزینه‌های اجتماعی می‌شود. بر اساس مطالعات و بررسی‌های انجام‌شده در جهان، برآیند هزینه‌های خارجی مرتبط با حمل‌ونقل ریلی نسبت به حمل‌ونقل جاده‌ای به شکل قابل توجهی پایین‌تر است. بنابراین با توجه به نقش دولت در کاهش و درونی کردن هزینه‌های خارجی، افزایش سهم حمل‌ونقل ریلی از جمله راهبردهای اصلی دولت در زمینه حمل‌ونقل است.
اقدامات پیشنهادی
نمونه‌ای از اقدامات برای پیشبرد این استراتژی به این شرح است:
ایجاد مراکز لجستیک و توسعه شبکه بهینه بار در سطح کشور
تسهیل ایجاد و توسعه شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات لجستیک ()3PL, 4PL
پاسخگویی به تقاضای حمل بارهای انبوه صنایع، مبتنی بر به‌کارگیری و توسعه خطوط ریلی
توسعه زیرساخت‌های اطلاعاتی حمل‌ونقل بار
ضرورت تغییر رویکرد در بخش صنعت کشور مبنی بر اولویت تولید و واردات ناوگان ریلی بر تولید و واردات ناوگان جاده‌ای
توسعه شبکه قطارهای پرسرعت
توسعه شبکه قطارهای پرسرعت با هدف افزایش سهم حمل ریلی مسافر، زمان سفر کمتر، ایمنی، قابلیت اطمینان و ظرفیت بالا از ویژگی‌های اصلی قطار پرسرعت به شمار می‌آید. همان‌طور که در بخش 2-6 اشاره شد، شیوه حمل ریلی بار و مسافر به دلیل پایین‌تر بودن هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم و همچنین هزینه‌های اجتماعی آن (مانند آلاینده‌ها و تصادفات،) توجیه اقتصادی و اجتماعی بیشتری نسبت به شیوه‌های رقیب دارد. اما برای تشویق کاربران به استفاده از این شیوه، لازم است ویژگی‌های آن ارتقا یابد تا فرآیند انتخاب بین گزینه‌ها نزد کاربر، در شرایط رقابتی عادلانه صورت پذیرد. در راستای نیل به اهداف استراتژیک ارتقای کارایی حمل‌ونقل و افزایش سهم حمل ونقل همگانی، و با توجه به اهمیت خاص زمان سفر و کیفیت دسترسی در میان ویژگی‌های تأثیرگذار بر انتخاب کاربران، توسعه شبکه قطارهای پرسرعت به‌عنوان یکی از استراتژی‌های اصلی بخش حمل‌ونقل کشور مشخص‌شده است تا علاوه بر کاهش قابل‌توجه زمان سفر، سطح دسترسی نقاط مختلف کشور به یک شیوه حمل‌ونقلی سریع، راحت و کارا افزایش یابد و با افزایش حمل ریلی مسافران، هزینه‌های مادی و اجتماعی را کاهش دهد.
همچنین باید در نظر داشت که با توسعه شبکه قطارهای پرسرعت، می‌توان شبکه فعلی راه‌آهن را در مسیرهایی که شبکه قطار پرسرعت موجود است، به‌طور کامل به حمل‌ونقل بار اختصاص داد تا مطلوبیت حمل‌ونقل ریلی بار نیز افزایش یابد.
اقدامات پیشنهادی در زمینه توسعه شبکه قطارهای پرسرعت به ترتیب زیر است:
اولویت‌بخشی به قطارهای پرسرعت در توسعه شبکه حمل‌ونقل مسافری بین‌شهری
جذب سرمایه‌گذاری خارجی جهت توسعه شبکه قطارهای پرسرعت
توسعه خدمات حمل‌ونقل همگانی حومه‌ای
توسعه و بهبود زیرساخت‌های حمل‌ونقل همگانی حومه‌ای در شاهراه‌های بزرگ کشور با اولویات کلان‌شهرها شامل قطارهای حومه‌ای و سامانه‌های اتوبوس تندرو حومه‌ای.
