◄ افق ریلی ایران، روشن‌تر از همیشه
از زمانی که رئیس‌جمهوری روحانی در یکی از نخستین سخنرانی‌های خود به‌عنوان رئیس قوه مجریه اعلام کرد که راه‌آهن به‌عنوان یکی از یادگاری‌های دولتش برای مردم باقی خواهد ماند تا امروز که بیش از پنج سال از آغاز دولتش می‌گذرد، راه‌آهن ایران اتفاق‌های بزرگی پشت سر گذاشته است، اتفاق‌هایی که هنوز ادامه دارد و به نظر شبکه ریلی ایران، هنوز راهی طولانی تا رسیدن به توسعه نهایی دارد.
جواد هاشمی: از زمانی که رئیس‌جمهوری روحانی در یکی از نخستین سخنرانی‌های خود به‌عنوان رئیس قوه مجریه اعلام کرد که راه‌آهن به‌عنوان یکی از یادگاری‌های دولتش برای مردم باقی خواهد ماند تا امروز که بیش از پنج سال از آغاز دولتش می‌گذرد، راه‌آهن ایران اتفاق‌های بزرگی پشت سر گذاشته است، اتفاق‌هایی که هنوز ادامه دارد و به نظر شبکه ریلی ایران، هنوز راهی طولانی تا رسیدن به توسعه نهایی دارد.
اتفاقات مثبت ریلی در دولت یازدهم از زمانی قدرت گرفت که وزارت راه‌وشهرسازی به اولویت‌بندی طرح‌ها پرداخت. در کنار طرح‌های نوسازی خطوط ریلی قدیمی، دوخطه و چهارخطه سازی مسیرهای پرتردد و ورود ایران به باشگاه کشورهایی که راه‌آهن سریع‌السیر و برقی دارند، اتصال استان‌های باقی‌مانده به شبکه ریلی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بود.
زمانی که دولت یازدهم کار خود را آغاز کرد استان‌های تهران، سمنان، خراسان رضوی، البرز، قزوین، زنجان، آذربایجان شرقی، اصفهان، یزد، کرمان، هرمزگان، مازندران، گرگان، فارس، قم، مرکزی، کهگیلویه و بویر احمد، لرستان، خوزستان و سیستان و بلوچستان بیست استانی بودند که از سال‌های پیش در چارچوب برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته به راه‌آهن وصل شده بودند و آذربایجان‌غربی، اردبیل، ایلام، بوشهر، چهارمحال و بختیاری، خراسان جنوبی، خراسان شمالی، کردستان، کرمانشاه، گیلان و همدان استان‌هایی بودند که از قافله اتصال به راه‌آهن باز مانده بودند.
هرچند تاریخ معاصر ایران با فراز و نشیب‌ها سیاسی و اقتصادی گسترده‌ای روبه‌رو بوده که در دل آنها پیگیری طرح‌های زیرساختی دشوار می‌شدند اما برای کشوری که پس از حدود یک قرن از ورود راه‌آهن هنوز یک‌سوم استان‌هایش از این نعمت محرومند، چنین مسئله‌ای قابل‌پذیرش نیست و ازاین‌رو در دولت یازدهم و دوازدهم برنامه‌ریزی شد تا در مرحله نخست پنج استان به شبکه راه‌آهن وصل شوند. با وجود بازگشت تحریم‌ها و محدودیت‌های جدید اقتصادی که برای دولت ایران به وجود آمد، شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل کشور توانست ریل را به همدان، کرمانشاه و ارومیه برساند و کار در راه‌آهن رشت و خط دوم راه‌آهن تبریز نیز در مراحل پایانی خود قرار دارد. در طول این سال‌ها میانگین ریل‌گذاری سالانه ایران از حدود ۲۲۰ کیلومتر به مرز ۹۰۰ کیلومتر رسید و همین مسئله کمک کرد تا دولت بتواند بخشی از برنامه‌های کلان خود در عرصه ریلی را پوشش دهد.
سه هزار کیلومتر ریل جدید در دست مطالعه
هرچند با بازگشت تحریم‌های آمریکا، بار دیگر اقتصاد ایران وارد روزهایی شده که باید برای تأمین منابع مالی طرح‌های زیرساختی خود سختی‌های زیادی تحمل کند اما به نظر می‌رسد توسعه راه‌آهن همچنان به‌عنوان اولویتی جدی از سوی دولت دوازدهم دنبال می‌شود.
خیرالله خادمی، مدیرعامل شرکت ساخت، در جدیدترین اظهارات خود گفته در زمان حاضر ۱۳ هزار و ۷۹۰ کیلومتر شبکه ریلی در کشور اجرا، سه هزار و ۹۲۵ کیلومتر در دست احداث و پنج هزار و ۲۵۲ کیلومتر در دست مطالعه است. مطالعه ۲ هزار و ۹۴۷ کیلومتر طرح ریلی در کشور انجام شده و آماده سرمایه‌گذاری است.
او این را نیز گفته که بر اساس برنامه‌ریزی‌ها در راستای توسعه ترانزیت کشور شبکه ریلی جمهوری اسلامی ایران باید به کشور افغانستان متصل شود و طبق پروژه‌های تعریف‌شده در سال‌های ۹۶ و ۹۷ باید یک هزار کیلومتر مسیر ریلی در کشور به بهره‌برداری برسد که این اتفاق بسیار بزرگ و مبارکی است.
معاون وزیر راه‌وشهرسازی درباره چگونگی مواجهه با تحریم‌های جدید اقتصادی اظهار کرد: «خوشبختانه تمامی پروژه‌های ریلی که در طول سال‌های گذشته انجام شده‌اند جز ریل، با استفاده از تجهیزات و ادوات داخلی دنبال شده و نیازی به تجهیزات خارجی نداشتند. در حوزه ریل نیز خوشبختانه قراردادهای ما به‌نوعی است که برای تأمین ریل جدید مشکل زیادی نداریم، البته پیمانکاران بسیاری از پروژه‌ها خود موظف به تأمین ریل موردنیاز نیز هستند و هر یک از طرح‌ها از سوی پیمانکارانشان ریل موردنیاز خود را دریافت می‌کنند.»
با پایان ساخت طرح‌های اولویت‌دار ریلی، شرکت ساخت به سراغ دیگر طرح‌هایی خواهد رفت که هرچند در قالب برنامه‌ریزی ابتدایی قرار نگرفته‌اند اما اهمیت بسیاری بالایی خواهند داشت. طرح‌هایی که می‌توان آنها را به سه گروه اصلی تقسیم کرد:
۱ – استان‌های باقی‌مانده: در طول سال‌های گذشته دولت تلاش کرده راه‌آهن تعدادی از استان‌هایی که هنوز ریل به آنها نرسیده را نیز پیگیری کند. در این راستا کار روی ریل استان‌هایی مانند اردبیل، کردستان و بوشهر آغاز شده و حتی در برخی موارد با جدیت دنبال می‌شود.
اسلامی وزیر راه‌وشهرسازی که چند روز قبل از بوشهر بازدید کرده بود، گفته زیرساخت‌های ارتباطی استان بوشهر تقویت می‌شود. یکی دیگر از اولویت‌های وزارت راه‌وشهرسازی در استان بوشهر را اتصال این استان به خط ریلی کشور بیان کرد و ادامه داد: «بخشی از اقدامات این پروژه انجام شده و امروز هم‌زمان عملیات اجرای دیگر قطعات این خط ریلی آغاز می‌شود.»
۲ – اتصال به شبکه بین‌المللی: قرارگرفتن ایران در موقعیت جغرافیایی که ترانزیت را به‌عنوان یکی از بهترین گزینه‌های پیش روی کشور مطرح می‌کند باعث شده اتصال ریل به مرزهای بین‌المللی اهمیت بسیار بالایی داشته باشد. ایران از سال‌ها قبل به کشورهایی مانند ترکیه و ترکمنستان متصل بوده و در طول این سال‌ها نیز تلاش شده مقدمات اتصال ریلی به افغانستان و عراق فراهم شود. دراین‌بین بر اساس آخرین ارزیابی‌ها احتمالا خط ریلی ایران و افغانستان در آینده‌ای نزدیک به بهره‌برداری خواهد رسید و کار روی دیگر مرزها ادامه دارد.
۳ – دو پروژه مهم ریلی: جدای از طرح‌های مطرح شده، وزارت راه دو طرح مهم دیگر را نیز دنبال می‌کند که افتتاح آنها قطعه گمشده‌ای از ترانزیت کشور را برقرار می‌کند. نخستین طرح اتصال ریلی آستارای ایران به آستارای آذربایجان است و دومین طرح رساندن ریل به بندر مهم چابهار است. با نهایی‌شدن ساخت این دو طرح، مسیر ترانزیتی جنوب به شمال ایران تکمیل خواهد شد و ریل کشور توان آن را پیدا می‌کند که کالاهای ترانزیتی را از هند تا غرب اروپا جابه‌جا کند.
هرچند هنوز برنامه زمان‌بندی نهایی بسیاری از طرح‌های مدنظر وزارت راه مشخص نشده اما به نظر می‌رسد طرحی که از پنج سال قبل با چراغ سبز رئیس‌جمهوری کلید خورده بوده هنوز به حرکت در مسیر خود ادامه می‌دهد و شاید این آمار در سال ۱۴۰۰ با افتتاح تعداد زیادی از پروژه‌های نیمه‌تمام پربارتر شود.
