ساکنان چابهار، بی‌بهره از درآمدهای پایدار حاصل از ایجاد منطقه آزاد
شهردار چابهار می‌گوید: منطقه آزاد چابهار فرصتی که امروزه به تهدیدی برای ساکنان چابهار تبدیل شده فرصت ایجاد درآمد پایدار و منابع لازم را از شهرداری چابهار گرفته است. تمامی انتفاع بندری بودن چابهار را منطقه آزاد چابهار می‌برد و در عمل نیز هیچ کمکی به شهر چابهار و تامین هزینه‌ها نمی‌کند و این عدم‌تعادل و توازن باعث شده که توسعه شهر نیز نامتوازن باشد.
شهردار چابهار می‌گوید: منطقه آزاد چابهار فرصتی که امروزه به تهدیدی برای ساکنان چابهار تبدیل شده فرصت ایجاد درآمد پایدار و منابع لازم را از شهرداری چابهار گرفته است. تمامی انتفاع بندری بودن چابهار را منطقه آزاد چابهار می‌برد و در عمل نیز هیچ کمکی به شهر چابهار و تامین هزینه‌ها نمی‌کند و این عدم‌تعادل و توازن باعث شده که توسعه شهر نیز نامتوازن باشد.
دادکریم بلوچ شهردار چابهار در گفت‌و‌گو با خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، وضعیت چابهار، گسترش حاشیه‌نشینی و خدماتی که از سوی شهرداری در این رابطه انجام گرفته و یا در دست بررسی است تشریح می کند. مشروح گفتگوی ما را با این شهردار بومی می‌خوانید:
شهر چابهار متفاوت از توصیفاتی است که در رابطه با آن شنیده می‌شود، فقر، نبود امکانات بهداشتی، آموزشی و خدماتی در حاشیه شهر چابهار و در برخی مناطق شهری به مهاجران روستایی همچون جنگلوک و مرادآباد، چهره نازیبایی به چابهار که در طرح توسعه‌ای مکران قرار دارد داده است، دلایل رشد حاشیه‌نشینی در چابهار چه عواملی هستند؟
حاشیه‌نشینی چابهار و گسترش آن در منطقه به دلیل رشد نامتوازن اقتصاد و عملکرد منفی در روستاها است. طبیعتا اگر شرایط برای زندگی در روستاها مساعد بود و اقتصاد روستاییان نیز با کشاورزی ادامه می‌یافت هیچکدام از روستاییان زحمت مهاجرت به شهر را به خود نمی‌دادند. مطمئنا اگر خشکسالی رخ نمی‌داد مردم روستاها در روستاهای خود باقی می‌مانند حتی اگر زیرساخت‌ها، بهداشت و آموزش نیز تامین نمی‌شد. یکی از دلایل بی‌توجهی به روستا، معیشت و اقتصاد روستاییان است که مهمترین دلیل مهاجرت روستاییان به شهرها نداشتن استطاعات مالی، نداشتن حداقل‌های زندگی همچون آب، سرپناه، غذا و سپس بهداشت و درمان است.
همچنین دلیل دیگری که به حاشیه‌نشینی چابهار دامن زد ایجاد منطقه آزاد بود که با رشد نامتوازنی در چابهار شکل گرفت. قرار بود منطقه آزاد چابهار برای کشور و به ویژه بومیان منطقه به عنوان فرصت تلقی شود و افتصاد چابهار، استان سیستان و بلوچستان و کل منطقه را رونق بدهد اما در عمل اینگونه نشد.
با این تعریف شما معتقدید که منطقه آزاد به جای فرصت برای چابهار به تهدیدی برای بومیان منطقه مبدل شده است؟
بله. در حال حاضر، منطقه آزاد چابهار در چهارچوبی خود را محبوس کرده و متاسفانه در خود منطقه آزاد چابهار نیز حاشیه‌نشینی وجود دارد. روستای تیس یکی از نمونه‌هایی است که در درون منطقه آزاد است و بومی‌هایی دارد که نتوانسته‌اند از نظر اقتصادی پا به پای تمامی منطقه آزاد رشد کنند و محرومیت در آن روستا بالاست با اینکه در درون منطقه
آزاد چابهار قرار گرفته است.
منطقه آزاد در حدود ۱۰۰۰ نفر جمیعت دارد و جمعیت شهر چابهار و حاشینه نشینان آن بالغ بر ۱۵۰ هزار نفر است. در حال حاضر، منطقه آزاد چابهار به تنهایی نمی‌تواند ارزیابی درستی از منطقه سیستان و بلوچستان و به ویژه منطقه سیستان و شهر چابهار بدهد. منطقه آزاد، ۱۴ هزار هکتار زمین دارد که تقریبا بیش از ۶ برابر محدوده قانونی شهر چابهار است. منطقه آزاد ۱۰۰۰ نفر جمعیت دارد و منطقه چابهار با تمامی شهرنشین‌ها، روستاییان و حاشیه‌نشینانش حدود ۱۵۰ هزار نفر را در درون خود پذیراست و از کلیه امکاناتی که در مورد یک شهرستان تصور می‌رود عاری است.
همچنین بودجه سالیانه منطقه آزاد چابهار بیش از ۳۰۰ میلیون تومان و چابهار ۳۰ میلیارد تومان است. فرصت‌های منطقه آزاد هیچگاه به بومیان منطقه نفعی نرساند. منطقه آزاد و ایجاد آن به عنوان یک فرصت برای چابهار ترسیم شده بود اما در عمل این اتفاق نیفتاد. معتقدم اگر منطقه آزاد چابهار ایجاد نمی‌شد شاید چابهار سهل‌تر می‌توانست به درآمد پایدار و منابع لازم دست یابد.
با چه راهکارهایی به درآمد پایدار و منابع لازم دست پیدا می‌کردید؟
بندر چابهار و ترخیص کالاها از این بندر یکی از فرصت‌ها بود. تمامی مراکز تجاری که در حال حاضر در منطقه آزاد شکل گرفته می‌توانست در شهر چابهار ایجاد شود و شهرداری نیز می‌توانست با درآمدهای پایداری از این دست برای مردم شهر هزینه کند.
در حال‌حاضر کالایی که به بندر می‌آید به منطقه آزاد می‌رود و سود حاصل از آن نیز برای منطقه آزاد است. از آنجاییکه منطقه آزاد معاف از عوارض و معاف از ارزش افزوده است فرصت‌هایی را برای خود ایجاد کرده که عملا مردم چابهار و مدیریت شهری و شهرداری از آن بی‌بهره هستند و حتی منطقه آزاد، هزینه‌های تامین خدمات برای مسافران شهر چابهار را به شهرداری چابهار تحمیل کرده ولی سود حاصل از خرید مسافران را منطقه آزاد می‌برد.
تمامی انتفاع بندری بودن چابهار را منطقه آزاد چابهار می‌برد و در عمل نیز هیچ کمکی به شهر چابهار و تامین هزینه‌ها نمی‌کند و این عدم‌تعادل و توازن باعث شده که توسعه شهر نیز نامتوازن باشد.
حاشیه‌نشینی چابهار در حدود ۶۳ درصد است. چابهار از نظر نسبت حاشیه به جمعیت رتبه نخست را در کشور دارد. اگرچه شهرهای مشهد و دیگر شهرهای کشور از نظر جمعیتی بیشترین حاشیه‌نشینی را دارند اما وضعیت تامین حداقل‌های اولیه زندگی در چابهار در شرایط بحرانی قرار دارد.
گام‌های شهرداری چابهار در تامین زیرساخت‌ها و بهبود شرایط شهری چابهار چیست؟
وضعیت شهرداری مانند مردمان ساکن در شهر وضعیت چندان مناسبی نیست. از آنجاییکه مردم منطقه نیز از نظر وضعیت مالی محروم هستند نیز تامین هزینه‌های شهر کار دشواری است.
در حوزه توسعه سواحل مکران، آن چیزی که شهروندان خارج از منطقه مکران از منطقه تصور می‌کنند متفاوت از چیزی است که مشاهده می‌کنند. ولی شما وقتی که به تاریخ نگاه می‌کنید منطقه، منطقه تاثیرگذاری بوده است.
بندر تیس زمانی مرکز تجاری ایران بوده است. معتقدم توجهی که امروزه و به ویژه در دولت یازدهم نسبت به منطقه چابهار در حال شکل‌گیری است به دلیل اهمیت منطقه است. بدین‌معنا که نمی‌شود چابهار را الان و در این شرایط که دولت و رهبری بر روی توسعه آن تاکید دارند فراموش کرد.
امروز، کشور به چابهار نیاز دارد و ناچار است که به چابهار توجه کند و برای این شهر تاریخی و دارای ارزش‌های فراوان هزینه کند.
چابهار در حال حاضر از نظر شاخصه‌های بهداشتی کمترین امکانات را دارد در حوزه آموزشی نیز چنین است. در مورد وضعیت آب برخورداری چابهار از آب ۲۵ درصد و وضعیت آب در منطقه چابهار یک چالش عمده است. متاسفانه در تمامی حوزه‌ها، چابهار، نسبت به کل استان، شاخصه‌های پایین‌تری دارد مگر در حوزه امنیت که اگرچه بازتاب‌ها در این مورد چندان جالب نیست اما واقعیت این است که در حوزه امنیت، چابهار در شرایط کاملا مناسبی قرار دارد. بطورکلی چابهار در حوزه شاخصه‌های توسعه‌ای شرایط ناخوشایندی دارد.
چه مشکلاتی را در چابهار می‌بینید که نیازمند چاره‌اندیشی اساسی است؟
معتقدم هزینه‌هایی که برای چابهار می‌خواهد انجام شود باز هم متوازن نیست. پتروشیمی کنار شهر چابهار در فاصله کمتر از ۱۰ کیلومتری شهر چابهار جانمایی شده است در حالیکه پتروشیمی، می‌توانست در ۴۰۰ کیلومتری طول ساحل جانمایی شود.
رشد جمیعت شهری در حال حاضر نزدیک به ۱۰ درصد است اینها موضوعاتی است که ناشی از عدم برنامه ریزی بوده است. صدای ما گویا و رسا نبوده است واین توانایی را نداشتیم که بگوییم این ها نیاز ماست و بر اساس همان نیازمندی ها نیز حرکت کنیم. به صبحت های جامعه محلی خیلی کمرنگ گوش داده شده است. اگر هم فرصتی برای جامعه محلی فراهم شده است متاسفانه اجرایی نشده است.
جنگلوک یکی از حاشیه‌نشینی‌هایی است که در داخل شهر ایجاد شده است و خود دولت و حاکمیت نیز از وجود آنها نزدیک به ۳ دهه است که اطلاع کامل دارد و مردم آن منطقه وضعیت بسیار نامناسبی دارند و نکته تاسف برانگیز نیز در داخل محدوده شهری بودن آن است. لکه های سیاهی که گاهی به زخم‌های شهر تشبیه می‌شوند.
نزدیک به ۳۰ سال است که حاکمیت، خود، مردم را به جنگلوک هدایت کرده است به این جهت که یک منطقه ای بوده تحت عنوان کوی مسکونی بندر و به این علت که ساکنان فعلی جنگلوک در آنجا سکونت داشتند به دلیل توسعه شهری به این نقطه رانده شدند. واقعا آیا منطقه‌ای و زمینی نیست که این افراد را برای همیشه اسکان دائمی دهد تا مشکلات یکبار برای همیشه ریشه‌ای حل شوند؟
در طرح‌های ارایه شده شهری در استان چقدر به مسائل این چنینی (تعیین تکلیف زمین برای حاشیه نشینان) پرداخته شده است؟
صحبت‌های مفصلی در رابطه با ساماندهی قطعی حاشیه‌نشینان با دکتر حناچی دبیر شورای‌عالی شهرسازی و معماری و مدیران وی در حوزه‌های شهری و طرح‌های کالبدی داشتیم و بر این نکته نیز تاکید کردیم که ترتیبی اتخاذ کنند تا برای مردم حاشیه‌نشین تصمیمگیری اساسی گرفته شود مبنی بر آنکه آه مردم یا تثبیت شوند و یا آنکه به جایی دیگر منتقل شده و به نحوی شایسته اسکان یابند.
اگرچه، تثبیت مشکلاتی دارد که به دلیل مجاورت و همجواری مردم حاشیه‌نشین مرادآباد و جنگلوک با مراکز سپاه و مراکز نظامی طبیعتا امکان تثبیت مشکل است اما می‌توانند از طریق تصمیمات کلان و پایه‌ای به جایی مناسب با اسکان دائمی منتقل شوند.
سخن آخر...
در حال حاضر نزدیک به چهار ماه است طرح بررسی مغایرت اساسی به شورای‌عالی شهرسازی و معماری رفته است که امیدواریم در این دولت در مورد آن تصمیمگیری نهایی انجام شده و به مرحله اجرا درآید. همچنین، با توجه به آنکه رشد جمعیت مهاجری که بر اثر ایجاد منطقه آزاد به چابهار می‌آیند ۱۰ درصد است تصمیمگیری برای ساماندهی بومیان چابهار در اولویت قرار گیرد.
گفته می‌شود حاشیه نشینانی که در جنگلوک حضور دارند برق را سرقت می‌کنند در حالیکه این مردم آنقدر نیازمند هستند که چاره‌ای جز این ندارند. معتقدم، مسیر رودخانه که بسته شود طبیعتا راه را باز می‌کند حتی اگر باز کردن راه با تخریب همراه باشد. ما طی ۳۰ سال، مسیر را برای این افراد مسدود کردیم و در عین حال از آنجاییکه برای آن افراد برنامه‌ای نیز نداشتیم گفتیم حق نشستن ندارند. باید برای این افراد زمینی را تخصیص می‌دادیم زیرا اگر زمین به آنها تعلق می‌گرفت دیگر از آن فراتر نمی‌رفتند.
طبق آماری که توسط برق منطقه‌ای چابهار تهیه شده است بالغ بر ۱۰ میلیارد تومان در یکسال سرقت برق انجام می گیرد که رقم قابل توجهی است. در حالیکه دولت می‌تواند همان ۱۰ میلیارد را هزینه کند تا حاشیه نشینان ساماندهی شوند تا سال های بعد این هزینه بر دولت بار نشود.
متاسفانه در دادسرای چابهار برای فرماندار چابهار به دلیل مطالبه حقوق مردم پرونده تشکیل شده است.
