◄ دانش مهندسی برای رسیدن به ایمنی کافی نیست
«ایمنی چندبعدی است و برای رسیدن به آن باید از تخصص‌های دیگر هم کمک بگیریم و آنها را دعوت به همکاری کنیم. لازم است متخصصان پای کار بیایند و به ما بگویند زیرساختی که ایجاد کرده‌اید منجر به چه رفتاری شده است و چرا افراد در مواجه با این زیرساخت‌ها فلان رفتار ترافیکی را از خود نشان داده‌اند.
وزارت راه‌وشهرسازی اصرار دارد که اکنون مهم‌ترین اولویت خود را موضوع ایمنی قرار داده است و شاید برای همین باشد که این روزها ترجیع‌بند سخنان وزیر راه‌وشهرسازی و معاونانش ایمنی و ضرورت هوشیارسازی مسئولان و مردم نسبت به اهمیت آن است. این در حالی است یک سر ایمنی به زیرساخت‌ها بازمی‌گردد و سر دیگر آن به رفتار راننده یا همان موضوع فرهنگ که ظاهراً علم مهندسی نتوانسته است برای اصلاح آن راهکاری داشته باشد.
عباس آخوندی دو هفته پیش در جمع رؤسای ادارات حمل‌ونقل در شهرستان‌های کشور گفت: «ایمنی، اصلی‌ترین و کلیدی‌ترین موضوع و مسئله قابل توجه و با اولویت در وزارت راه‌وشهرسازی و حوزه راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای است و باید تمام تلاش‌های این وزارت و سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای به سمت ارتقای ایمنی سفرها معطوف باشد.»
او با اشاره به اقدامات مختلفی که در حوزه افزایش ایمنی صورت گرفته است، ادامه داد: «اصلاح نقاط و مقاطع پرحادثه و مسیر هندسی راه‌ها، شیب شیروانی‌ها، حفاظ‌های جاده‌ای، نصب سامانه‌های ثبت تخلفات از جمله اقدامات مهمی است که همواره و به‌طور مستمر در جاده‌ها صورت می‌گیرد و آنچه باید همواره مورد توجه قرار گیرد این است که این اقدامات همچنان با قوت ادامه یابد.» آخوندی در سخنرانی خود تا جایی پیش رفت که گفت مهندسی و زیرساخت‌ها می‌تواند به کمک کاهش تلفات و تصادفات بیاید و آنجا که نوبت به فرهنگ آموزش و رفتار رانندگی رسید، گفت: «برای جلوگیری از رفتارهای پرخطر برخی از رانندگان که در جاده‌ها ایجاد مخاطره می‌کنند، با تعامل و همکاری با پلیس‌راه می‌بایست در مورد اثرگذاری بر رفتار این رانندگان عمل شود. در این راستا نیازمند بازنگری در فرایند بیمه هستیم و لازم است به‌جای بیمه کردن وسیله نقلیه، شخص راننده را بیمه کنیم تا بتوانیم رفتار مخاطره‌انگیز او را زیر نظر داشته باشیم. موضوعی که اگرچه در کشور ما به‌تازگی از سوی مسئولان مطرح می‌شود، سال‌هاست در کشورهای توسعه یافته‌ای چون استرالیا اجرا می‌شود و یکی از مهم‌ترین راهکارها در کنترل رفتار رانندگان است.»
درباره اینکه برای آموزش فرهنگ رانندگی و کاهش سهم راننده و خطای انسانی چه راهکاری وجود دارد، به سراغ علیرضا خاوندی، پژوهشگر و استاد دانشگاه علم وصنعت زنجان، رفتیم.
او معتقد است برای کاهش تصادفات جاده‌ای و افزایش ایمنی در حمل‌ونقل لازم است که هر کسی در حوزه خود کار کند. پلیس به‌اندازه تخصص خود وارد شود و سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای بداند که نمی‌تواند کنترل‌کننده رفتار رانندگان باشد.
او می گوید: «ما که در حوزه مهندسی فعالیت می‌کنیم باید در این حوزه اظهارنظر کنیم و کاری به این تحلیل‌ها نداشته باشیم که خواسته‌های اجتماعی چیست و رفتارهای اجتماعی چگونه است، زیرا ما مهندس هستیم و در حوزه فرهنگ تخصص نداریم. فرهنگ رانندگی هم جزئی از موضوعی است که ما در آن تخصص نداریم و آنجا که بر ایمنی تأثیرگذار است، باید برای کاهش نقش آن از متخصصان استفاده کنیم و دست از قضاوت‌های فرهنگی برداریم.»
او ادامه می‌دهد: «بهتر است حوزه‌های علوم اجتماعی و انسانی از طریق آموزش وارد شوند و به‌موازات تلاش مهندسان برای توسعه زیرساخت‌ها و رشد فناوری در راه‌ها فرهنگ استفاده از آن را آموزش دهند و نهادینه کنند. تحلیل درست رفتارها، رفتارسنجی و رفتارشناسی کار مهندس نیست و اگر مهندسان وارد این حوزه شوند نامش قضاوت است.»
علیرضا خاوندی در باب ضرورت اتخاذ راهکارهایی که منجر به ارتقای ایمنی در حمل‌ونقل کشور شود، گفت: «ایمنی چندبعدی است و برای رسیدن به آن باید از تخصص‌های دیگر هم کمک بگیریم و آنها را دعوت به همکاری کنیم. لازم است متخصصان پای کار بیایند و به ما بگویند زیرساختی که ایجاد کرده‌اید منجر به چه رفتاری شده است و چرا افراد در مواجهه با این زیرساخت‌ها فلان رفتار ترافیکی را از خود نشان داده‌اند. در این شرایط جامعه‌شناس می‌تواند به من مهندس ایده دهد، اما چون معمولاً این بازخوردها وجود ندارد و ما نتوانستیم آنجا که در ایمنی مداخله کرده‌ایم اثرگذاری آن را به دست آوریم، اصلاحی هم اتفاق نیفتاده است.»
او ادامه داد: «بنابراین راهکار ما برای افزایش ایمنی در حمل‌ونقل کشور حضور تیم‌های مختلف با دانش‌های مختلف است. چون ایمنی چندبعدی است، باید تیم‌های مختلف و مشترک پای کار بیایند. همین حالا نیازمند حضور و مشارکت تیم‌های امدادی هم هستیم. اگر تیم‌های امداد به‌موقع سر صحنه بیایند، ممکن است پیامد کمتری را در تصادفات جاده‌ای داشته باشیم. گاهی هم وسیله نقلیه منجر به تشدید تصادف می‌شود، بنابراین دانش مهندسی خودرو هم بسیار مهم است که البته معمولاً مسئولان در این صنف کم‌لطفی دارند و در مراسمی که مربوط به صنف آنها است شرکت نمی‌کنند.»
