افزایش هزینه های دولت با گرانی بنزین/ چه چیزی در انتظار است؟

به گزارش تین نیوز به نقل از ترابران، 5 سال است که آبان ماه یادآور آبان سخت و خونین سال 1398 است که ناگاه قیمت بنزین 3 برابر شد و یک شوک بزرگ اجتماعی و اقتصادی را به جامعه وارد کرد. در این 5 سال قیمت بنزین از یک مقوله اقتصادی خارج شد و رنگ و بوی سیاسی گرفت. امسال نیز، در ابتدای آبان، رئیس جمهور برای تقدیم لایحه بودجه 1404 به مجلس رفت و در بخش مهمی از سخنانش به قیمت بنزین و نقش آن در کسری بودجه پرداخت.

مسعود پزشکیان با حضور در پشت تریبون مجلس، اعلام کرد که مصرف بنزین در سال جاری ۴۰ درصد بالاتر از سال ۹۸ بوده و هزینه تمام شده تولید بنزین بدون لحاظ قیمت نفت حدود ۸۰۰۰ تومان است. او افزود: امسال باید حدود ۹۰ هزار میلیارد تومان برای واردات بنزین هزینه شود. در صورت ادامه این روند سال آینده باید ۱۳۰ هزار میلیارد تومان بنزین وارد شود که هر لیتر بنزین وارداتی بین ۳۰ هزار تا ۴۰ هزار تومان هزینه دارد.

این سخنان پزشکیان، در امتداد سخنان پیشین او مبنی بر غیرمنطقی بودن فروش بنزین 40 هزار تومانی به قیمت 1500 تومانی بود و نگرانی ها را در خصوص افزایش قیمت بنزین افزایش داد. سخنانی که با وعده های او در مناظرات انتخاباتی تناقض دارد.

تکذیب گرانی بنزین

اما مسئله بنزین آنقدر نگران کننده است که همه مقامات دست به دست هم داده اند تا احتمال این گرانی را تکذیب کنند. در همان روز، پورمحمدی، رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور، در رابطه با اعلام قیمت تمام شده ۸۰۰۰ تومانی بنزین از سوی رئیس جمهور در نشست خبری خود توضیح داد و گفت: «اگر دقت کرده باشید رئیس جمهور توضیح داد اگر قیمت نفت را صفر تومان در نظر بگیرید قیمت تمام شده این میزان می شود. متأسفانه در سال های اخیر رشد مصرف بنزین بی رویه افزایش پیدا کرد که اگر این مصرف ادامه پیدا کند باید از حقوق کارمند و بازنشسته کم کنیم که مصرف بنزین را بالا ببریم. در قانون بودجه دولت مکلف شده ساز و کار های آن را فراهم کند که این امر به معنای افزایش قیمت نیست. ما باید این افزایش مصرف بنزین را با روش های مختلف مهار کنیم.»

فردای تقدیم بودجه به مجلس، مژگان خانلو، سخنگوی ستاد بودجه سازمان برنامه و بودجه، بنزین 8 هزار تومانی را تکذیب و تصریح کرد که بودجه محل تعیین قیمت بنزین نیست. همچنین غلامرضا تاجگردون، که برخی تندروها از جمله امیرحسین ثابتی ریاست او را به کمیسیون تلفیق بودجه 1404 به معنی گرانی بنزین تعبیر کردند، با اشاره به اینکه بنزین گران نمی شود، گفت: «مجلس و کمیسیون تلفیق و خود دولت و شخص رئیس جمهور به دنبال گرانی بنزین نیستند و البته جامعه هم ظرفیت لازم و آمادگی این مهم را در شرایط کنونی ندارد.»

در همین راستا، بررسی نقش یارانه انرژی در بودجه و در واقع کسری بودجه، اهمیت پیدا می کند.

بنزین ارزان نیست، کالاها گرانند!

آلبرت بغزیان، اقتصاددان و استاد دانشگاه تهران، با عنوان اینکه برخی زمزمه ها نشان دهنده افزایش قیمت بنزین است، درباره ادعای ارزان بودن بنزین نسبت به سایر کالاها، و به خصوص آب که مورد مثال بسیاری از موافقان افزایش قیمت سوخت است، اظهار کرد: «درست است که قیمت بنزین از سایر کالاها کمتر است ولی این نشان دهنده گرانی آب و سایر کالاهای دیگر است نه ارزانی بنزین.»

او با بیان اینکه دولت این نرخ را نتوانسته تثبیت کند و مقدار یارانه انرژی را کاهش دهد، تصریح کرد: «سازمان برنامه و بودجه با دیدگاه کسری بودجه به یارانه سوخت نگاه می کند اما تاثیر افزایش قیمت بنزین بر تورم، کاهش رفاه و تبعات اجتماعی آن را بررسی نمی کند و مسئولیتش را نمی پذیرد.»

یارانه بنزین داخلی از وارداتی بیشتر است

بغزیان درباره تاثیر یارانه انرژی بر کسری بودجه با اشاره به اینکه میزان دقیق یارانه انرژی مشخص نیست، گفت: «یارانه گاهی به صورت مستقیم داده می شود و این روش به صورت واردات بنزین است که یارانه آن مشخص است. اما گاها خود تولید می کنیم که اگر هزینه تولید از قیمت فروش خیلی بیشتر باشد، که اکنون هم هست، به تولید یارانه می دهیم. قیمت نفت خام در میزان این یارانه تاثیرگذار است.»

این استاد دانشگاه تاکید کرد که میزان یارانه تخصیصی به تولید بنزین داخل بسیار بیشتر از اعطای یارانه به بنزین وارداتی است زیرا تولید ما ناکارآمد و بنزین ما بی کیفیت است.

او با عنوان اینکه یارانه بنزین بیشتر از این عددهای درج شده در بودجه است، گفت: «اکنون چون موعد بررسی بودجه است و دولت اعداد خود را روی کاغذ آورده، بحث یارانه بنزین داغ شده است زیرا ادعا می کنند که یارانه سوخت باعث کسری بودجه می شود.»

بغزیان درباره وجود یارانه بنزین با بیان اینکه در بعضی مواقع اعطای یارانه اجتناب ناپذیر است و تمام دولت های دنیا هم یارانه تخصیص می دهند، اظهار کرد: «چرا مردم کشوری که نفت خیز است و سهم خود مردم از نفت بالاست، نباید از یارانه انرژی بهره مند شوند؟»

این استاد دانشگاه تصریح کرد: «اگر بخواهیم یارانه بنزین را پرداخت نکنیم باید به افزایش قیمت ها متوسل شویم که تبعات این کار، تورم، کاهش تولید، افزایش قاچاق و … است که این تبعات، هزینه های دولت را بالا می برد.»

او یادآور شد: «تجربه نشان داده که هروقت یارانه انرژی را کم کردیم و آن را به یارانه نقدی اضافه کردیم، نتوانستیم یارانه را به شخص مستحق منتقل کنیم تا رفاهش تغییری نکند و در این تجربه موفق نبودیم.»

گرانی بنزین بر کسری بودجه بی تاثیرست

بغزیان در ادامه، با اشاره مجدد به روند توجیه افزایش قیمت بنزین و احتمال تغییر سطح یارانه بنزین و افزایش اندک در یارانه نقدی، درباره تاثیر گرانی بنزین بر کاهش کسری بودجه گفت: «کسری بودجه تماما که مربوط به یارانه نیست؛ کسری بودجه به معنای کاهش درآمدهای دولت است نه اینکه فقط هزینه های آن بالا رفته است.»

او با یادآوری اینکه در دولت احمدی نژاد، قیمت بنزین افزایش پیدا کرد و قرار شد 60 درصد یارانه بنزین کاهش پیدا کند و به صورت یارانه نقدی به مردم اعطا شود تا قیمت بنزین به تدریج به قیمت فوب خلیج فارس برسد، افزود: «یارانه بنزین از آن زمان تاکنون از لحاظ دلاری تغییری نکرده است اما با توجه به افزایش قیمت دلار در این مدت، از لحاظ ریالی افزایش پیدا کرده است. همچنین در موازات این روند، هیچ اتفاقی هم در کاهش مصرف رخ نداد. اما آیا خودروها کم مصرف شدند؟ آیا ترافیک ما بهتر شد؟ آیا خودروهای هیبریدی و برقی را توسعه دادیم؟ جواب تمام این سوالات نه است.»

این اقتصاددان تاکید کرد: «صرف کم کردن یارانه باعث می شود که بر قیمت ها افزوده شود و بنزین گران شده باز هم برای مردم صرف کند زیرا جایگزین مناسبی برای خودروی شخصی نیست و عملا باز مصرف بنزین به قوت خود باقی می ماند. در ضمن قیمت دلار هم افزایش می یابد پس باز هم یارانه پرداختی انرژی افزایش خواهد یافت و تاثیری در کسری بودجه نخواهد گذاشت.»

به گفته او، در کنار گرانی بنزین باید سیاست های رفع تحریمی و مذاکره، سیاست های ضدتورمی و توسعه ناوگان حمل ونقل عمومی نیز صورت می گرفت که تاکنون در این سیاست ها موفق نبودیم.

مردم هم به دولت یارانه ندهند

بغزیان درباره شرایط گرانی بنزین اظهار کرد: «اگر بخواهیم بنزین را به قیمت جهانی و فوب خلیج فارس درنظر بگیریم، باید حقوق مردم هم بر اساس فوب خلیج فارس ببینیم.»

او افزود: «وقتی حقوق و دستمزدها ساعتی ۱۰ دلار باشد معلوم می شود که مردم به دولت یارانه می دهد. چطور مردم هزینه ها را به دلار پرداخت کنند اما حقوقشان بر اساس ریال باشد؟»

این استاد دانشگاه تصریح کرد که اگر قرار است که قیمت بنزین بر اساس قیمت جهانی شود، بقیه درآمدهای نیروی انسانی هم باید بر اساس قیمت های جهانی باشد و در واقع مردم نباید به دولت یارانه بدهد.

بغزیان در نهایت با عنوان اینکه شرایط تغییر قیمت ها به قیمت های جهانی امکان پذیر نیست و در این زمان اگر درآمد دولت کم شده مردم مقصر نیستند و تحریم ها عامل کاهش درآمد ارزی ماست، خاطرنشان کرد: «اکنون زمان افزایش قیمت بنزین نیست. افزایش قیمت بنزین در کشوری که در تحریم است، درآمد نفتش بلوکه می شود و نفتش را تنها خریداران خاصی می خرند که پولش را به موقع منتقل نمی کنند و یا تهاتر می کنند، موجب ایجاد نارضایتی بیشتری بین مردم و به خصوص طبقات کم درآمد می شود.»