مسابقه سه گانه بر سر چابهار

هند، چین و ژاپن در تلاشند تا در طرح های توسعه ای در بندر چابهار مشارکت کنند؛ ایران در این رابطه از شانس انتخاب بالایی برخوردار است.

به گزارش فرینا، توسعه بندر چابهار در حال حاضر به یکی از مهمترین پروژه های سرمایه گذاری و علایق کشورهای مختلف منطقه و قاره آسیا تبدیل شده است. در حال حاضر هند، چین، ژاپن و... علاقمند هستند تا همکاری های گسترده ای را با ایران در زمینه توسعه بندر چابهار در پیش بگیرند.

Eurasiareview در گزارشی با بررسی این موضوع به حضور اولین کشتی هندی در بندر چابهار اشاره می کند و با این حال می گوید هند که قرار است در توسعه این بندر استراتژیک با ایران همکاری کند از سرعت عمل بالایی برای ایفای تعهدات خود برخوردار نیست. به همین دلیل دولت ژاپن علاقمند است تا در این پروژه مهم ورود کند و در ساخت یک بندر و یک مجتمع صنعتی هند را یاری کند.

کارشناسان معتقدند پروژه چابهار حتی بیش از هند برای ژاپن از اهمیت بالایی برخوردار است و این پروژه را باید به نوعی یکی از برنامه های توکیو برای حضور در ایران بعد از رفع تحریم ها قلمداد کرد. توکیو در تلاش است تا بتواند در منطقه چابهار علاوه بر توسعه بندر یک کارخانه کود شیمیایی و کارخانه های پتروشیمی نیز راه اندازی کند که ارزش این سرمایه گذاری ها در حدود 20 میلیارد دلار ارزیابی می شود. بر این اساس آنطور که با ایران و هند توافق کرده برای توسعه زیرساخت های لازم در بندر چابهار در مناقصه های مربوط به این طرح ها شرکت خواهد کرد.

پروژه دیگر توسعه راه آهن شرق کشور است که در این زمینه نیز سه کشور چین، هند و ژاپن اعلام آمادگی کرده اند اما هنوز مشخص نیست کدام یک از این سه کشور و یا ترکیبی از آنها در توسعه این پروژه به کار گرفته خواهند شد.

یک سال پس از آنکه نارندرا مودی، نخست وزیر هند از ایران بازدید کرد و معاهده "تاریخی" را برای توسعه بندر چابهار امضا کرد، اعلام کرد که ایران و هند به زودی از طریق راه دریایی از کانلا به چابهار متصل خواهند شد. چند روز بعد، اولین کشتی کانتینری از هندوستان در بندر شهید کلانتری در چابهار پهلو گرفت و چشم انداز روشنی را در زمینه توسعه همکاری ها در آینده ترسیم کرد.

با این حال، چشم انداز این پروژه در سال های گذشته برای توسعه چابهار و همچنین ایجاد یک راه حمل و نقل از چابهار به افغانستان، آسیای مرکزی، قفقاز، روسیه و اروپا به عنوان بخشی از کریدور حمل و نقل شمال به جنوب مشخص شده که فراتر از برنامه های اخیر است. بر اساس این گزارش در حقیقت، توسعه مسیرهای راه آهن چابهار و ایران از چابهار تا شمال شرقی مشهد به عنوان یک بسته در نظر گرفته می شود که تمام اجزای آن باید به موازات پیشرفت کنند تا ایران بتواند از این فرصت ویژه استفاده کند. با این وجود، هیچ تصمیم نهایی در مورد سرمایه گذاری خارجی در هر دو پروژه صورت نگرفته است.

هند از سالها پیش اعلام کرده است که در این رابطه با ایران همکاری خواهد کرد، در حالی که مقامات چین نیز گاهی درباره تمایل کشور خود به بخشی از این پروژه صحبت می کنند. در واقع، پاکستان به عنوان بهترین کشور همسایه چین در دکترین امنیتی پکن است. پاکستان نیز با توجه به نیازی که به برق، سنگ آهن و سایر کمک های اقتصادی دارد می تواند یک شریک خوب برای توسعه مسیر تجارت چین باشد. چین با این حال، باید با توجه به روابط تجاری خود با هند، در این رابطه احتیاط کند. چین اغلب از هند به عنوان یک شریک برای ابتکار «یک کمربند و یک جاده» دعوت کرده است، اما دو طرف هنوز به نتیجه مشترک مشخصی نرسیده اند.

همکاری چین با پاکستان در چارچوب این طرح نیز به طور بالقوه منافع هند را به سه دسته تقسیم می کند: اول از همه، از طریق همکاری های بیشتر بین چین و پاکستان در ناحیه مناقشه کشمیر؛ ثانیا، از طریق افزایش حضور دریایی چین در اقیانوس هند و سوم، با توجه به نگرانی در مورد نتایج نامتقارن توسعه اقتصادی ناشی از این طرح. در این بین حضور گسترده چین در اقیانوس هند باعث افزایش سوء ظن های دهلی نو در مورد فعالیت های پکن در حیاط خلوت دریایی این کشور خواهد شد.

به همین ترتیب حضور چین در بندر گوادر پاکستان به هیچ وجه برای هند مطلوب نیست. با این وجود، اگرچه حضور در بندر چابهار ایران برای هندوها بسیار مهم است، اما همچنان قصد جدی برای افزایش سرمایه گذاری در زیرساخت های چابهار و خطوط راه آهن ایران را نشان نداده اند. مشکلات متعددی نیز مانند مخالفت ایالات متحده با حضور هند در ایران، تعهدات متعدد خارجی هند و ظرفیت محدود شرکت های هندی برای سرمایه گذاری در مقایسه با همتایان چینی باعث شده است تردیدهایی در این زمینه ایجاد شود.

اگرچه ایران مانند پاکستان و قزاقستان قادر به بهره برداری از سرمایه گذاری های مربوط به طرح «یک کمربند و یک جاده» از سوی چین نیست، اما همکاری گسترده دو کشور کمک بزرگی به حضور ایران در این طرح می کند. از طرفی بازار ایران به اندازه کافی جذاب است تا بتواند چین را در بلند مدت در خود نگه دارد تا بعد از حل مشکلات موجود، سرمایه گذاری لازم در زمینه های مختلف انجام می شود.

مقامات چینی از جمله رییس جمهور این کشور پس از سفر اخیر به ایران، درباره ایجاد مناطق آزاد و پارک های صنعتی از طریق سرمایه و تکنولوژی چینی، از جمله در بندر جاسک ایران و سرمایه گذاری پروژه های قابل اجرا توسط اگزیم بانک چین، گفتگو کرده اند. با این وجود، از آنجایی که چین در حال حاضر در حال توسعه بندر گوادر پاکستان است، مقامات این کشور عمدتا در مورد توسعه چابهار سکوت کرده اند. البته در طول سفرهای مکرر به چابهار، سرمایه گذاران چینی علاقه خود را به شرکت در توسعه این بندر نیز نشان داده اند.

در این بین با وجود تمرکز چین در توسعه بندر گوادر پاکستان که در نزدیکی چابهار واقع شده است، چین، هند و روسیه هشت برنامه را برای تامین هزینه ساخت راه آهنی که چابهار را به شهرهای زاهدان و مشهد متصل می کند و در نهایت به ترمینال مرزی در شمال شرق ایران ختم می شوددر نظر دارند. همچنین برنامه هایی برای ایجاد ارتباط راه آهن بین چابهار و گوادر یا تامین انرژی برای پیمانکاران چینی در گوادر از طریق چابهار ایران از جمله برنامه هایی بوده است که این کشورها در نظر دارند. این گزارش در پایان می افزاید: در حالی که چابهار بهترین گزینه برای هند برای دسترسی به بازارهای منطقه ای در افغانستان، آسیای مرکزی، روسیه، قفقاز و اروپا است، چین قبلا از طریق بندر گودر به اقیانوس هند دسترسی داشته است.

از سوی دیگر، از طریق مشارکت در توسعه چابهار، چین قادر خواهد بود از مزایای منطقه وسیع خود استفاده کند. این کشور همچنین می تواند با ایران همکاری کند تا انرژی را به گوادر بفرستد و صنایع وابسته به نفت و گاز را ایجاد کند. علاوه بر این، اتصال چین به کریدور حمل و نقل شمال و جنوب، پکن را با مسیر خوبی برای دسترسی به بازارهای منطقه در غرب آسیا، آفریقا و حتی اروپا روبرو خواهد کرد. ایجاد فرصت های شغلی برای شرکت های چینی، گسترش بازار برای محصولات چینی و اطمینان از امنیت تامین انرژی کشورهای ثروتمند نفت و گاز در منطقه، زمینه های اصلی تعاملات اقتصادی چین با کشورهای هدف است که ایران می تواند نقش مهم و تعیین کننده ای در همه این موارد بازی کند.

در نهایت از آنجا که ژاپنی ها اخیرا علاقه زیادی به حضور در بندر چابهار داشته اند. بنابراین، ایران در حال حاضر برای انتخاب شرکای خود برای توسعه چابهار و ایجاد زیرساخت های حمل و نقل در جنوب شرقی کشور بیشتر متمایل به شرق است. تقویت همکاری با ژاپن و هند و توسعه روابط با این کشورها در زمینه هایی مانند تبادل انرژی، ساخت و راه اندازی پالایشگاه ها، توسعه بندر چابهار و برقراری ارتباط راه آهن بین این بندر مهم اقیانوس ایران و افغانستان و آسیای مرکزی اقدامات مهمی است که می تواند بیشتر چین را تشویق به شرکت در پروژه ایران کند تا یک متحد استراتژیک مانند ایران را از دست ندهد.

منبع: Eurasiareview