◄ تیر خلاص بر پیکر بی‌جان بخش مسافری ریلی
شرکت رجا که خود حامی بخش خصوصی برای توسعه حوزه ریلی مسافری بود، به مجموعه‌ای که هیچ اطلاعی از بنگاه‌داری در این حوزه نداشت، واگذار شد. پس از این اتفاق، به‌سرعت و از همان سال افت ملموس بخش مسافری ریلی آغاز شد.
برات‌الله صمدی‌راد*
بخش مسافری ریلی، زمانی چه از نظر کمی و چه از نظر کیفی با سرعت و شیبی مناسب درحال‌توسعه بود. با نگاهی گذرا به آمار سال‌های نه‌چندان دور این واقعیت ملموس را می‌توان دید.
اما از سال 89 تا سال 96 مسافران بخش ریلی بین‌شهری تقریبا به نصف کاهش پیدا کرده است. حال پرسش اساسی این است که دلیل این‌همه پس‌رفت در کشوری که این تعداد کشته و مصدوم در جاده‌ها را دارد و همواره با تحریم‌ها دست‌وپنجه نرم می‌کند، چیست؟ ضمن اینکه مساله مهم این است که این همه پس‌رفت و عقب‌گرد دقیقا زمانی رخ داده که همه مسئولان ارشد نظام بر پیشرفت و توسعه ریلی به لحاظ منافع اقتصادی تاکید داشته‌اند. پس به‌راستی داستان چیست؟
اولین ضربه به صنعت ریلی در اواخر سال 1388 و در اوج پیشرفت‌های بخش مسافری ریلی، با‌عنوان واگذاری شرکت حمل‌ونقل ریلی رجا که تا آن روز به راه‌آهن ج.ا.ا وابسته بود، وارد آمد. در این سال در اقدامی عجولانه و غیرکارشناسی شرکت رجا به‌عنوان رد دیون به تامین اجتماعی واگذار شد.
شرکت رجا که خود حامی بخش خصوصی برای توسعه حوزه ریلی مسافری بود، به مجموعه‌ای که هیچ اطلاعی از بنگاه‌داری در این حوزه نداشت، واگذار شد. پس از این اتفاق، به‌سرعت و از همان سال افت ملموس بخش مسافری ریلی آغاز شد. این روند به‌شدت موردانتقاد همه کارشناسان، به‌خصوص جریان خارج از دولت بود.
اما با ورود جریان مخالف دولت نهم و دهم به‌عنوان دولت جدید و شعار بزرگ توسعه ریلی، امیدها بازگشت اما وضعیت نه‌تنها بهبود نیافت بلکه رفته‌رفته رو به وخامت نیز رفت.
در حال حاضر راه‌آهن ج.ا.ا عملا خود را در مقام یک بنگاه اقتصادی می‌بیند و اصلا و ابدا به منافع ملی فکر نمی‌کند. این شرکت کمبود و مشکل دیزل را از بخش مسافری جبران نمی‌کند به‌طوری‌که تنها در ماه اخیر بیش از 40 قطار را به این دلیل حذف کرده است. حال آنکه دیگر در تابستان امکان این حذف وجود ندارد.
حالا راه‌آهن با داعیه افزایش ایمنی، 400واگن بخش مسافری که بالای 30 سال دارند را می‌خواهد از سیر خارج کند که این اتفاق، سوالاتی را به ذهن متبادر می‌کند:
1- در دنیا پایان عمر ناوگان ریلی تا چند سال است؟ در حال حاضر همه واگن‌های مسافری، حتی 50 ساله در پیشرفته‌ترین کشورهای اروپایی و آمریکایی همچنان سیر می‌کنند.
2- آیا جایگزینی برای پاسخگویی به نیاز جامعه با حذف این واگن‌ها اندیشیده شده است؟ با حذف این واگن‌ها حدود 60 میلیون صندلی از سیر خارج می‌شود، مسافران این قطارها دوباره با یک خودروی نه‌چندان مطمئن سرازیر جاده‌ها خواهند شد.
3- گفته شده که بازسازی باید انجام شود، در حالی‌که به این امر توجه نشده که اولا بودجه موردنیاز برای بازسازی این واگن‌ها- درحدود سه‌هزار میلیارد ریال- از کجا باید تامین شود؟ ثانیا به فرض تامین شدن، آیا کل کارخانه‌ها و کارگاه‌های کشور پتانسیل چه تعداد بازسازی در این سطح را دارند؟
4- با حذف این واگن‌ها حدود دو هزار نفر از ضعیف‌ترین اقشار جامعه یعنی طبقه کارگری که به‌طور مستقیم با موضوع قطار درگیر هستند، شغل خود را از دست می‌دهند و حدود 400 نفر از پرسنل دفتری نیز باید دنبال کار باشند. بنابراین آیا در حال حاضر جامعه پتانسیل این حجم بیکاری جدید و معضلات اجتماعی جدید را دارد؟
5- بسیاری از این واگن‌ها به‌عنوان تنها واگن‌ها در برخی از مسیرها هستند. راه‌آهن پش از این اقدام، برای این مسیرها چه برنامه‌ای دارد؟
6- در پایان اصلی‌ترین پرسش این است که چطور می‌شود با این‌همه بازدیدهای راه‌آهن ج.ا.ا و تعمیرات مکرر به‌یکباره و یک‌شبه 400 واگن تا نیمه‌شب به‌صورت ایمن در سیر باشند و از صبح ایمنی خود را از دست بدهند. اتفاقی که اگر نهایتا رخ دهد، بخش مسافری ریلی بیش از 30درصد از ظرفیت خود را مجددا از دست خواهد داد و کمتر از 40درصد از حجم جابه‌جایی چند سال قبل را خواهد داشت.
مدیر روابط عمومی شرکت رجا
