◄ ایران به دنبال ثبت جهانی راه‌آهن

ایران درصدد ثبت جهانی راه‌آهن ایران به عنوان میراث تاریخی است.

علی‌اصغر مونسان معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان میراث از پیگیری ثبت جهانی راه‌آهن ایران خبر داد و گفت: در نظر داریم این پرونده را تا سال 2018 ارائه کنیم.

شاید کمتر کسی تاریخچه واقعی حمل‌ونقل ریلی در ایران را بداند. تاریخچه‌ای پر از افتخار و حسرت که موجب شده امروز ایران بتواند به سمت ترانزیت ریلی محکم قدم بردارد.

اولین خط ریلی ایران بین رشت، بندر پیربازار و بندر انزلی در سال 1848 احداث شد که هنوز قسمتی از بقایای آن در مسیر رشت به پیربازار قابل مشاهده است. یک لکوموتیو بخار این خط ریلی هم در محوطه جلوی اداره‌کل بنادر و دریانوردی استان گیلان وجود دارد. 12 کیلومتر از این خط ریلی در زمان رضاشاه هم مورد بهره‌برداری قرار گرفته بود.

در سال 1886 خط آهن محمودآباد به آمل احداث شد. این خط که قرار بود تا تهران ادامه یابد، با کارشکنی پیمانکار بلژیکی با شکست مواجه شد و خطوط آن جمع‌آوری شد؛ اما از خطوط تلگراف آن سال‌ها استفاده می‌شد.

در سال 1882 خط آهن بین تهران تا شاه‌عبدالعظیم به طول 8700 متر احداث شد. عرض این خط آهن یک متر بود و توسط مسیو بواتال فرانسوی اجرا شد و بعدها به یک بلژیکی واگذار شد.

در 9 نوامبر 1890 ناصرالدین شاه قاجار پیمانی را با روسیه امضا کرد که طبق آن ایران تا 10 سال اجازه احداث راه‌آهن نداشت.

در سال 1918 خط آهنی بین بندر بوشهر و شهر برازجان توسط انگلیسی‌ها احداث شد که بیشتر جنبه نظامی داشت. در پایان جنگ اول جهانی دولت انگلیس پیشنهاد فروش این خط ریلی را به شهرداری بوشهر داد که به دلیل کمبود بودجه با آن موافقت نشد. انگلیسی‌ها این خط را جمع کردند و مصالح آن را به بصره انتقال دادند.

اولین مسیر ریلی که هنوز هم وجود دارد و از آن استفاده می‌شود خط آهن تبریز به جلفا با طول 149 کیلومتر است که در سال 1295 به بهره‌برداری رسید. در حال حاضر این خط تنها مسیر برقی راه‌آهن ایران است.

خط آهن میرجاوه-زاهدان در سال 1299 افتتاح شد. این خط در زمان رضاشاه برای اتصال به مشهد مورد بررسی قرار گرفت که به نتیجه نرسید.

اولین خط آهنی که توسط وزارت راه ایران اجرا شد، خط گرمسار-مشهد بود. این در سال 1320 تا شاهرود به طول 315 کیلومتر مورد بهره‌برداری قرار گرفت؛ اما با آغاز جنگ جهانی دوم پروژه متوقف شد. در سال 1326 این پروژه دوباره دنبال شد و از اسفند 1333 ریل‌گذاری آن شروع شد و در دی ماه 1335 خاتمه یافت.

دومین خط آهنی که در ایران توسط وزارت راه اجرا شد خط آهن تهران-تبریز بود. احداث این خط روز 18 آبان 1317 آغاز شد تا 14 آبان 1321 ریل‌گذاری آن تا میانه به پایان رسید و بلافاصله بهره‌برداری از آن آغاز شد؛ اما این پروژه ریلی هم به دلیل شروع جنگ دوم جهانی تا همان‌جا ماند و ادامه داده نشد. پس از پایان جنگ این پروژه هم ادامه یافت و در 29 مهر 1335 به مراغه رسید و از اول دی همان سال بهره‌برداری از مسیر تهران مراغه آغاز شد.

خط آهن سومی که توسط وزارت راه ایران اجرا شد راه‌آهن قم-یزد بود. شروع این پروژه در نهم آذر 1317 آغاز شد و قرار بود تا سال 1321 به پایان برسد؛ اما با تبعید رضاشاه در سال 1317 و آمدن محمدرضا پهلوی به‌جای او در سال 1320، این پروژه متوقف شد. قسمتی از این خط زیرسازی شده بود و آماده ریل‌گذاری بود که در 29 فروردین 1326 راه‌آهن دولتی ایران با مصالح موجود اقدام به ریل‌گذاری از قم تا کاشان کرد و در 26 اردیبهشت 1328 پروژه تمام شد و 19 خرداد همان سال به بهره‌برداری رسید.