کرونا چگونه تهران را فتح کرد؟

نتایج یک پروژه تحقیقاتی که به‌سفارش کمیته سلامت شورای اسلامی شهر تهران و توسط مرکز مطالعات شهرداری تهران انجام‌شده و مجری آن دکتر حمید سوری، استاد اپیدمیولوژی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی است، حکایت از ناموفق بودن سیاست‌های اجرایی در کنترل اپیدمی کووید-۱۹ دارد و جزئیات تازه‌ای از چگونگی شیوع کرونا را در تهران نشان می‌دهد.

به گزارش تین نیوز به نقل از روزنامه همشهری، این مطالعه، مربوط به 14 فروردین تا 14 تیر، که جزئیات شیوع ویروس و نقشه حرکت آن را در تهران بررسی کرده، برای نخستین‌بار منتشر می‌شود و نشان می‌دهد که 3 منطقه 4، 6 و 19 بیشترین موارد ابتلا را داشته‌اند. بیشترین علت ابتلای افراد به‌دلیل مراجعه به مراکز درمانی بوده و شایع‌ترین بیماری زمینه‌ای در افراد موردمطالعه، بیماری‌های قلبی-عروقی بوده است. این مطالعه نشان داده که در دوره مورد بررسی، میزان کشندگی بیماری در موارد بستری 12.3 درصد بوده است.

این تحقیق را مرکز مطالعات شهرداری تهران به سفارش کمیته سلامت شورای شهر تهران با مشارکت گروهی از متخصصان به سرپرستی دکتر حمید سوری، اپیدمیولوژیست، انجام داده است. براساس این مطالعه، در دوره زمانی اعلام‌شده، 51 هزارو 548 مورد مراجعه و 48 هزارو 393 مورد پذیرش و بستری به‌دلیل ابتلا به کرونا در بیمارستان‌های تحت پوشش 3 دانشگاه علوم پزشکی تهران، ایران و شهید بهشتی بررسی‌شده است. همچنین اطلاعات 1122 مورد ترخیص‌شده که تستشان مثبت شده بود، با تماس تلفنی، جمع‌آوری شد. نتایج نشان می‌دهد میزان کشندگی بیماری در موارد بستری 12.3 درصد بوده است. از میان افراد مثبت، 50 هزارو 59 نفر، یعنی 76.2 درصد، بهبود پیداکرده و 767 نفر باقی‌مانده تا زمان جمع‌آوری اطلاعات تحت درمان بودند. میانگین سنی بیماران 57.3 سال و بیشترین درصد موارد فوت در گروه سنی بالای 80 سال بود. اگر نسبت بهبودیافته‌ها و فوت‌شده‌ها را در این داده‌ها محاسبه کنیم، بیشترین درصد بهبودی در گروه سنی 30 تا 40 سال (89.1 درصد) و 20 تا 30 ساله (88.8 درصد) و بیشترین درصد مرگ در بستری‌شدگان تست مثبت در گروه سنی بالای 80 سال (28.2 درصد) و گروه سنی 70 تا 80 سال (18.8 درصد) دیده‌شده است. یافته‌ها نشان می‌دهد، در نیمه اردیبهشت امسال، روند نزولی در سیر موارد ابتلا به بیماری اتفاق افتاده، اما با افزایش موارد ابتلا بعدازاین تاریخ، تهران وارد پیک دوم اپیدمی شد. موارد رخ‌داده مرگ هم تقریباً از الگوی ابتلا طی زمان پیروی می‌کند.

 به سرفه توجه کنید!

ناهید خداکرمی، رئیس کمیته سلامت شورای شهر تهران می‌گوید که قبل از این مطالعه، تحقیق دیگری از اول اسفند تا 14 فروردین انجام‌شده بود. بعدازآن در مطالعه جدید حرکت ویروس از 14 فروردین تا 14 تیر بررسی شد.

در بررسی دوم، برخی از داده‌ها تغییر کرده بود به‌طوری‌که در مطالعه قبلی، ویروس در برخی مناطق شایع‌تر بود که در مطالعه دوم با اطلاع‌رسانی انجام‌شده از شیوعش کم شد.

نکته دیگری که از سوی رئیس کمیته سلامت شورای شهر تهران موردتوجه قرارگرفته این است که در بیشتر مطالعات انجام‌شده در دنیا، تب شایع‌ترین نشانه ابتلا به بیماری است، اما در این مطالعه مشخص شد که در جمعیت موردمطالعه، سرفه شایع‌ترین علامت ابتلاست. همچنین بیشترین مکان‌های مورد تردد بیماران قبل از ابتلا، مراکز درمانی و بیمارستانی بوده است. براساس اعلام این عضو شورای شهر تهران، در این مطالعه فقط بیمارستان‌های 3 دانشگاه تهران، ایران و شهید بهشتی درنظر گرفته‌شده و بیمارستان‌های نظامی و تأمین اجتماعی بررسی نشده‌اند. به گفته خداکرمی، افراد مبتلا قبل از ابتلا و بعد از ابتلا، به سفر رفته‌اند. او می‌گوید بااینکه این مطالعه تا چهاردهم تیر انجام‌شده، اما ازنظر گروه سنی ابتلا، داده‌ها، با توجه به شرایط فعلی، تغییر نکرده است. البته حرکت ویروس در تهران دچار تغییراتی شده است. بااین‌حال، منطقه 4 تهران همچنان منطقه پرخطر به شمار می‌رود.

بیماری‌های زمینه‌ای مبتلایان

 بررسی‌ها نشان داده که از 48 هزارو 393 مورد بستری زنان و مردان، شایع‌ترین بیماری‌های زمینه‌ای در جمعیت موردمطالعه، بیماری‌های قلبی-عروقی، دیابت و سرطان‌ها بوده‌اند. دیابت، به‌دلیل شیوع بالاتر در جامعه، در زنان سهم بیشتری نسبت به مردان داشته است. در مورد سایر بیماری‌های مزمن زمینه‌ای، به‌جز آسم، تفاوت معناداری بین 2 جنس دیده نمی‌شود.

ادامه بررسی‌ها درباره توزیع فراوانی نشانه‌های بالینی در 2 جنس و کل بستری‌شده‌ها که تعدادشان 48 هزارو 393 نفر است مشخص شده است. بر اساس این اطلاعات، سرفه و دیسترس تنفسی، همین‌طور کاهش غلظت اکسیژن خون به زیر 93 درصد، تب و بدن‌درد (میالژی) شایع‌ترین نشانه‌های ابتلا بودند. هیچ تفاوت معناداری بین 2 جنس در علائم بالینی اولیه دیده نمی‌شود. سایر علائم اولیه مانند اختلالات گوارشی، خارش، کم‌اشتهایی هرکدام در کمتر از 1.5 درصد مبتلایان گزارش شده است.

میانگین مدت بستری؛ 6 روز

در ادامه این مطالعه، وضعیت اپیدمیولوژی کووید-19 در شهر تهران، ری و شمیرانات هم از تاریخ 14 فروردین 99 تا 14 تیر بررسی شد. منابع اطلاعاتی اولیه استفاده‌شده در این مطالعه شامل اطلاعات ثبت‌شده بیماران مراجعه‌کننده به بیمارستان در سامانه MCMC بیمارستان‌ها و اطلاعات ثبت‌شده در پرتال مرکز مدیریت بیماری‌ها و همچنین فهرست خطی جمع‌آوری داده‌ها در معاونت بهداشتی دانشگاه‌ها استفاده شده است. براساس این مطالعه، از 51 هزارو 548 مورد مراجعه، 48 هزارو 393 مورد مشکوک به ابتلا پذیرش شدند که از این تعداد 29 هزارو 591 نفر واجد شرایط انجام تست آزمایشگاهی بودند و از میان آنها آزمایش 16 هزارو 40 نفر منفی و آزمایش 8 هزارو 659 نفر مثبت شد. بیشترین موارد بستری مربوط به بیمارستان‌های دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی بود. در فاز 2 این مطالعه، مشخص شد که نسبت فوت‌شدگان به بستری‌شده‌ها، 6.5 درصد بوده است. بنابراین مطالعه، 20 هزارو 45 نفر در بیمارستان‌های دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی بستری شدند و یک‌هزارو 590 نفر جانشان را از دست دادند. در بیمارستان‌های دانشگاه علوم پزشکی تهران، 13 هزارو 321 نفر بستری شدند و 623 نفر هم فوت شدند. در دانشگاه علوم پزشکی ایران هم 15 هزارو 27 نفر بستری شدند و 942 نفر جانشان را از دست دادند. مجموع مراجعه به این بیمارستان‌ها 51 هزارو 548 نفر، مجموع بستری‌ها 48 هزارو 393 نفر و موارد فوت 3 هزارو 155 نفر بود.

آنالیز داده‌های 48393 بیمار بستری، در دوره زمانی موردنظر تحقیق، نشان داد که میانگین سنی آنها 53.5 سال (انحراف معیار 20.8) و افراد 60 ساله بالاترین فراوانی را داشتند. تعداد مهاجران خارجی بستری در این مدت 3793 (7.8 درصد) و پاسخ تست پی‌سی‌آر 33.1 درصد آنها منفی بود. از مجموع پذیرش‌شدگان 5277 (21 درصد) در روز اول ترخیص و حدود 3 درصد بیش از 20 روز بستری داشته‌اند. میانگین مدت بستری 6.1 روز (انحراف معیار 6.5 روز) و 50 درصد 4 روز یا کمتر بستری شده بودند (دامنه یک تا 84 روز). برای 5.3 درصد این افراد اینتوباسیون انجام‌شده بود. همچنین 22.7 درصد در اتاق ایزوله، 19.3 درصد در بخش ویژه و بقیه در بخش‌های عمومی و 7.7 درصد در زمان انجام مطالعه هنوز در بیمارستان بستری بودند. درمجموع 174 نفر (0.4 درصد) بیماران نیز باردار بودند.

مبتلایان 2 هفته پیش از بیماری به کجا تردد داشتند؟

در ادامه این تحقیق، مکان‌های تردد بیماران، پیش از ابتلا، در شهر تهران بررسی شده است. این بررسی بر روی 19 هزارو 640 نفر انجام‌شده است. مطالعات این بخش نشان می‌دهد اغلب افراد مبتلای بستری‌شده، در 2 هفته قبل از بیماری، جابه‌جایی‌های مختلفی از محل زندگی داشته‌اند، به‌طوری‌که بیش از نیمی از آنها حداقل یک بار به خارج از استان محل زندگی و در سطح کشور سفر کرده‌اند و حدود یک‌سوم در محدوده‌ای بیش از 200 کیلومتر به مسافرت رفته‌اند.

 در بخش دیگری از این مطالعه، تردد بیماران 2 هفته پس از ترخیص مورد توجه قرارگرفته است. 845 نفر از آنها تا حداکثر 2 کیلومتر از محدوده منزلشان تردد داشته‌اند، یک‌هزارو 244 نفر، یعنی 6.3 درصد، مسافت حداقل دوکیلومتری درون‌شهری را طی کرده‌اند و 17 هزارو 551 نفر، یعنی 89.4 درصد، در مسافت حداقل 2 کیلومتری برون‌شهری تردد داشتند. آنچه در نقشه تردد این بیماران مشخص است، بیشترین میزان رفت‌وآمد آنها به مناطق مرکزی شهر تهران است. بیشترین سفرها در مسیرهای بین‌شهری محورهای هراز، قزوین و رشت، مسیرهای منتهی به شرق مازندران و کرمانشاه و در جنوب؛ استان‌های قم، اراک و ملایر، همینطور در محور چالوس، گیلان، زنجان و اردبیل انجام‌شده است. در محدوده شعاعی کمتر، به‌جز کرج، مسیر شرقی تهران که احتمالاً بیشترین ویلاهای تفریحی تهرانی‌ها در آنجا قرار دارند، فراوانی بیشتری را نشان می‌دهد. البته این سفرها فقط مربوط به تردد افراد بیمار مقیم در تهران است و ترددهای افراد ساکن در مناطق مقصد به تهران را شامل نمی‌شود.

مردان با تحصیلات کمتر و متأهل؛ بیشترین مبتلایان

در این بخش، یافته‌های 1122 نفر از کسانی که تست مثبت پی سی آر داشته، ساکن یکی از مناطق 22 گانه تهران بزرگ بوده و در فاصله زمانی 14 فروردین تا 14 تیر امسال در یکی از بیمارستان‌های مستقر در تهران بزرگ بستری بوده‌اند ارائه می‌شود. میانگین سنی این افراد 57.0 سال با انحراف معیار 18.1(دامنه 1 تا 96) بود. به‌طورکلی 90.1 درصد کسانی که از بیمارستان ترخیص شده‌اند با حداقل یک نفر تماس نزدیک داشته‌اند که 31.9 درصد آنها بیمار شده‌اند. میانگین افراد مبتلا در خانواده، بعد از ترخیص فرد، 1.8 نفر بوده است. برای تحلیل عمیق‌تر این یافته‌ها لازم است توزیع کل جمعیت مواجهه‌یافته را داشت تا میزان‌های مربوطه را به‌دست آورد، ولی همین نسبت‌ها نشان‌دهنده بالاتر بودن فراوانی نسبی مردان، افراد دارای تحصیلات کمتر، متاهلان و افرادی است که فاصله‌گذاری اجتماعی را رعایت نکرده‌اند. براساس اطلاعات جمع‌آوری‌شده در بخش دیگری از مطالعه، روی 592 مرد و 530 زن، مشخص شد که 39.5 درصد بی‌سواد یا تحصیلات به اندازه ابتدایی، 12.5 درصد سیکل و راهنمایی، 23.4 درصد دیپلم، 2.9 درصد فوق دیپلم، 14.7 درصد لیسانس، 4.5 درصد فوق‌لیسانس و 2.5 درصد دکتری داشته‌اند. 78.7 درصد متأهل، 6.9 درصد مجرد و 14.4 درصد از همسر جداشده یا فوت‌شده بودند. بعد از ترخیص 78.8 درصد زنده بودند و 21.2 درصد جانشان را از دست دادند. 9.9 درصد از این افراد بعد از ترخیص فاصله‌گذاری اجتماعی را رعایت کردند. از میان این افراد 37.4 درصد پرفشاری خون داشتند و 40 درصد از مشکلات روحی- روانی بعد از ترخیص شکایت داشتند. از مجموع افراد موردمطالعه 262 نفر (23.4 درصد) بازنشسته بودند. براساس پروتکل، از مجموع افراد ترخیص‌شده 230 نفر (20.5 درصد) ایزوله نشده و امکان ایزوله شدن نداشتند و 76.3 درصد 2 هفته کامل در منزل مانده ولی بقیه افراد (23.7 درصد) یا به‌خاطر امرار معاش مجبور به بازگشت به‌کار (5.5 درصد) شده و یا به‌دلیل حوصله نداشتن یا نبود امکانات لازم مجبور به خارج شدن از منزل شده‌اند. حتی 14.3 درصد مبتلایان ترخیص‌شده، طی 2 هفته بعد از ترخیص، سفرهای برون‌شهری داشته‌اند.

درخصوص به‌کارگیری تمهیدات پیشگیرانه در مقابل کرونا، طبق اظهار افراد موردمطالعه، فقط 28.5 درصد به‌طور مرتب از ماسک صورت و 3.2 درصد از شیلد استفاده می‌کردند (17.9 درصد هرگز یا به‌ندرت ماسک می‌زده‌اند)، ولی حدود 18 درصد دست‌ها را به‌طور مرتب نمی‌شستند. حدود یک‌پنجم افراد مبتلا، مرتباً محیط خود را ضدعفونی می‌کردند و فقط 12.3 درصد فاصله‌گذاری اجتماعی را قبل از ابتلا همواره یا اکثر موارد رعایت می‌کرده‌اند. تجربه حضور در میهمانی یا نشست جمعی در حدود نیمی از افراد (48.5 درصد) طی 2 هفته قبل از ابتلا گزارش شده که همراه با تماس نزدیک با سایرین بوده است. درمجموع 62.2 درصد هم سابقه صحبت کردن حداقل 5 دقیقه با یک فرد در خارج از خانه و در فاصله کمتر از 1.5 متر را اعلام کردند.

طبق خوداظهاری افراد موردمطالعه، علت ابتلای آنها به کووید-19 بیشتر مراکز بهداشتی-درمانی (298 نفر معادل 26.8 درصد)، خانواده و نزدیکان (158 نفر معادل 14.1 درصد)، اعضای فامیل/دوستان (58 نفر معادل 5.2 درصد)، فرزند / نوه (60 معادل 5.3 درصد)، همسر (40 معادل 3.6 درصد) محل کار (134 معادل 11.9 درصد)، مراکز خرید (96 معادل 8.6 درصد)، مسافرت (50 معادل 4.5 درصد)، مراسم ترحیم (38 معادل 3.4 درصد)، مترو (28 معادل 2.5 درصد)، اتوبوس و تاکسی (24 معادل 2.1 درصد) ذکر شده است. از مجموع 37.1 درصد هم اعلام کردند که بعد از ترخیص از طرف مراکز بهداشتی-درمانی با آنها و 31.4 درصد با خانواده آنها حداقل یک‌بار تماس گرفته‌شده است.

بررسی‌های انجام‌شده از این افراد نشان می‌دهد، تنگی نفس، مشکل ریوی، سرفه، ضعف و خستگی و بی‌حالی، تب، تب و لرز، بدن‌درد (میالژی)، اختلال گوارشی و بی‌اشتهایی شایع‌ترین شکایت بالینی مبتلایان گزارش شده است که نشان‌دهنده الگویی نسبتاً مشابه با علائمی است که در فاز اول طرح به‌دست‌آمده بود. در ادامه، همچنین مشخص شد که مناطق 17، 12 و 6 به‌ترتیب بیشترین نسبت مبتلایان را به‌خود اختصاص داده‌اند، ولی این اندازه‌ها زمانی که با در نظر گرفتن جمعیت هر منطقه و به‌ازای 100 هزار نفر محاسبه می‌شود مناطق 4، 19 و 6 را به عنوان بیشترین میزان ابتلا نشان می‌دهند. از آنجا که موارد پیگیری‌شده فقط شامل ترخیص‌شدگان تست مثبت به‌دلیل کرونا در طول مدت مطالعه بود، موارد مرگ را در داخل بیمارستان در بر نمی‌گیرد و شامل مرگ‌های بعد از ترخیص در این گروه است که 12.8 درصد بود.

در این مطالعه شایع‌ترین بیماری زمینه‌ای در جمعیت موردمطالعه یعنی پرفشاری خون همراه با مصرف دارو گزارش شده است. مناطق 17، 6، 12 و 21 سهم بالاتری از افراد دارای بیماری‌های زمینه‌های را در میان مبتلایان نشان می‌دهد. این توزیع به نسبت جمعیت هر منطقه به‌ازای 100 هزار نفر جمعیت در مناطق 19، 20 و 8 بالاتر است. به‌طورکلی، میزان ابتلا به بیماری‌های زمینه‌ای در جمعیت موردمطالعه ساکن تهران 8.66 درصد است. در مورد افراد مبتلا به ویروس کرونای جدید دارای فشار خون مزمن، بالاترین سهم به مناطق 17، 12 و 21 تعلق داشت ولی این میزان به ازای 100 هزار نفر جمعیت متعلق به مناطق 15، 4 و 19 بوده است. به‌طورکلی میزان شیوع پرفشاری خون در مبتلایان 4.05 به‌ازای 100 هزار نفر بوده است.