از کاهش معوقات تا ادغام شعب ناکارآمد

گرچه نظام بانکی ایران در سال‌های گذشته به‌دلیل برخی محدودیت‌ها و تحمیل برخی سیاست‌های تکلیفی، دستاورد چندان مطلوبی برای کشور نداشته، اما امروزه بار سنگین مسئولیتی خطیر را در ساختار اقتصادی ایران بر دوش دارد و بسیاری از چشم‌اندازهای روشن و دستیابی به موفقیت‌های اقتصاد ایران در عملکرد نظام بانکی ریشه دارد.

باتوجه به این موضوع، به نظر می‌رسد که بحث افزایش بهره‌وری در نظام بانکی از جمله الزاماتی است که باید در شرایط فعلی کشور به آن توجه شود.

شاید آنچه امروز به‌عنوان بهره‌وری در دنیا مطرح است، فاصله زیادی با بحث بهره‌وری در ایران داشته باشد، اما به هرحال این موضوع باید با لحاظ کردن برخی اقدامات، در ساختار نظام بانکی کشور مورد توجه قرار گیرد. هرچند در سال‌های اخیر دراین راستا اقداماتی همچون ایجاد خدمات متنوع بانکی، حرکت به سمت بانکداری الکترونیک و خصوصی کردن بانک‌ها و مواردی ازاین دست در راستای افزایش تحرک نظام بانکی و گام نهادن به سوی حداکثر بهره‌وری درنظام بانکی کشور انجام شده، اما کافی نیست و باید اقدامات موثر دیگری نیز دراین زمینه انجام شود.

کارشناسان، شاخص‌های زیادی را در افزایش بهره‌وری نظام بانکی دخیل می‌دانند و براین باورند که اگر این موارد رعایت شود می‌تواند عامل رشد و تعالی صنعت بانکداری در کشور و شکوفا شدن اقتصاد ایران باشد.

معوقات بازدهی بانک‌ها را کاهش داد

علی‌رضا امینی، یکی از کارشناسان اقتصادی دراین باره در گفت‌وگو با «گسترش تجارت» با بیان اینکه برای افزایش بهره‌وری در نظام بانکی از الزاماتی که بیشترین تاثیر را دارد، گشایش در دارایی‌های بلوکه شده بانک‌هاست، افزود: فریز شدن منابع بانکی باعث کاهش بازدهی و بهره‌وری نظام بانکی شده است که این منابع باید آزاد شود.

منابعی که در قالب معوقات بانکی، بدهی‌های دولت، املاک و مستغلات و... بلوکه شده و بانک‌ها نمی‌توانند از آن بهره ببرند.

او با بیان اینکه این شرایط سبب شده تا قدرت وام‌دهی بانک‌ها نیز کاهش یابد افزود: باید این معوقات و بدهی‌ها و منابع بلوکه شده شناسایی شود و هرچه زودتر برای وصول آن چاره‌اندیشی شود. این امر باعث بهبود نسبت دارایی‌ها و بدهی‌ها خواهد شد.

وی با تاکید براینکه بانک‌های ما درحال‌حاضر از لحاظ ساختاری شرایط چندان مطلوبی ندارند و این امر مانعی شده است برای تبادلات بین‌المللی و تعامل با بانک‌های دنیا، افزود: دراین راستا برای اینکه شرایط مطلوبی برای بانک‌ها ایجاد شود باید بانک‌ها خودشان را با استانداردهای بین‌المللی هماهنگ کنند که این امر درنهایت به افزایش بهره‌وری در نظام بانکی کمک خواهد کرد.

امینی معتقد است برای افزایش بهره‌وری در نظام بانکی، باید از نیروی‌های متخصص و کاربلد استفاده کنیم. درحال‌حاضر درصد بالایی از نیروی کار ما در شبکه بانکی دارای تخصص لازم نیستند و یا تخصص‌شان با فعالیتی که دارند مرتبط نیست که به طور حتم این شرایط انگیزه کار را در افراد کم و بازدهی را کاهش می‌دهد.

ادغام شعب ناکارآمد

این کارشناس بالا بودن شعب بانکی را که عاملی برای افزایش نرخ تمام‌شده پول در بانک‌ها شده است، مورد اشاره قرار داد و افزود: برخی از شعب بانک‌ها کارآیی و بازدهی لازم را برای بانک ندارند. این شعب باید شناسایی و برای جمع‌آوری یا ادغام آنها در شعب دیگر اقدام شود. به‌طور حتم شعب ناکارآمد تا حد قابل توجهی از بازدهی بانک‌ها را کم خواهد کرد.

به گفته او، رشد بی‌رویه شعب و خرید ساختمان‌های شیک برای دایر کردن این شعب، از انتقاداتی است که به نظام بانکی وارد است و باید هرچه زودتر برای آن چاره‌اندیشی شود.

امینی در ادامه به موضوع بالا بودن نرخ‌های سود بانکی نیز اشاره کرد و یادآورشد: این موضوع سبب شده تا هزینه پول در بانک‌ها افزایش یابد و اثر منفی بر فعالیت بانک‌ها داشته باشد. ازاین‌رو لازم است که نرخ سود هرچه سریع‌تر منطقی شود ودر عین حال بانک مرکزی برای افزایش سرمایه بانک‌ها و بالا بردن توان اعتباردهی این بخش، اقدامات لازم را انجام دهد.

کاهش هزینه‌های مازاد بانک‌ها

حسین باهر، یکی از کارشناسان مسائل اقتصادی دراین باره در گفت‌وگو با «گسترش تجارت» ضمن بااهمیت خواندن موضوع بهره‌وری در تمامی بخش‌ها به ویژه شبکه بانکی کشور اظهار کرد: بهره‌وری یعنی درآمد بیشتر و هزینه کمتر؛ چه در بخش مالی، چه از جنبه نیروی انسانی. با این رویکرد، به نظر می‌رسد اگر به دنبال این هستیم که بهره‌وری در بانک‌ها افزایش یابد، باید تا جایی که ممکن است هزینه‌های مازاد بانک‌ها که همواره باعث افزایش نرخ تمام‌شده پول دراین بخش می‌شود مدیریت و کم شود.

او با بیان اینکه یکی از راه‌های کاهش هزینه‌ها در بانک‌ها، پرداخت وام‌های بانکی براساس ضوابط و توجیه‌دار بودن طرح‌ها و پروژه‌هاست افزود: برای مدیریت منابع بانک‌ها، باید نقدینگی در اختیار بخش‌ها و طرح‌هایی قرار گیرد که توجیه اقتصادی دارند و بازدهی لازم را به همراه آورد.

دراین راستا باید یک تیم کارشناسی قوی وجود داشته باشد تا بتوانند طرح‌ها و پروژه‌ها را از تمامی جهات ارزیابی ریسک کرده و آن را بسنجند که آیا سرمایه‌گذاری روی این طرح توجیهات لازم را دارد یا خیر. به گفته وی، سرمایه‌گذاری در بخش‌هایی که بازدهی بالایی دارند می‌تواند هم باعث سودآوری بانک‌ها شود و هم رونق بخش اقتصادی کشور را به همراه آورد که این نفع دوطرفه ایجاد می‌کند.

باهر در ادامه تصریح کرد: یکی دیگر از موضوعاتی که در مدت اخیر انتقادات زیادی را به سمت نظام بانکی جلب کرده، بحث بنگاهداری و شرکت‌داری بانک‌هاست. اینکه بانک‌ها تلاش دارند منابع‌شان را به سمت شرکت‌هایی که زیرمجموعه‌شان قرار دارد سوق دهند که این اصلا توجیه‌پذیر نیست و این می‌تواند بازدهی و بهره‌وری را در بانک‌ها کاهش دهد.

استفاده از نیروی کار متخصص

این کارشناس، یکی دیگر از عوامل رشد بهره‌وری را عامل نیروی انسانی در سازمان‌ها دانست و گفت: برای افزایش بهره‌وری در نظام بانکی باید از نیروهای متخصص و کارآمد استفاده شود، افرادی که دانش و تخصص کافی دارند، ضمن اینکه دراین راستا باید بحث آموزش به‌طور جدی دنبال شود تا افراد آموزش دیده و دارای تخصص وارد این حوزه شوند. چابک‌سازی نیروهای انسانی از الزاماتی است که باید در حوزه بانکی مورد توجه باشد.

 او در ادامه بر مستقل شدن فعالیت بانک مرکزی اشاره کرد و افزود: بانک‌های مرکزی در تمام دنیا به‌صورت مستقل عمل می‌کنند و این موضوعی است که باید در کشور ما نیز حاکم باشد و این استقلال اتفاق بسیار خوبی است که می‌تواند آثار مثبتی را به همراه داشته باشد.

سخن آخر

با توجه به نقش تعیین‌کننده بهره‌وری در توسعه بانکداری کشور و با در نظر گرفتن این موضوع که ما هنوز در این مقوله از قافله رشد عقب هستیم، کارشناسان در رعایت برخی از شاخص‌ها برای رشد بهره‌وری دراین بخش تاکید دارند.

کارشناسان کاهش هزینه‌های مازاد بانک‌ها، تقویت توان اعتباری نظام بانکی، پرداخت تسهیلات هدفمند به بخش‌هایی که توجیه مناسب دارند، کاهش شعب بانکی غیرضروری و ناکارآمد، استفاده از نیروی کار متخصص و چابک و مواردی از این دست را عامل بهبودشاخص بهره‌وری در نظام بانکی می‌دانند و براین باورند که اگر در راستای رشد نظام بانکی گام برداشته شود این نفعی است که به کل جامعه و بخش‌های اقتصادی خواهد رسید.