اینترنت ملی چیست و چرا نتوانست رضایت همه کاربران را جلب کند؟

خیلی‌ها شاید حتی اطلاع نداشته باشند، اما مرورگر کامپیوتر رومیزی، لپ‌تاپ، تبلت و گوشی‌هایمان همگی روی گوگل تنظیم شده و هر کلمه‌ای که آن بالا در آدرس‌بار می‌نویسیم توسط موتورجستجوی گوگل سرچ می‌شود. همیشه دنیا به‌خاطر همین مسئله ساده بوده که گوگل برای هر سوالی که بپرسید یک فهرست بلندبالا از جواب‌ها ارائه می‌دهد. شبکه ملی اطلاعات با همه توانمندی‌هایی که خالقانش به‌ آن می‌نازند، فقط به‌خاطر نبودن گوگل تا این لحظه نتوانسته رضایت کاربران خود را جلب کند.

شبکه ملی اطلاعات یعنی چی؟

چند سال پیش، وقتی ادوارد اسنودن درباره استفاده دولت‌های غربی از اینترنت برای جاسوسی کردن از دیگران شروع به‌افشاگری کرد، کشور‌های زیادی به‌فکر راه‌اندازی شبکه داخلی اطلاعات افتادند. اما عملیات پیاده‌سازی و راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات در ایران به‌شکل رسمی از سال ۱۳۸۴ کلید خورده بود. هدف چنین شبکه‌ای مشخص است؛ حفاظت از اطلاعاتی که روی بستر اینترنت قرار می‌گیرد به‌صورتی که در خارج کشور قابل پیگیری و مسیریابی نباشد. به‌همین دلیل بعضی‌ها اسم اینترنت ملی را رویش گذاشتند. احتمالا نمی‌دانید، اما خود آمریکایی‌ها در ابتدای دهه ۹۰ میلادی اولین کشوری بودند که ایده راه‌اندازی چنین شبکه‌ای به‌ذهن‌شان رسید. کره‌جنوبی که رتبه اول سرعت اینترنت دنیا را دارد هم جزو کشور‌های صاحب شبکه ملی اطلاعات است. ضمن اینکه شبکه ملی اینترنت پیش از ایران در چین و انگلستان پیاده‌سازی شده بود.

دولت محمود احمدی‌نژاد در سال ۸۴ پیش‌بینی کرد راه‌اندازی اینترنت ملی به سه‌سال زمان و هزینه‌ای معادل یک میلیارد دلار (حدود ۹۰۰میلیارد تومان به‌پول آن زمان) نیاز دارد. اما جور کردن هزینه‌ها زمان‌بر بود و به مصوبه مجلس نیاز داشت. به‌همین خاطر کار به‌سرعت کمی پیش رفت. در سال ۹۰ تنها بخشی از شبکه رونمایی شد و بقیه کار درست مثل طرح مسکن مهر برعهده دولت حسن روحانی گذاشته شد. در سال ۹۳ و در حالی که هزینه‌ها‌ی راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات به رقم دو هزار میلیارد تومان رسیده بود، تنها ۶۰۰میلیارد تومان آن جذب شد. سه‌سال بعد دولتی‌ها خبر دادند کار آماده شده است، اما تا همین دو، سه روز پیش هرگز فرصتی برای تست شبکه دست نداده بود.

ناآرامی‌های آبان ۹۸ در شهر‌های زیادی اتفاق افتاده است؛ بنابراین از نظر امنیتی ضروری به‌نظر می‌رسید جهت کنترل فضا سوئیچ‌های اینترنت خاموش شوند، ولی برخلاف دفعات پیشین، این‌بار شبکه ملی اطلاعات آماده انجام وظیفه شد. برای همین با وجود ایجاد محدودیت‌های سنگین در دسترسی گوشی‌های موبایل، اینترنت‌های ثابت بدون سیم و ADSL نهاد‌ها و سازمان‌های مثل بانک‌ها همچنان می‌توانند به‌ فعالیت خود ادامه دهند. اگر چه مردم می‌گویند به‌دردسر افتاده‌اند. لابد، چون چیزی که تا الان به آن عادت کرده‌اند، دیگری جلوی دست‌شان نیست: گوگل! گوگل عزیز!

کم‌کاری موتور‌های جستجوی ایرانی

اگر اینترنت را به یک اتوبان پهن چهار بانده با آسفالت صاف تشبیه کنیم، موتور‌های جستجو حکم ماشین‌هایی را دارند که قرار است افراد را در آن جابجا کنند. کادر آدرس بار که در بالای موتور‌های جستجو قرار دارد، در خیلی موارد بدون اینکه بدانیم به گوگل متصل است. تنها کافی است آنچه می‌خواهید را داخل کادر تایپ کنید و دکمه Enter را فشار دهید.

اینترنت ملی شاید شبیه اتوبانی چهار بانده با آسفالت صاف و تازه باشد، اما چون هنوز نتوانسته‌ایم برایش ماشین‌هایی بسازیم که مثل گوگل در آن حرکت کنند، به‌دردسر افتاده‌ایم. از یوز و پارسی‌جو به عنوان مهم‌ترین موتور‌های جستجوی بومی اسم می‌برند. حدود پنج سال پیش وقتی تازه زمزمه راه‌اندازی و ساخت موتور‌های جستجوی فارسی به‌گوش می‌رسید، از رقمی حدود ۱۷۰ میلیارد تومانی به‌عنوان بودجه لازم برای طراحی موتور‌های جستجوی ایرانی اسم برده شده است. دسترسی به پارسی‌جو در آدرس Parsijoo.ir و یوز در آدرس Yooz.ir امکان‌پذیر است. در حال حاضر که گوگل از دسترس خارج شده، تنها راه ورود به این سایت‌ها تایپ کامل آدرس در باکس مرورگر خواهد بود. کاربران زیادی از این مسئله اطلاع ندارند، اما آن‌هایی که تلاش کرده‌اند کار خود را با موتور‌های جستجوی ایرانی راه بیندازند، می‌گویند سرعت سایت‌های یوز و پارسی‌جو به‌شکل ناامیدکننده پایین است. پس فعلا راهی ندارید جز اینکه اسم و آدرس سایت‌هایی که نیاز دارید را به‌شکل مستقیم در آدرس‌بار وارد کنید.

قطعا تا الان خودتان می‌دانید که اینترنت قطع است، اما اینترنت ملی به‌فعالیت خود ادامه می‌دهد. این یعنی سایت‌هایی که سرورشان در داخل کشور قرار دارد، همچنان در دسترس قرار دارند. آدم‌هایی که سطح دانش و اطلاعاتشان در زمینه کامپیوتر و اینترنت از سطح معمول بالاتر است، می‌توانند در همین وضعیت گلیم خود را از آب بیرون بکشند، اما بخشی از افراد عادی در سایه بی‌اطلاعی از وجود موتور‌های جستجوی فارسی و بخش دیگری به‌خاطر ضعف موتور‌های جستجوی ایرانی به‌معنای واقعی کلمه گیج و کلافه شده‌اند. یکی از کاربران فرارو در کامنتی نوشته: «داخل جستجوگر یوز زدم کوکو سیب زمینی، تا الان که حدود ٤٥‌دقیقه‌ست داره می‌گرده، حالا وای به حال موارد علمی». مخاطب دیگری گفته: «کلمه رضا عبدی رو سرچ کردم نتیجه اومد شهر خوبم خمین!».

اگر از این کامنت‌های همراه با شوخ‌طبعی که با کمی اغراق نیز همراه بوده‌اند بگذریم، دردسر‌های زیادی هم برای افراد رخ داده است. مثلا مادری گفته بچه‌اش در خارج کشور زندگی می‌کند و تنها وسیله ارتباطی با او شبکه‌های اجتماعی موبایل و اپلیکیشن‌های اینترنتی هستند، اما در دو روز گذشته به‌خاطر ایجاد محدودیت‌های دسترسی به اینترنت نتوانسته به او ارتباط برقرار کند. کاربر دیگری که در یک شرکت حمل‌ونقل بین‌المللی فعالیت دارد، گفته محدودیت دسترسی به ایمیل و قطع ارتباط با حمل‌کنندگان خارجی کارشان را متوقف کرده است؛ و البته اوضاع برای کسانی که کسب‌و‌کار خود را در فضا‌هایی مثل اینستاگرام اداره می‌کردند، به‌مراتب بدتر است. یکی از این کاربران برای فرارو پیغام گذاشته: «من یک پیج کاری روی اینستاگرام دارم و مشغول فروش پوشاک هستم، ۱۰۰درصد درآمدم به اینترنت و اینستاگرام وابسته است و الان واقعا نمی‌دونم چکار کنم. کاربر دیگری به ضعف موتور‌های جستجوی ایرانی اشاره کرده است: سایت‌های فارسی داخلی را یا باز نمی‌کنند یا اگر باز کنند به سختی و نصفه و نیمه. حتی سایت پخش زنده شبکه‌های صدا و سیما را باز نکرد.»

علی ربیعی: امیدواریم محدودیت‌ها به زودی رفع شود

نگرانی مردم درباره مشکلاتی که قطع اینترنت ایجاد کرده، در حالی ادامه دارد که علی ربیعی سخنگوی دولت امروز ابراز امیدواری کرده محدودیت‌های به‌زودی در یکی دو روز آینده رفع شوند و اینترنت به‌حال عادی برگردد.

«علی ربیعی» سخنگوی دولت ظهر امروز دوشنبه در نشست خبری خود با اصحاب رسانه درخصوص قطعی و محدودیت اینترنت گفت: وقتی اعتراضات صورت گرفت، مشکل اینترنت نداشتیم، اما زمانی که با هدایت شبکه‌های معاند برخی اغتشاشاگران در بزرگراه سنگ خالی کرده و راه را مسدود کردند، شورای امنیت کشور تصمیم گرفت و به اپراتور‌ها ابلاغ کرد برای جلوگیری از سوءاستفاده اغتشاشگران اینترنت محدود شود.

ربیعی با تاکید بر این که زندگی مردم نباید مختل شود، گفت: دولت نیز در این زمینه تلاش کرد و اکنون شبکه نظام بانکی و تاکسی‌های اینترنتی مشکلی ندارند. به گفته سخنگوی دولت، جا‌هایی که با زندگی روزمره مردم در ارتباط هستند مشکلات آن‌ها حل شده است و تلاش می‌کنیم مشکلات ظرف امروز و فردا در سایر استان‌ها نیز به حالت عادی برگردد.

آذری جهرمی: پیگیری برقراری اینترنت هستیم/ به زودی با مردم صحبت میکنم

وزیر ارتباطات گفت: قطع اینترنت ضرر‌های فراوانی برای مردم و نظام داشته و دارد. شورای امنیت کشور به زودی نسبت به صدور مجوز برقراری اینترنت در کشور اقدام خواهد کرد و ما هم پیگیر هستیم.

وزیر ارتباطات که برای جلسه‌ای که به منظور بررسی تاثیر امواج الکترومغناطیسی بر سلامت شهروندان و با حضور نمایندگان وزارت بهداشت، سازمان حفاظت از محیط زیست و سازمان انرژی اتمی در کمیسیون بهداشت مجلس حضور یافته بود، در پاسخ به سئوالی در مورد استقرار اینترنت ملی گفت: چیزی به نام اینترنت ملی وجود خارجی ندارد، شبکه ملی اطلاعات به معنای قطع اینترنت نیست و قطع اینترنت به کارکرد‌های شبکه ملی اطلاعات ضربه می‌زند.

جهرمی همچنین در خصوص پیشرفت شبکه ملی اطلاعات توضیح داد: الان بهترین قاضی مردمند، هر چند از ناراحتی مردم از قطع بودن اینترنت و مشکلات آن اطلاع دارم و به خودم نیز در این چند روز اجازه استفاده از اینترنت را ندادم، اما مردم قضاوت کنند که آیا خدمات داخلی آن‌ها بر شبکه ملی دچار اختلال شده است یا خیر. اگر زیرساخت شبکه ملی اطلاعات نبود خدمات ابری داخلی نداشتیم و بسیاری از زیرساخت‌هیای مهم دیگر امروز، شاید دو میلیون راننده تاکسی اینترنتی و مردم در عذابی بزرگ و مشکل بودند، بانک‌ها مختل بودند و بسیاری مباحث دیگر. زیرساخت شبکه ملی اطلاعات پیشرفت قابل توجهی داشته، اما بپذیرید که کار بنده و وزارتخانه‌ام تولید محتوا نیست. حتما پس از بهبود شرایط، مفصل با مردم صحبت خواهم کرد و گزارش کاملی از پیشرفت‌های شبکه ملی خواهم داد.