◄ ضرورت تغییر نگاه به نرم‌افزار در بنادر
هوشمند سازی بنادر موضوعی چندوجهی و گسترده است. اینکه بسته‌ای نرم‌افزاری داشته باشیم و آن را نصب کنیم و بندر ما هوشمند شود، فهمی نادرست است. قطعاً بخش‌های مختلفی وجود دارد که نیازمند تفکری همه‌جانبه است، اما اینها فقط در یک دوره تکامل شکل خواهد گرفت.
علی محبوبی*: هوشمند سازی بنادر موضوعی چندوجهی و گسترده است. اینکه بسته‌ای نرم‌افزاری داشته باشیم و آن را نصب کنیم و بندر ما هوشمند شود، فهمی نادرست است. قطعاً بخش‌های مختلفی وجود دارد که نیازمند تفکری همه‌جانبه است، اما اینها فقط در یک دوره تکامل شکل خواهد گرفت.
باید مرحله‌ای انجام شود و البته کاستی‌هایی نیز وجود دارد. اگر بخواهیم این وضع را مثلاً با وضعیت بندر جبل‌علی مقایسه کنیم، این اختلاف و کاستی‌ها بیشتر خواهد شد و با دیگر بنادر جهان شاید باز هم بیشتر شود. پیامد این فقدان همان چیزی است که امروزه شاهد آن هستیم. فقدان تعامل با بازارهای جهانی یکی از پیامدهای ضعف در این بخش است. اگر کشتی‌های هوشمند و بلک چین را هم مد نظر قرار بدهیم، فاصله بسیار زیاد خواهد شد. البته ما قطعاً ناگزیر خواهیم بود این تغییرات را انجام دهیم، اما آنچه اهمیت دارد زمان است.
باید این را بدانیم که با انتقال فناوری، هوشمند سازی انجام نخواهد شد. اطلاعات در رشد کار مهم‌ترین موضوع است. ما در بخش سخت‌افزاری و شبکه بسیار جلو هستیم، چون قابل لمس و دیدن است. مشکل در بخش آی‌تی از همین نقطه آغاز می‌شود. نرم‌افزار نه وزنی دارد و نه لمس شدنی است. در نتیجه برای تفکری که به لمس کردن و دیدن عادت دارد و توسعه عمرانی را به‌عنوان توسعه درک می‌کند، ارزش‌گذاری نرم‌افزاری دشوار است. همین موضوع سبب شده است که ارزش‌گذاری نرم‌افزار در ایران بسیار سخت باشد.
به‌عنوان کارشناسی آی‌تی که سال‌ها در بخش بندری فعالیت کرده است، بارها شاهد این بوده‌ام که برای تجهیزات سخت‌افزاری هزینه‌های زیاد و البته به‌جایی انجام می‌شود، اما وقتی به بخش نرم‌افزار و توسعه آن می‌رسیم، نوعی مقاومت وجود دارد. در فرایند تجهیز، خرید انجام می‌شود و شرکت تولیدکننده تیم کارشناسی خود را برای نصب، آزمایش و تحویل ارسال می‌کند، اما مشکل نرم‌افزار با نصب‌شده حل نمی‌شود. آنچه در کشور ما دشوار است، همین بخش نرم‌افزاری و مدیریت اطلاعات است.
فرض کنیم همه این اطلاعات جمع‌آوری شد، اما تحلیل اطلاعات است که بسیار مهم است؛ اینکه از این تحلیل برای تصمیم‌گیری و بهینه‌سازی استفاده شود. این موضوعی است که به مدیریت برمی‌گردد. ما در دوره‌های قبل شاهد این بوده‌ایم که هرگاه مدیران از این بخش حمایت کرده‌اند، کار انجام‌شده است و اگر می‌خواهیم عقب نمانیم باید این کار را انجام بدهیم.
البته این فرهنگ غالب در فضای تجاری است و نمی‌توان فقط به مدیران خرده گرفت. برای مثال چنین تفکری در بندر جبل‌علی وجود ندارد. علاوه بر این تفکر ما سیستماتیک نیست. در کشور ما تنها جایی که کار به شکل سیستماتیک انجام می‌شود و خود سیستم دارای ارزش است، بانک‌ها هستند. اولویت در بانک‌ها سیستم است، اما متأسفانه در دیگر تجارت‌ها و به‌خصوص بخش بندری، شاید این اولویت سه یا حتی چهار باشد. این موضوع ادعا نیست و کاملاً ملموس است. اولویتی که در دیگر کشورهای جهان برای سیستم قائل هستند، در ایران قائل نیستند.
این در حالی است که ما از نظر فنی توانمندی‌های لازم راداریم. سطح فعلی دانش ما در بخش آی‌تی پاسخگوی این نیازهاست. دیجی‌کالا نمونه موفقی از توانمندی در سطح خاورمیانه است. مشکل اساسی به بخش مدیریت و نگاه این بخش بازمی‌گردد. تصمیم‌گیری‌ها سریع نیست و کار در زمان مناسب انجام نمی‌شود.
سال‌های گذشته گام‌هایی برداشته‌ایم، اما نیازمند کارهای اساسی‌تری هستیم. ما نیاز به کارهای پایه‌ای‌تری داریم. شکی نیست که ما در دوران گذار هستیم و در دوران گذار وقفه‌هایی نیز وجود دارد. زمانی بود که هم‌زمان با انقلاب دات‌نت، مشاوران خارجی به بنادر ما می‌آمدند و مشاوره ارائه می‌کردند. کارهای مهمی نیز انجام شد و به‌مرور این کار به روال عادی بدل شد. ما نیازمند یک تحول اساسی در نگاه به نرم‌افزار در بنادر هستیم.
در حال حاضر تعاملات بین سازمانی به عنوان مشکل مهم بنادر دیده می‌شود.
این همان مشکل سنتی است که همیشه وجود داشته است، اما در حوزه بندری، جانمایی کانتینرها و تخلیه و بارگیری کارهای زیادی می‌توان انجام داد. کارهایی که باید از قبل انجام می‌شد، اما هر شرکتی به اقتضای نیاز بخشی از آن را انجام داده است و امروز ما اینجا هستیم. واقعیت این است که تصمیمات کلان تعیین‌کننده است. اینکه ما نرم‌افزار و توسعه آن را در درجه چندم اولویت قرار می‌دهیم، مهم است. پس اگر می‌خواهیم بنادر هوشمند داشته باشیم باید نگاه ما به نرم‌افزار تغییر پیدا کند.
*کارشناسیIT
