یکپارچه‌سازی سیستم حمل‌ونقل و ITS
سیستم حمل‌ونقل هوشمند که به اختصار ITS خوانده می‌شود، به معنای بهکارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات، برای بهبود عملکرد سیستم حمل‌ونقل است. کلمه ITS به مجموعه‌ای از ابزارها، امکانات و تخصص‌ها از قبیل مفاهیم مهندسی ترافیک، تکنولوژی‌های نرم‌افزاری، سخت‌افزاری و مخابراتی اطلاق می‌شود که به‌صورت هماهنگ و یکپارچه به‌منظور بهبود کارآیی و ایمنی در سیستم حمل‌ونقل به‌کار گرفته می‌شود.
محمدمهدی شیران* سیستم حمل‌ونقل هوشمند که به اختصار ITS خوانده می‌شود، به معنای بهکارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات، برای بهبود عملکرد سیستم حمل‌ونقل است. کلمه ITS به مجموعه‌ای از ابزارها، امکانات و تخصص‌ها از قبیل مفاهیم مهندسی ترافیک، تکنولوژی‌های نرم‌افزاری، سخت‌افزاری و مخابراتی اطلاق می‌شود که به‌صورت هماهنگ و یکپارچه به‌منظور بهبود کارآیی و ایمنی در سیستم حمل‌ونقل به‌کار گرفته می‌شود.
سیاست‌های حمل‌ونقل پایدار درصدد جست‌وجوی روش‌هایی است که امکان دسترسی مناسب را برای همه اقشار جامعه فراهم، هزینه‌های اقتصادی را تعدیل و زمینه آلودگی‌های زیست‌محیطی را کاهش دهد. از طرفی، تجارب کنونی حمل‌ونقل درون‌شهری در کشور ما و ادامه روند موجود، قرابت اندکی با چشم‌انداز حمل‌ونقل پایدار دارد. راهبرد حمل‌ونقل یکپارچه (Approach Transportation Integrated) با هدف یکپارچه‌سازی و هماهنگ کردن خدمات جابه‌جایی به منظور دستیابی به هدف حمل‌ونقل پایدار پیشنهاد شده است.
کلان‌شهرها امروزه با مشکلات عمده‌ای در حوزه حمل‌ونقل درون‌شهری همچون سهم پایین استفاده از حمل‌ونقل عمومی، ازدحام ترافیکی روزافزون در بخش مرکزی شهر، مصرف بالای سوخت و وجود انواع آلودگی مواجه بوده و به منظور کاهش مشکلات مذکور، طرح‌ها و اقدامات عملی و نرم‌افزاری متعددی را تجربه‌کرده‌اند. در سال‌های اخیر مهندسین حمل‌ونقل همراه با همکاری متخصصان رشته‌های مخابرات و ارتباطات، الکترونیک، رایانه و ... با بهکارگیری فناوری اطلاعات، سیستم‌های هوشمند حمل‌ونقل یا ITS را به‌وجود آورده‌اند.در سیستم‌های هوشمند ترافیک، فناوری‌های متفاوتی به‌کار می‌رود. از سیستم‌های اولیه‌ای مانند هدایت خودرو و سیستم کنترل چراغ‌های راهنمایی، تابلوهای اعلان ترافیک، دوربین سرعت‌سنج و سیستم خودکار شناسایی شماره خودرو گرفته تا سیستم‌های پیشرفته و پیچیده‌تری که به‌طور همزمان اطلاعات متفاوتی را از منابع متفاوت یکپارچه می‌کند؛ اطلاعاتی مانند وضع آب و هوا، وضعیت ترافیک، وضعیت جاده و ...
در حوزه ITS نیز مدیریت و بهینه‌سازی جریان ترافیک و روانسازی حرکت، مدیریت و کنترل حوادث، مدیریت و پشتیبانی وسائل نقلیه امدادی، مدیریت اخذ الکترونیکی عوارض، هزینه پارکینگ، خرید و رزرواسیون بلیت و... از جمله مهم‌ترین عملکردهای این مفهوم است.مانیتورینگ و کنترل حمل‌ونقل سبک و سنگین یکی دیگر از بایسته‌های حمل‌ونقل هوشمند است که مباحثی مانند مدیریت و ناوبری پیشرفته، مدیریت حمل‌ونقل عمومی، مدیریت و پشتیبانی عابر پیاده و ... را در بر می‌گیرد.سیستم حمل‌ونقل هوشمند تنها یک ابزار یا تکنولوژی جدید نیست. در واقع، ITS امکان یکپارچه‌سازی سیستم حمل‌ونقل را فراهم می‌آورد. یک سیستم حمل‌ونقل به‌طور کلی، شامل شبکه‌ها، وسایل نقلیه، افراد و کالاهاست. هرکدام از اجزای سیستم حمل‌ونقل مشخصات، ارگان‌ها و گاهی آژانس‌های جداگانه دولتی دارند. ولی فناوری اطلاعات قادر است تمامی این اجزا را به‌صورت یک سیستم یکپارچه درآورد.ا
گر اطلاعات به‌صورت آسان و ارزان توسط تکنولوژی مدرن ردوبدل شود، سیستم امکان بیشتری برای بهینه شدن و مناسب عمل کردن خواهد داشت. برعکس، اگر اطلاعات در دسترس نباشد یا با تاخیر جریان یابد، عملکرد درست سیستم امکان‌پذیر نیست. در واقع، تبادل اطلاعات تاثیر مستقیمی روی کارآمدی سیستم حمل‌ونقل دارد.یک سیستم حمل‌ونقل با محوریت اطلاعات، می‌تواند به حل مشکلات قدیمی و کاذب موجود بین حمل‌ونقل و ارتباطات کمک کند. افراد، کالا و اطلاعات می‌توانند از یک نقطه به نقطه‌ای دیگر منتقل شوند و در موارد زیادی، برای دستیابی موثرتر به این هدف، یکی می‌تواند جایگزین دیگری شود. برای مثال، فرستادن یک نامه به‌صورت الکترونیکی سریع‌تر، ارزان‌تر و قابل اطمینان‌تر از پست کردن آن است یا شرکت در یک ویدئوکنفرانس به‌جای مسافرت کردن و حضور در کنفرانس در مکانی دیگر به مراتب ساده‌تر و اقتصادی‌تر است.
پیشرفت‌های به‌وجود آمده در فناوری اطلاعات می‌توانند به ایجاد یک سیستم کاملا یکپارچه برای سال‌های آینده کمک کنند.یکی از مفاهیم پایه‌ای برای برقراری ارتباط منطقی در توسعه سیستم‌های حمل‌ونقل هوشمند و جلوگیری از بروز مشکلات در پیاده‌سازی سامانه‌ها، تدوین سند ملی سیستم‌های حمل‌ونقل هوشمند است.
در این راستا تعداد زیادی از پژوهشگران کشور روی این سامانه‌ها مطالعه کرده و موفق به طراحی سیستم‌های حمل‌ونقل هوشمند درون‌شهری و برون‌شهری شده‌اند که بسیاری از سازمان‌های مربوطه مثل سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای، سازمان شهرداری‌ها و سازمان‌ها و حمل‌ونقل عمومی کشور از برخی سامانه‌ها و امکانات مدیریتی- کنترلی این حوزه استفاده می‌کنند. امید است که در آینده نه چندان دور این سامانه‌ها در کشور فراگیر شده تا با دستیابی به حمل‌ونقل پایدار بتوان در توسعه خدمات صنعت حمل‌ونقل و کاهش معضلات شهری به توفیقات خوبی دست یافت.
*مدیر بازرگانی شرکت سامانه‌ساز دلفین آپادانا
