الزامات آپارتمان‌های 90 ساله
مسکن در تعریف عام عبارت است از سرپناهی که ایمنی و بهداشت و به دنبال آن آسایش و آرامش را برای انسان‌ها فراهم می‌آورد. بنابراین مسکن را به‌دلیل زندگی دادن به انسان می‌توان برخلاف تفکر رایج زنده دانست و زنده دانستن هر موجودی، نیاز به مراقبت و نگهداری از آن را در پی خواهد داشت.
امیرحسین مفید*: مسکن در تعریف عام عبارت است از سرپناهی که ایمنی و بهداشت و به دنبال آن آسایش و آرامش را برای انسان‌ها فراهم می‌آورد. بنابراین مسکن را به‌دلیل زندگی دادن به انسان می‌توان برخلاف تفکر رایج زنده دانست و زنده دانستن هر موجودی، نیاز به مراقبت و نگهداری از آن را در پی خواهد داشت. در تمام کشورها تیراژ مسکن وکیفیت آن به‌عنوان اولویت اصلی دولت‌ها در تامین رفاه و امنیت اجتماعی مد نظر قرار دارد. مسکن بخش عمده‌ای از سرمایه ملی و سرمایه خانواده را شامل می‌شود، از این رو در تمام کشورهای پیشرفته، بالا بردن طول عمر مفید ساختمان‌ها و افزایش کیفیت بهره‌برداری از ساختمان‌های موجود، بدون تخریب و نوسازی آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار شده است. در این مورد کشور ما در رده‌بندی جهانی از موقعیت مطلوبی برخوردار نیست و برآوردها نشان از عمر مفید 90 ساله ساختمان‌ها در دنیا و عمر مفید30 ساله در ایران دارد.
بنابراین می‌توان دریافت، برای رسیدن به مطلوب مورد نظر تلاش زیاد همراه با برنامه‌ای جامع نیاز است. براساس تحقیقات انجام گرفته، به‌ازای هر سال افزایش عمر مفید ساختمان‌ها در ایران، مبلغ چهار هزار میلیارد تومان در اقتصاد ملی صرفه‌جویی حاصل می‌شود. دولت ایران در سال 1392 با ویرایش مبحث 22 مقررات ملی ساختمان (مراقبت و نگهداری از ساختمان‌ها) آگاهی و تمایل خود به ساماندهی و جلوگیری از اتلاف منابع ملی را اعلام کرد. اگر چه این ویرایش به تنهایی نمی‌تواند مانعی از تخریب بی‌رویه و بدون ضابطه ساختمان‌ها برای کسب سود، بیشتر شود، اما می‌تواند مقدمه‌ای برای ساماندهی مقررات و همچنین الزام ساخت مهندسی و صنعتی باشد تا دیگر در آینده نه چندان دور نیازی به تخریب و نوسازی ساختمان‌ها، برای داشتن مسکن ایمن‌تر و کارآمدتر نباشد. برای رسیدن به استاندارد جهانی طول عمر مفید ساختمان‌ها لازم است به همراه اجرایی شدن این مبحث مقررات ملی (22) استراتژی ملی ساخت از سوی وزارت راه و مسکن و به کمک سازمان‌های نظام مهندسی طراحی واجرا شود. در توضیح مطلب ذکر شده، ابتدا باید لازمه داشتن ساختمان‌های با عمر مفید 90 سال را به داشتن ساختار یا سازه مقاوم و ایمن در برابر زلزله نسبت داد. چراکه اگر سازه‌ای مقاوم و ایمن در برابر زلزله نباشد، در این‌صورت، پروسه بازسازی، ترمیم و نگهداری قابلیت اجرایی و توجیه اقتصادی و مهندسی نخواهد داشت و تخریب و نوسازی راهکاری منطقی برای آن خواهد بود.
وزارت راه و مسکن با تدوین استراتژی مشخص باید اولویت ملی در نوع اسکلت سازه‌ای را مشخص کرده و با در نظر گرفتن مشوق‌ها و فرهنگ‌سازی لازم، زمینه حرکت جامعه مهندسی در اولویت ملی سازه‌ای را فراهم سازد. از نظر نگارنده با توجه به تولید سیمان مازاد بر نیاز در کشور و همچنین با توجه به مزیت‌های اسکلت بتنی در آتش‌سوزی و طول عمر بیشتر و اقتصادی بودن، باید سازه بتنی اولویت ملی سازه کشورمان قرار گیرد. کشور ما باوجود پیشرفت دنیا در تکنولوژی بتن هنوز در طراحی واجرا از بتن با مقاومت 250 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع استفاده می‌کند. این در حالی است که در کشورهای پیشرو، بتن‌های پر مقاومت که مقاومت آنها دو تا چند برابر مورد ذکر شده است در سازه‌های مسکونی استفاده می‌شود. استفاده از این نوع بتن باعث کاهش سایز المان‌های سازه‌ای و به تبع آن استفاده بهینه از فضا در طرح‌های معماری می‌شود. از موارد دیگر می‌توان به سقف‌های تیرچه و بلوک اشاره کرد که با توجه به ضعف‌های عمده در پروسه تولید و اجرا کماکان بعد از گذشت چند دهه استفاده از آن بلامانع است. مورد دیگر استفاده از مصالح سبک وخشک است که باید در استراتژی ساخت مورد توجه قرار گیرد. هم‌اکنون در کشور ما استفاده از تیغه‌های سنتی (آجر، سفال و بلوک) به همراه ملات ماسه سیمان کارگاهی به‌عنوان تیغه خارجی و داخلی متداول است، درحالی‌که این روش ساخت در کشورهای پیشرفته به‌دلیل اقتصادی نبودن (معایب فنی و زمانی) کاملا منسوخ شده است. در این کشورها استفاده از تیغه‌های خشک (dry wall) به‌عنوان جزئی از دیتیل ساخت پذیرفته شده است، بر خلاف ایران که عامه مردم ایستایی و مقاومت ساختمان را با ضربه زدن به دیوارها و ضخامت دیوار تفسیر می‌کنند.
این نوع دیوارها دارای ویژگی‌هایی از قبیل عایق صوتی و حرارتی، به‌دلیل اتصال به سازه اصلی مقاوم در برابر زلزله و عدم ایجاد آوار، سرعت اجرای بالا، انعطاف‌پذیری در نصب تجهیزات و لوله‌گذاری و سرعت ترمیم بالا و... هستند. استفاده از مصالح سبک نما شامل اچ پی ال، کامپوزیت، سرامیک پشت توری‌دار وکرتین وال به همراه شیشه سکوریت و... به‌دلیل داشتن فریم و ساختار و اتصال آن به سازه اصلی برای کشور زلزله‌خیزی مانند ایران جزو اولویت‌ها در نظر گرفته می‌شود و وزارت راه و مسکن باید با ایجاد مشوق‌ها و تغییر در مقررات ملی از اجرای نماهای تر (سنگ وملات) به علت آوار خطرناک در هنگام زلزله جلوگیری کرده و این روش را برای ساختمان‌های چند طبقه منسوخ کند. تمام موارد یاد شده به عنوان موارد اساسی به همراه موارد دیگر که از حوصله این نوشتار خارج است مقدمه‌ای است برای داشتن آپارتمان‌هایی با عمر مفید 90 سال که بتوان در طول دوره بهره‌برداری به‌طور مستمر و با هزینه کمتر از ملاحظات سنتی، به روز بودن ساختمان‌ها از نظر سازه‌ای، معماری، مکانیکی و برقی را اجرایی کرد تا به این ترتیب صرفه‌جویی اقتصادی و بهره‌وری بالا از ساختمان‌ها تضمین شود.
*عضو سازمان نظام مهندسی ساختمان
