بلندمرتبه ها سد راه باد می شوند؟

۲۳ درصد از جمعیت ایران، در دشت تهران ساکن شده اند؛ به عبارت دقیق تر ۲۳ درصد از جمعیت کشور فقط در ۱.۵ درصد از مساحت کشور ساکن هستند. همین مسئله باعث شده تا شهردار تهران از رخ دادن فاجعه ای خبر دهد که آلودگی هوا تنها یکی از تاثیرات بارز آن است.

راهکار چیست؟
کارشناسان حوزه شهرسازی و معماری بر این باورند که این روزها استفاده از ارتفاع به جای اشغال سطح زمین در ساخت وسازهای شهرهای پرتراکم امری اجتناب ناپذیر است. به طور نمونه پیروز حناچی، رئیس شورای عالی شهرسازی و معماری کشور، سیدمحمد بهشتی، رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی، حامد مظاهریان، معاون امور مسکن و ساختمان وزارت راه و شهرسازی، مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران، محمد سالاری، رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران و محمدرضا حافظی، عضو کمیته مقررات ملی ساختمان وزارت مسکن و شهرسازی بر این عقیده اند که با توجه به رشد شهرنشینی در کشور باید به سمت ساخت بناهای بلند رفت.

البته همگی بر این نظرند که در این مسیر باید ضوابطی وجود داشته باشد تا در ساخت وسازهای بلند مسائل زیست محیطی، کمبود آب، ترافیک، تأثیرات جمعیتی، حقوق شهروندی، فنی و سازه ای، ایمنی، اقتصادی و... مدنظر قرار گیرد. در این میان نکته اینجاست که طبق آخرین جلسه شورای عالی شهر سازی و معماری که دوشنبه قبل برگزار شد، همچنان ضوابط بلندمرتبه سازی در این شورا در حال بررسی است و تأخیر در ابلاغ آن، می تواند مشکلاتی را با توجه به حجم درخواست زیادی که برای ساخت بناهای بالای 12طبقه وجود دارد،

در کلانشهرها به وجود آورد. اگرچه طرح جامع و تفصیلی تهران، به عنوان اسناد بالادستی هم اکنون ملاک قرار گرفته اما چمران معتقد است که ابلاغ هرچه سریع تر ضوابط بلندمرتبه سازی می تواند بسیاری از آسیب های جدی این حوزه را رفع کند؛ در واقع وجود ضابطه اساسا بهتر از بی ضابطگی است. اینطور که رئیس شورای شهر تهران گفته این ضوابط توسط کمیسیون ماده 5شهرداری تدوین و ابهامات آن رفع و به شورای عالی شهرسازی ارجاع داده شده است اما همچنان خبری از ابلاغ آن نیست.

بنا های بلند عامل آلودگی هوا نیست
اگرچه این روزها از ساخت وسازهای بلند در پایتخت به عنوان مانعی در برابر جریان باد یاد می شود اما مطالعات جهانی نشان می دهد که اساسا چنین ادعایی پذیرفتنی نیست. مؤسسه بین المللی علوم زیست محیطی و بوم شناسی (IAEES) تحقیقات گسترده ای را در زمینه تأثیرات ساختمان های بلند بر آلودگی هوا انجام داده است.

طبق تحقیقات این مؤسسه امروزه ساختمان های بلند در کلانشهرها با رعایت اصول زیست محیطی باعث می شود که زمین کمتر تحث تأثیر عوامل منفی ساخت وساز قرار بگیرد. این مؤسسه راهکارهایی را برای تأثیرات بناهای بلند در میزان آلودگی هوا ارائه می دهد که یکی از مهم ترین آنها استفاده از فضای سبز در کف و سقف ساختمان به عنوان ساختمان های سازگار با محیط زیست است.

طبق گزارش این مؤسسه حتی توجه به این موضوع می تواند بهبود کیفیت هوا را هم در پی داشته باشد. محمدباقر قالیباف، شهردار تهران هم در ابتدای هفته جاری و در جریان برنامه زنده تلویزیونی برای رد این ادعا گفت: «پدیده اینورژن (وارونگی هوا) فقط در شهر تهران رخ نمی دهد و کل دشت تهران را تحت تأثیر قرار می دهد. یعنی محدوده اطراف پایتخت نیز با این پدیده و در نتیجه ساکن ماندن آلودگی درگیر هستند.»

وی همچنین در برابر این سؤال که ساخت وسازهای منطقه 22جلوی جریان باد غالب غرب به شرق تهران را گرفته، سؤالی را مطرح کرد؛ «آیا در شهرهای اراک، اصفهان و مشهد هم ساختمان های بلند جلوی جریان باد را گرفته اند که آلودگی هوا در ماه های سرد سال همزمان با پدیده وارونگی هوا، شدت می یابد؟» شهردار تهران به این نکته نیز اشاره کرد که باد فقط از سمت منطقه 22به سمت مرکز و شرق پایتخت جریان ندارد و باد از شهرستان های قدس، شهریار، ملارد و... نیز می تواند آلودگی هوا را پس بزند؛ به بیان دیگر پدیده اینورژن در کل دشت تهران رخ می دهد. به همین علت در این مناطق که ساختمان های بلندمرتبه وجود ندارد آلودگی هوا به خاطر خودروهای فرسوده، موتورسیکلت های بنزینی، صنایع آلاینده، معادن شن و ماسه و کامیون های آلاینده مربوط به آنها و عوامل دیگر افزایش می یابد.

تونل باد کجاست؟
یکی از مباحثی که در تدوین ضوابط بلندمرتبه سازی به بحث و بررسی گذاشته شده، تونل باد است. براساس این مبحث مشخص می شود که ساختمان های بالای 12طبقه در کدام پهنه های شهر می توانند احداث شوند که مانعی در برابر جریان باد نباشد. اما این موضوع کلیت تونل باد را در بر نمی گیرد. در این مبحث همچنین ایمنی ساختمان ها در برابر آتش سوزی مورد مطالعه قرار گرفته است. در واقع بررسی شده که ساختمان بلندمرتبه جایی احداث شود که چنانچه آتش سوزی در آن رخ داد، جریان باد در آن نقطه به گونه ای نباشد که باعث گسترش حریق شود.

مجوز بلندمرتبه سازی صادر نمی شود
قالیباف اعلام کرده تا زمانی که ضوابط نهایی بلندمرتبه سازی ابلاغ نشود، مجوز ساخت بنای بالای 12طبقه در شهر تهران صادر نمی شود. وی همچنین درباره ضوابط بلند مرتبه سازی گفت: «پیشنهادهای خود را در این رابطه به شورای عالی شهرسازی ارائه کرده ایم و تصمیم نهایی با این شوراست.

هر تصمیمی شورای عالی شهرسازی بگیرد ما آن را لازم الاجرا می دانیم.» وی اعلام کرد آنطور که در جلسه شورای عالی شهرسازی و معماری مطرح شده، ضوابط بلندمرتبه سازی تا پایان سال نهایی و ابلاغ می شود. عدم صدور مجوز جدید ساخت بناهای بلند را مهدی چمران هم تأیید کرد و گفت: «مجوزهای ساختمان های بلند در حال احداث، پیش از اینها و طبق طرح تفصیلی صادر شده است.»

بلندمرتبه سازی براساس طرح تفصیلی چگونه است؟
در راستای ضابطه مندی بلندمرتبه سازی در کلانشهرها به خصوص پایتخت، قوانینی در طرح تفصیلی تدوین شده است. مدیرکل شهرسازی و طرح های شهری شهرداری تهران درخصوص این طرح و قوانین مربوط به بلندمرتبه سازی در آن گفت: «ارتفاع ساختمان های تهران میان قد است که پس از اجرای طرح تفصیلی متوسط ارتفاع آن نیم طبقه افزایش می یابد.»

به گفته پاکساز، کمیته های تخصصی زیرمجموعه این طرح، مکان یابی برای ساخت بناهای بلند را انجام داده اند. وی اضافه کرد که در طرح تفصیلی، ضوابطی خاص مانند قرار نگرفتن تمام بلوک ها در کنار یکدیگر، عقب و جلو شدن این بلوک ها به منظور اجازه عبور جریان هوا به گونه ای که قاعده مشرفیت نیز رعایت شود، درنظر گرفته می شود. وی تأکید کرد طبق ضوابط بلند مرتبه سازی که در طرح تفصیلی گنجانده شده جریان هوا در سطح شهر مسدود نخواهد شد.