◄ نگاهی به رسالت مراکز معاینه فنی خودرو

عباس مجیدی نژاد*: ماهیت وجودی مراکز معاینه فنی خودرو کشور موضوع مهمی است که باکمال تأسف امروزه مغفول واقع‌شده است. رسالت مراکز معاینه فنی تاکنون به بحث و بررسی گذاشته نشده و به همین دلیل از روند اخلاق حرفه‌ای و اجتماعی خود دور شده است.

درواقع مأموریت یک سازمان فلسفه وجودی آن خواهد بود. هر سازمانی برای پاسخ به یک سری از نیازهای افراد جامعه شده است. بنابراین قبل از هر اقدامی باید مشخص شود که چه نیازی منجر به تشکیل سازمان شده است.

مقصود و منظور از رسالت سازمان، فلسفه وجودی و تمایز منحصربه‌فرد بودن آن سازمان خواهد بود که آن را از دیگر سازمان‌ها جدا و دامنه فعالیت آن را روشن می‌کند.

بیانیه رسالت فلسفه وجودی هر سازمان بوده و می‌بایست به سؤالات ذیل پاسخ‌گو باشد:

-سازمان برای پاسخ‌دهی به چه نیازی به وجود می‌آید.

-هدف و یا اهداف غایی از اجرای فعالیت سازمان.

- چه خدماتی را به چه کسانی ارائه می‌کند.

-برای تحقق اهداف سازمان و انجام وظایف چه ارزش‌ها و باورهایی را ضروری می‌داند.

در ایران براساس آمار موجود، در سال 95 حدود هفده هزار کشته  در تصادفات رانندگی داشته‌ایم. براساس آمار 35 در صد از تصادفات براثر نقص فنی خودروها بوده و در تحقیقات انجام‌شده از طرف مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، خسران و خسارتی بر اقتصاد کشور واردشده معادل 8 درصد از درامد ناخالص ملی است. لذا ایمنی خودروها در اولویت و دستورکار مراکز معاینه فنی خواهد بود. یکی از مهم‌ترین اهداف می‌تواند شعار حتی یک کشته کمتر باشد.

از دیگر اهداف سازمانی معاینه فنی می‌توان به شرایط زیست‌محیطی اشاره شود. با توجه به آلودگی هوا در کلان‌شهرها و ازآنجاکه بیش از 70 در صد آلودگی هوا از آن خودروهاست و این شرایط عواقب بسیار وخیمی برای شهروندان داشته است، این مساله می‌توان از ارکان رسالت مراکز معاینه فنی باشد.

درواقع در معاینه فنی اصل اول یک تعهد اخلاقی و یک رسالت اجتماعی است. برای دستیابی به این رسالت اجتماعی رعایت اصول اخلاق حرفه‌ای از اهداف غایی این سازمان خواهد بود.

باکمال تأسف برخی از این موارد چه در سازمان‌های ذی‌ربط دولتی و چه صاحب‌امتیازان مراکز معاینه فنی مغفول مانده است. واحد معاینه فنی به یک بنگاه اقتصادی تبدیل‌شده و صرفاً از دیدگاه درامدزایی به این فرایند نگاه می‌شود و ازنظر شهروندان نیز مراجعه به این مراکز به‌حکم اجبار است.

مراکز معاینه فنی خودرو هنگامی هویت کامل  خود را پیدا می‌کنند که جایگاه سازمانی خود را در چرخه حمل‌ونقل مشخص کنند و نیاز شهروندان به این سازمان‌ها تعیین و پاسخگوی این نیازهای اجتماعی در جامعه باشند.

در نگاه سازمان‌های ذی‌ربط  دولتی هنوز سازمان محوری، تفکر جزیره‌ای و تحمیل سلایق شخصی حاکم است.  نرخ مراکز معاینه فنی در سال 91 تصویب و در سال 92 ابلاغ شد تا سال 95 تغییر نکرد و نرخ بعدی آن در سال 94 تعیین و  تاکنون نیز از تغییر آن خبری نیست. اما تفکر سازمان محور با رسالت سازمانی کاری نداشته و فقط در پی منافع سازمانی خود است و این نگاه، مراکز معاینه را یک بنگاه اقتصادی می‌داند. به سهولت می‌توان این تفکر را در اداره امور مالیاتی کشور دید. باآنکه تغییری در نرخ به وجود نیامده اما اداره امور مالیاتی هرساله به افزایش مالیات مبادرت می‌کند. در این دیدگاه معاینه فنی یک رسالت اجتماعی نیست.

البته از این نکته مهم نمی‌بایست غافل شد که اگر فرایند سیستم معاینه فنی در کشور ازلحاظ مادی منتفع نباشد ریشه‌های انحراف در مراکز شیوع پیدا خواهد کرد.

اگر امنیت شغلی در سیستم بنابر هر دلیلی از بین برود سیستم دچار اختلال خواهد شد. مکان‌یابی در مراکز معاینه فنی الزاماً باید از طریق فرمول و باقاعده صورت پذیرد. در غیر این صورت خطری جدی مراکز معاینه فنی را تهدید خواهد کرد.

در این تنگنا و شرایط حاضر کشور، مراکز معاینه فنی خودرو موظف‌ به رعایت حقوق شهروندی بوده و با تکیه‌بر رسالت اخلاقی و اجتماعی خود امور محول را به انجام می‌رسانند. اما حداقل توقع از سازمان‌های ذی‌ربط دولتی این است که در این راه، مساعدت و همکاری لازم را به عمل بیاورند تا یاوری باشند برای مراکز، نه باری بر دوششان.

در جهت تدوین مأموریت و چشم‌انداز سازمانی، هر سازمانی نیازمند راهکار خود است. البته می‌توان از تجربه دیگر کشورها در این زمینه بهره برد. ضرورت تشکیل یک سازمان را جهت نظارت کشوری و با تولیت وزارت کشور و سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای و با حضور کانون‌ها، انجمن‌ها، اساتید و کارشناسان می‌توان تشخیص داد و به یک دیدگاه واحد رسید.

با نگاه عدم اعتماد و کج‌اندیشی سازمان‌های متولی و بی‌برنامگی و نگاه انتفاعی در واحدهای صنفی، معاینه فنی نمی‌تواند به جایگاه سازمانی خود برسد.

*رئیس هیئت‌مدیره انجمن صنفی مراکز معاینه فنی خودرو