کامیون‌های قاچاق و ترور، بلای جان جاده‌ها
با توجه به سهم بالای حمل‌ونقل جاده‌ای در جابه‌جایی کالا در ایران و سایر کشورها، کامیون‌ها همچنان مهم‌ترین وسیله حمل بار هستند و نقش مهمی در رونق اقتصادی و ترانزیت دارند اما این ناوگان باری طی سال‌های اخیر کارکردهای دیگری هم پیدا کرده است.
کامیون‌ها بعضا عاملی برای حملات تروریستی توسط گروه‌های تفکیری در سطح بین‌المللی شده‌اند که اخبار مربوط به آن هر از گاهی در رسانه‌ها منتشر می‌شود. از سوی دیگر کامیون‌ها و خودروهای سنگین باری، محملی برای جابه‌جایی انواع کالاهای قاچاق از جمله مواد غذایی، انتقال غیرقانونی دام و... در کشور و نیز تأثیرگذار در تصادفات جاده‌ای شده‌اند؛ اقدامی که نظارت بیشتر پلیس راهور و استفاده از سامانه‌های توزین بار با قابلیت نظارت بر قاچاق کالا را می‌طلبد.
در همین رابطه اخیرا ابلاغ دستورالعمل‌هایی در خصوص حمل محموله‌های صادراتی توسط انجمن شرکت‌های حمل‌ونقل بین‌المللی در دستورکار قرار گرفته است.
کامیون‌های ترور
«کامیونیسم» به نوعی از شیوه‌های تروریسم داعش تبدیل شده است و امروز تروریست‌ها از کامیون و خودروهای سنگین برای اهداف پلید خود استفاده می‌کنند و با ایجاد وحشت در بین مردم، آنها را زیر می‌گیرند و یا از کامیون‌ها به عنوان وسیله حمل مواد منفجره و نظایر آن، استفاده می‌کنند. حادثه تروریستی اخیر در لندن، موید این ادعاست. در همین ارتباط، پلیس انگلیس تصاویری از کمربندهای انفجاری تقلبی عوامل حمله تروریستی لندن را منتشر کرد که تروریست‌ها از آن برای ترساندن مردم استفاده می‌کردند.
در این حادثه تروریستی، سه مهاجم با یک کامیون، عابران پیاده را روی پل لندن زیر گرفتند که در نتیحه هشت نفر کشته و تعداد زیادی زخمی شدند. فروردین ماه امسال نیز یک راننده کامیون در استکهلم، پایتخت سوئد، با زیرگرفتن عابران پیاده، موجب مرگ سه تن و مصدومیت تعدادی دیگر و اعلام حالت فوق‌العاده شد که مسئولان آن را یک حمله تروریستی دانستند. آذرماه سال گذشته نیز یک کامیون با ورود به بازار کریسمس برلین پایتخت آلمان، جمعیت را زیر گرفت که بر اثر این حمله تروریستی، ۹ نفر کشته و حدود ۵۰ نفر زخمی شدند.
کامیون‌های قاچاق
نکته دیگر، انتقال بار قاچاق توسط کامیون‌ها و خودروهای سنگین در کشور است. نیمه دوم خردادماه امسال، فرمانده انتظامی بردسکن از توقیف سه کامیون، حامل ۱۸۰ گوسفند و ۱۵ شتر قاچاق در این شهرستان خبر داد. به گفته وی، دام‌های قاچاق از استانهای جنوبی به مشهد حمل می‌شدند. همچنین طی هفته‌های گذشته، فرمانده انتظامی خوزستان، از توقیف سه کامیون قاچاق شامل ۲۷۰ ماشین لباسشویی و ۵۴ یخچال، فاقد مجوز گمرکی در محور مواصلاتی اندیمشک - خرم‌آباد خبر داد. فرمانده انتظامی استان همدان نیز به توقیف دو کامیون حامل ۲۰۰ دام فاقد مجوز در شهرستان فامنین اشاره کرد. به گفته وی، قاچاقچیان، احشام توقیفی را در استانهای غربی بارگیری و قصد انتقال به استان تهران را داشته‌اند.
در همین زمینه، علی اکبر پوراحمدنژاد، دبیر کمیسیون مبارزه با قاچاق کالا و ارز استان تهران با اشاره به راه‌اندازی سامانه رصد جاده‌ای از شناسایی ۸۰ درصدی تردد خودروهای سنگین در استان به صورت آنی خبر داده است. بنا بر اظهارات وی، با رصد جاده‌ای می‌توان سریعا مبدا، مقصد، نوع بار و بارنامه و ترانزیت بودن کالا را تشخیص داد. در سال گذشته از طریق استفاده از همین سامانه به ۱۳۷ شرکت حمل‌ونقل بار تهران که مشکوک به حمل کالای قاچاق بودند، اخطار قانونی داده شده است.
نکته حایز اهمیت دیگر استفاده از فضای مجازی برای تردد کالاهای قاچاق در کشور است. در این زمینه، طی سال گذشته، حدود ۷۶۰۰ وبسایت فعال از طرف دستگاه‌های عضو کمیسیون مبارزه با قاچاق، شناسایی و به مراجع قضائی معرفی شدند که طبق اعلام پلیس فتا حدود ۱۰ درصد آنها یعنی ۷۳۱ وبسایت پس از اثبات فعالیت‌شان در حوزه قاچاق، مسدود شده‌اند.
سامانه‌های قاچاق‌یاب
طبق منابع رسمی، آمارها حکایت از کاهش حجم کالاهای قاچاق از ۲۵ میلیارد دلار به ۱۵ میلیارد دلار و کمتر در سال ۹۵ دارند و سامانه‌های الکترونیکی، علاوه بر فرایند پیشگیری از قاچاق، به ارتقای توان کشف قاچاق نیز کمک زیادی کرده‌اند.
حبیب‌الله حقیقی، رئیس ستاد مبارزه با قاچاق کالا با اشاره به استفاده از این سامانه‌‌ها در سال گذشته، گفته است اولین دستگاه ایکس‌ری کامیون در حال حرکت در یکی از جاده‌های ورودی تهران، نصب و کامیون با سرعت پایین از زیر آن، رد و کالای داخل آن، اسکن می‌شود و اگر مطابق بارنامه و سایر اسناد نبود، به ایست بازرسی اطلاع داده می‌شود.
این سیستم در اختیار وزارت اطلاعات است. بنا به اظهارات وی، در سال ۹۵، یک پرونده ۲۱۰ کانتینری، یک پرونده ۱۰۰ کانتینری و یک پرونده ۳۷ کانتینری کشف شده است. یکی از روش‌های مؤثر برای مبارزه با قاچاق کالا در جاده‌ها، استفاده از سامانه‌های هوشمند مانند سیستم توزین ناوگان حمل بار جاده‌ای است.
البته شهرام آدم‌نژاد، معاون برنامه‌ریزی سازمان راهداری، در این زمینه، اظهار کرده که این سیستم، ابتدا به عنوان مبارزه با قاچاق کالا اجرا نشد، اما در گام‌های بعدی می‌تواند استفاده شود. به گفته وی، سیستم مذکور، سامانه جریمه هوشمند است. در صورت فراهم بودن این زیرساخت‌ها، این سیستم، برای دستگاه‌های ناظر بر قاچاق هم قابل استفاده است اما سیستم موجود، فعلا مربوط به بارنامه است.
وی با تأکید بر شناسایی خودروهای باری فاقد بارنامه با همکاری پلیس راهور گفته کامیونی که از روی این سیستم عبور می‌کند از نظر دارا بودن بار، شناسایی شده و در صورت نداشتن بارنامه به پلیس معرفی و جریمه می‌شود. ارگان‌های ناظر بر قاچاق، می‌توانند از این طریق، خودروهای باری فاقد بارنامه یا مشکوک به قاچاق را کنترل کنند.
داود کشاورزیان، معاون وزیر راه‌وشهرسازی نیز بهمن‌ماه ۹۵، از فراخوان نصب ۶۵ دستگاه توزین در حال حرکت برای کنترل تردد بارهای غیرمجاز خبر داده بود. با همه اینها، برخی فعالان جاده‌ای معتقدند اگر تعاریف دقیقی درباره کالاهای قاچاق و حمل بارهای غیرمجاز تدوین نشود، اجحاف بزرگی در حق شرکت‌های فعال حمل‌ونقلی صورت می‌گیرد؛ به گونه‌ای که بعضا آنها همردیف قاچاقچیان شمرده می‌شوند. کامیون‌های ترور و قاچاق در یک ردیف نیستند اما هر دو می‌توانند اقتصاد و سیاست یک کشور را تحت‌تأثیر قرار دهند.
