وقتی ترافیک، اورژانس را دور می‌زند!
این جمله را حتما شنیده‌اید: «دیر رسیدن بهتر از هرگز نرسیدن است.» این عبارت که جنبه ضرب‌المثل هم پیدا کرده، غالبا درباره برخی افراد خصوصا رانندگانی به کار می‌رود که برای زودتر رسیدن به مقصد، برخی از قوانین و مقررات را زیرپا می‌گذارند و چه هنگام رانندگی در خیابان‌ها و جاده‌های خلوت یا در ازدحام و ترافیک، سعی می‌کنند به هر وسیله ممکن، از سرعت و سبقت غیرمجاز گرفته تا عبور از ورود ممنوع، سریع‌تر مسیر مبدا تا مقصد را بپیمایند.
با این حال، برخی خودروها بنا به ماهیت و اقتضای حرفه‌ای‌شان، باید زود برسند چون در غیر‌این صورت، ممکن است دیگر کار از کار گذشته باشد! این موضوع، خصوصا در کلان‌شهرها و ترافیک سنگین آنها مانند پایتخت، بیشتر صدق می‌کند. سخن از «اورژانس و ترافیک» هنگام انتقال بیماران یا مصدومان حوادث به بیمارستان است؛ چالشی که تهران به‌دلیل ترافیک و کمبود امکانات اورژانس در خدمترسانی، به شدت با آن مواجه است.
استانداردهای ما و دنیا
یکی از مهم‌ترین مقولات در زمینه خدمات اورژانسی، به موقع رسیدن به بالین بیمار یا مصدوم است و تأخیر در این امر و عدم رعایت استانداردهای لازم، از جمله مشکلات اورژانس در ایران است. به گفته برخی کارشناسان، زمان استاندارد برای رسیدن بر بالین بیمار ۴ الی ۷ دقیقه است اما بر‌اساس برآوردها در ایران، این امر حدود ۱۵ دقیقه زمان می‌برد؛ یعنی دو برابر استانداردهای جهانی! ترافیک، کمبود پایگاه‌های اورژانس، کمبود نیروی انسانی در اورژانس و کمبود آمبولانس از جمله مشکلات عمده در مسیر خدمترسانی به شهروندان پایتخت، هنگام بیماری یا حوادث است؛ موضوعی که مسئولان اورژانس نیز به آن معترفند.
به گفته پیرحسین کولیوند، سرپرست اورژانس کشور، اگر جمعیت تهران را ۱۲ میلیون نفر لحاظ کنیم، تعداد زیادی پایگاه اورژانس نیاز است و ایجاد آنها در ایستگاه‌های آتش‌نشانی می‌توانست یاری‌رسان باشد اما فقط ۱۱ پایگاه در این ایستگاه‌ها وجود دارد. همچنین فقط ۱۵۰۰ نیروی انسانی در اورژانس فعالیت می‌کنند. طبق استانداردهای سازمان بهداشت جهانی به ازای هر ۱۶ هزار نفر جمعیت شهری باید یک آمبولانس، آماده خدمترسانی باشد از این رو، با توجه به اظهارات کولیوند، تهران، بر مبنای ۱۲ میلیون جمعیت، به ۷۵۰ پایگاه اورژانس نیاز دارد.
همچنین بنا به اظهارنظر اخیر رحمت‌الله حافظی، رئیس کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر، با احتساب جمعیت ثابت ۸,۵ میلیون نفری تهران، پایتخت نیازمند ۵۳۱ پایگاه اورژانس است اما اکنون ۱۵۸ پایگاه داریم و ۳۷۳ پایگاه از استانداردها عقب هستیم و اورژانس تهران، ضعیف‌ترین اورژانس کشور است.
رفت و برگشت: ۱۵۰ دقیقه!
علاوه بر کمبود تجهیزات و نیروی انسانی در اورژانس تهران، دغدغه رسیدن به موقع از مبدا تا مقصد و بالعکس همچنان وجود دارد و ترافیک سنگین پایتخت، دلیل اصلی برای عدم امکان خدمات‌‌رسانی مطلوب به شهروندان است. به گفته سرپرست اورژانس کشور در یازدهمین کنگره سالانه طب اورژانس در دی ماه ۹۵، ترافیک یکی از معضلات اورژانس برای رسیدن آمبولانس به محل حادثه است که باید فرهنگ ترافیکی نیز نهادینه شود.
وی اخیرا در جلسه شورای شهر نیز تصریح کرد که در حال حاضر، مدت زمان ارسال آمبولانس و تحویل بیمار به بیمارستان و بازگشت آمبولانس، حدود ۲,۵ ساعت و علت اصلی آن، ترافیک است. به گفته کولیوند، مناسب نبودن مبلمان شهری از دیگر دغدغه‌هاست زیرا انجام مأموریت‌های اورژانس، ارتباط بسیاری با ساختمان‌ها و المان‌های شهری دارد. در این رابطه، عدم رعایت نکات امداد‌رسانی در ساخت‌وساز از مشکلات انتقال مجروحان از ساختمان‌هاست.
ترافیک را دور بزنیم
در همین رابطه، اعضای شورای شهر، کارشناسان و مسئولان اورژانس، در یکی از جلسات اخیر شورا، برای خدمترسانی بهتر اورژانس به شهروندان با توجه به ترافیک، کمبود امکانات و نیروی انسانی لازم، بر راهکارهای مهمی نظیر تخصیص اعتبارات لازم، بهره‌مندی از تجهیزات و تکنولوژی‌های روز، امداد هوایی، موتورآمبولانس‌ها به‌ویژه در بافت‌های فرسوده، اتوبوس‌آمبولانس‌ها، خطوط ریلی در مواقع بحران، خطوط ویژه اتوبوسرانی، نرم‌افزارها و اپلیکیشن‌های ویژه اورژانس و تجهیز آمبولانس‌ها برای ارسال نوار قلب به بیمارستان ویژه بیماران دارای سکته قلبی حاد (برای در امان ماندن از ترافیک) به وسیله سیم‌کارت‌های ارتباطی تأکید کردند. با این همه، برای تحقق راهکارهای یادشده، هنوز مشکلات زیادی وجود دارد.
در حوزه امداد هوایی، طبق آمار اورژانس، ۳۲ بالگرد در کشور وجود دارد که از این تعداد، تنها دو بالگرد برای شهر تهران لحاظ شده اما مشکل اصلی نبود پدهای بالگرد است. به گفته حافظی، عضو شورای شهر، درحال‌حاضر باید بر‌اساس استانداردها، ۱۲۴ پد بالگرد داشته باشیم اما از این تعداد، تنها ۴۹ پد داریم که آن هم غیراستاندارد است.
بر این اساس، بزرگراه‌های داخل و خارج شهر، مسیرهای پرترافیک، میادین اصلی، ورزشگاه‌ها و برج‌های بلندمرتبه که آسانسور برای حمل مصدومان در آن تعبیه نشده، بهترین مکان‌های ساخت و احداث پدهای بالگرد است و در سطح کشور ۱۶ هزار نفر توسط این بالگردها نجات یافته‌اند. در زمینه موتورآمبولانس‌ها نیز مشکل این است که چندین دستگاه آن هنوز در گمرک باقی مانده و جایی هم برای اسکان این موتور در پایگاه‌های اورژانس وجود ندارد. اتوبوس‌آمبولانس‌ها نیز تنها چهار دستگاه است که برای تجمعات انبوه، کافی نیست. به گفته کولیوند، اگرچه عملکرد اورژانس در حادثه پلاسکو و حوادث تروریستی اخیر مناسب بود، اما در صورت اتفاق هم‌زمان، امکان امداد‌رسانی نبود.
نمی‌توانیم!
اگر تاکنون از لزوم تعامل دولت و مدیریت شهری پایتخت برای کاهش آلودگی، ترافیک و توسعه حمل‌ونقل عمومی سخن گفته می‌شد، اکنون برای بهبود وضعیت امداد‌رسانی اورژانس به بیماران و مصدومان، حمایت ویژه وزارت بهداشت و تعامل مدیریت شهری و شورای شهر، بسیار ضروری است. البته تجهیز و تخصیص بودجه برای اورژانس و نهادهای مربوط به سلامت شهروندان بیشتر بر عهده وزارت بهداشت است اما، ایجاد بسترهای مناسب برای کاهش ترافیک و تسهیل تردد آمبولانس‌ها و خودروهای امدادی برعهده مسئولان شهری است.
به گفته حافظی، پاسخ شهرداری به شورا برای ارائه لایحه ساماندهی و یکپارچه‌سازی مراکز امداد و نجات در تهران که می‌توانست به بهبود وضعیت آینده اورژانس بینجامد، بعد از گذشت دو سال و چهار ماه این است: «نمی‌توانیم»! ظاهرا مرگ و رنج بیماران و مصدومان، بر اثر تأخیر در خدمات‌‌رسانی اورژانس به‌دلیل ترافیک، در اولویت نیست.
