◄ کمک از تاریخ برای شهرسازی
عضو کمیته بین‌المللی حفظ میراث صنعتی با مقایسه استفاده از بناهای صنعتی در غرب و ایران، خواستار آن شد که از مجموعه صنعتی تاریخی برای پویایی شهری استفاده شود.
بهشاد بهرامی | عضو کمیته بین‌المللی حفظ میراث صنعتی با مقایسه استفاده از بناهای صنعتی در غرب و ایران، خواستار آن شد که از مجموعه صنعتی تاریخی برای پویایی شهری استفاده شود.
پیروز حناچی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه تهران، با اشاره به بحث میراث صنعتی به «حمل‌ونقل» گفت: «در گذشته مراکز صنعتی در خارج از شهرها بنا شده بود اما با رشد شهرنشینی که حتی به اطراف این مراکز رسید کارخانه‌ها و اماکن تولید در درون شهرها قرار گرفتند.»
عضو کمیته بین‌المللی حفظ میراث صنعتی با اشاره به مباحث زیست‌محیطی و انتقال مجدد صنایع به خارج از شهر ادامه داد: «در ابتدا این اماکن یا رها می‌شدند و به شکل متروکه در می‌آمدند یا تخریب می‌شدند.»
او افزود: «این رویکرد موجب شد ضرورت حفظ معماری صنعتی به دلایلی نظیر ارزش جهانی آثار، نمایش تاریخ فناوری و سبک زندگی، مدیریت فضاهای متروک و... در دستور کار قرار بگیرد.»
حناچی با اشاره به برخی تجربه‌ها در کشورهای اروپایی گفت: «برای مثال در هلند کارخانه تصفیه آب قدیم تبدیل به یک مرکز فرهنگی و تفریحی برای شهروندان شده است.» او با مرور تجارب دیگر در برخی کشورها گفت: «در یکی از کشورها کارخانه کاغذسازی تبدیل به گلخانه شده است و جالب آنکه از برخی تأسیسات این کارخانه برای گلخانه نیز استفاده می‌شود.»
اما جالب‌ترین نمونه خارجی که حناچی بررسی کرده بود تجربه پایتخت بلژیک بود. در بروکسل یک کارخانه قدیمی صابون وجود داشته که پس از گسترش شهر تولید آن متوقف شد. اکنون استفاده‌ای که از این محل شده به یک الگو برای سایر کشورها تبدیل شده است. به گفته حناچی در محل کارخانه صابون‌سازی بروکسل پروژه مسکن اجتماعی به اجرا درآمده است.
این استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه نحوه بهره‌برداری از این محل به الگویی برای مسکن اجتماعی تبدیل شده است، گفت: «این پروژه به همراه فضای سبز و تسهیلات در یک منطقه متراکم شهری محبوب پیر و جوان است.
دبیر پیشین شورای عالی شهرسازی و معماری کشور، در کنار مرور تجارب معماری صنعتی در جهان به بررسی این تجربه در ایران پرداخت.
او با اشاره به نطفه این نوع معماری در قالب صنایع نظامی و قورخانه از زمان قاجار گفت: «این نوع معماری در دوران پهلوی به اوج خود رسید و در فضای شهری ایران جلوه‌ای ظاهر شد که پیش از این سابقه نداشت.» عضو کمیته بین‌المللی حفظ میراث صنعتی در بخش دیگر از سخنان خود به عملکرد ایران در حوزه مدیریت فضاهای متروک و صنعتی پرداخت.
او تهران، تبریز، یزد و اصفهان را از پیشگامان حوزه صنعتی در ایران معرفی و گفت: «بناهایی که در گذشته در این شهرها پرداخته شد به‌نوعی شناسنامه ورود صنعت به کشور بودند.»
حناچی ادامه داد: «با رشد شهرنشینی درحال‌حاضر این بناها به‌عنوان زمین‌های ناهمگون در دل شهرها قرار گرفته است.»
این صاحب‌نظر شهرسازی گرچه به تجربه کشتارگاه تهران و تبدیل آن به فرهنگسرا به‌عنوان یکی از نمونه‌های موفق یاد می‌کند اما نسبت به عملکرد کلی در این حوزه انتقاد دارد. به گفته عضو هیئت‌علمی دانشگاه تهران به دلیرل غفلت و کم‌توجهی به حفظ میراث معماری صنعتی، سرنوشت بسیاری از بناها تخریب و بنایی نو از جنس معماری روزمره است.
کارخانه ریسندگی پشم، کارخانه ریسندگی شهرضای جدید، کارخانه ریسندگی بافناز و کارخانه سالامبورسازی ازجمله بناهایی صنعتی بودند که به‌جای نوسازی تخریب شدند.
او سطح تخریب این بناها را ۹۰ درصد عنوان کرد و افزود: «ادامه این روند می‌تواند تخریب دیگر بناهای صنعتی همانند کارخانه دخانیات را به دنبال داشته باشد.» او اعتقاد دارد تخریب این بناها و نوسازی آنها در حالی انجام می‌شود که استفاده از این بناها در قالب معماری صنعتی دستاوردهای زیادی دارد. به گفته او این معماری علاوه بر اینکه به پویایی شهر کمک می‌کند می‌تواند بسترساز تحول اجتماعی در بخش مسکن و شهرسازی باشد.
حناچی خواستار توجه به حفظ میراث صنعتی در کشور شد و تأکید کرد: «این توجه علاوه بر حفظ ثروت‌های ملی در حوزه معماری و شهری به افزایش کیفیت زندگی در شهرها منجر می‌شود.»
