◄ بازمهندسی اقتصاد و بهینه‌­سازی بودجه با رویکرد توسعه اشتغال

وبلاگ عباس قربانعلی بیک: پیتر دراکر در خصوص رویکرد هزینه ‌ای برخی مدیران مثالی می‌آورد که آن را «راز در شکسته دستشویی» خوانده است.

در یکی از شرکت­‌های راه ­‌آهن آمریکا، به منظور صرفه­‌جویی برای هر دستشویی فقط یک کلید ساخته بودند. هزینه ساختن کلید اضافی، هزینه سرمایه­­‌ای تلقی می‌­شد که رئیس ایستگاه نمی­‌توانست دستور پرداخت آن را بدهد. مسافران اغلب بعد از قفل کردن در، کلید را پس نمی­‌دادند و تنها چاره این بود که در را بشکنند و آن را تعمیر کنند.

هزینه تعمیرات، هزینه جاری به حساب می­‌آمد و رئیس ایستگاه اختیار داشت که در مورد تعمیرات هزینه کند اما او اختیار آن را نداشت که کلید اضافه تهیه کند. نتیجه این بود که مقدار زیادی هزینه بابت تعمیرات، به جای مبلغ ناچیزی که برای ساختن کلید دوم لازم بود، صرف می‌شد.

توان اقتصادی علاوه بر فراهم نمودن شرایط رشد سریع‌تر اجتماعی و سیاسی، به‌عنوان عامل تقویت توان بازدارندگی دشمنان، زمینه بسیاری از کژی‌ها که غالبا ناشی از بیکاری و فقر می‌باشد را نیز از بین می‌برد و بر همین اساس در نامه حضرت علی(ع) به مالک اشتر، جمع ­آوری خراج بر نبرد با دشمن، اصلاح وضع مردم و آبادانی شهرها تقدم یافته است.

تاکید خداوند متعال بر ضرورت آمادگی امت اسلامی برای مبارزه با دشمنان با قید استطاعت، و اشاره حضرت حق به دارایی به عنوان قوام فرد و جامعه در قرآن کریم و امتناع مومنین از واگذاری دارایی به افراد سفیه (آیه 5 سوره مبارکه نساء) و از سوی دیگر فراخواندن ربا خواران به اعلام جنگ با خدا و احادیث معتبر در خصوص شدت گناه رباخواری در اسلام نشان از اهمیت ویژه این مبحث در تشکیل جامعه اسلامی مطلوب دارد. 

بر این اساس توجه و اهتمام به سیاست‌های اقتصاد مقاومتی مقام معظم رهبری در 30 بهمن 1392 و موضوع بهره ‌وری (بندهای 3، 4 و 20) و نیز تولید ملی و اشتغال برای برون­ رفت از شرایط کنونی اقتصاد بسیار ضروری است.

به عنوان نمونه با وجود اینکه قانون مدیریت سوخت مصوب 1386 اهداف بنیادی را برای سال 1390 در بخش ریلی (سهم 30 درصد بار و 18درصد مسافر ریلی برون شهری ) تبیین نموده اما به‌دلیل کمبود منابع و ضعف تاریخی بخش ریلی در برنامه چهارم برای عملی شدن آن اقدام موثری به‌عمل نیامد که تعهدات آن به برنامه پنجم و ششم منتقل گردید.

ایام بررسی لایحه بودجه در فصل زمستان همواره به عنوان یکی از مهمترین زمان‌های سرنوشت ساز مورد توجه بوده ولی حساسیت بودجه سال 97 بیشتر از سال‌های گذشته است به‌ویژه اینکه با نابودی داعش فرصت‌های مغتنمی برای حضور فعال بخش‌های اقتصادی در کشورهای عراق و سوریه و سایر کشورهای همسایه فراهم شده است.

اشتغال در حال حاضر به مهمترین چالش اقتصادی و حتی اجتماعی کشور و یک خواسته فراگیر و عمومی تبدیل شده و در این شرایط لازم است برای تعیین اولویت‌­ها، روش‌های دیگر هم بررسی شود که استفاده از نمونه زیر پیشنهاد می‌گردد.

برای مقایسه نتایج و آثار اقتصادی- اجتماعی سرمایه­‌گذاری در بخش‌های مختلف اقتصاد کشور روشی در سال 1388 با استفاده از تجربه سال 85 (جدول مشکل- راهکار در حوزه ریلی) تهیه شد که اهداف نهایی دولت مانند اشتغال، سلامتی، توزیع جمعیت، ایمنی، ثبات قیمت و ... به‌صورت عمودی و برخی راهکارهای تحقق اهداف (حوزه سرمایه­ گذاری) مانند فولاد، پتروشیمی، خودرو، نیروگاه، مسکن، مدرسه، جاده و راه‌‌آهن به‌صورت افقی در کنار یکدیگر قرار گرفتند.

برای هر خانه عددی بین یک تا پنج منظور و برای مقایسه نهایی، ارزش هر هدف از دید مسئولان در ستونی مخصوص گنجانده شده (باید به روز شود) و امتیاز نهایی فایده به هزینه در سطر پایینی درج شده است که به نظر می‌رسد با روزآوری جدول و اولویت­‌بندی تخصیص منابع نتایج بهتری در ایجاد اشتغال فراهم خواهد شد که نمونه آن از جمله نیروگاه روستایی، موتور مشترک خودرو، شرکت‌های مهندسی و ... مکررا به مسئولان منعکس شده است.