ایستادن مقابل کمک خارجی به زلزله‌زدگان
در سال ۱۳۸۲ و هنگام زمین‌لرزه سهمگین بم، مدیر منطقه‌ای یکی از شرکت بزرگ اروپایی و صاحب‌نام در عرصه خانه‌های پیش‌ساخته اعلام آمادگی کرد که در راستای کمک‌های بشر‌دوستانه، یک اردوگاه با استفاده از صنعت پیش‌ساخته در جوار شهر بم برپا کند تا زلزله‌زدگان در آنجا مسکن گزینند.
مصطفی ملکوتی*: در سال ۱۳۸۲ و هنگام زمین‌لرزه سهمگین بم، مدیر منطقه‌ای یکی از شرکت بزرگ اروپایی و صاحب‌نام در عرصه خانه‌های پیش‌ساخته اعلام آمادگی کرد که در راستای کمک‌های بشر‌دوستانه، یک اردوگاه با استفاده از صنعت پیش‌ساخته در جوار شهر بم برپا کند تا زلزله‌زدگان در آنجا مسکن گزینند.
آقای قاسم میرزایی، نماینده فعلی و شجاع مجلس، رایزن وقت بازرگانی ایران در امارات بود. نگارنده نیز مدیر یک شرکت وابسته به شستا در دوبی بودم. متأسفانه تلاش‌های ما برای کسب مجوز حرکت کشتی‌های تجهیزات پیش‌ساخته و انتقال آن به منطقه زلزله‌زده بی‌ثمر ماند. انگار در ایران عزمی جدی برای ممانعت از دریافت کمک‌های بین‌المللی وجود دارد؛ کمک‌هایی که مردم زلزله‌زده سخت به آن نیاز دارند.
جالب است که بعد از این همه سال هنوز در صنعت ساختمان جای تکنولوژی پیش‌ساخته خالی است. دست‌کم مشابه ساختمان‌های پیش‌ساخته شرکت‌های آمریکایی و اروپایی که در شهر کابل افغانستان دیده‌ام، در تهران دیده نمی‌شود. شاید برخی گمان کنند صنعت پیش‌ساخته چیزی شبیه کانکس‌هایی است که موقتا برای تجهیز کارگاه‌ها به کار می‌رود؛ در‌حالی‌که ساختمان‌های مدرن پیش‌ساخته بسیار مجهز، سبک، محکم و ایمن بوده و به طور معمول تا هشت درجه ریشتر در مقابل زلزله مقاوم هستند. در این روش ساختمان‌سازی همه قطعات در کارخانه انجام می‌شود و در زمین مد‌نظر نصب می‌شود.
سرعت، ارزانی، ایمنی و رفاه این روش ساختمان‌سازی در کشور زلزله‌خیز ما یک ضرورت است. چندی پیش ساختمان سفارت ژاپن در خیابان مقدس‌اردبیلی تهران تخریب و دوباره ساخته شد. پس از تخریب گمان می‌کنم با فاصله چند هفته بعد که از آنجا عبور می‌کردم، ساختمان سفارت برپا شده بود! واقعا برای ما ایرانیان باورکردنی نیست، کاری را که ما در چند سال و با مصالح سنگین و پرحجم و هزینه گزاف می‌سازیم، انسان‌های دیگری در جوار ما با کیفیت بسیار بالاتر و در زمانی بسیار کوتاه‌تر بسازند؛ ساختمان‌هایی با استاندارد‌های بالا و از‌جمله مقاوم در برابر زمین‌لرزه.
در‌حال‌حاضر بسیاری از شهر‌های ما تبدیل به کارگاه بزرگ ساختمان‌سازی شده است. امروز این کارگاه‌های ساختمانی پرسروصدا «آسایش» را از شهروندان سلب کرده و فردا بر اثر یک زلزله -مشابه زمین‌لرزه کرمانشاه - « جان» شهروندان را می‌بلعد. آیا وقت آن نرسیده که از «دانش و تکنولوژی مدرن» در شهرسازی و صنعت ساختمان استفاده شود؟! چند سال پیش که از شهر بم دیدن می‌کردم، تنها ساختمان استانداردی که جلب توجه می‌کرد، مجموعه‌ای ورزشی بود که با کمک خارجی‌ها احداث شده بود. بقیه ساختمان‌ها انگار در انتظار بودند تا در زلزله بعدی ویران شوند! جای بسی تعجب است که وزیر امور خارجه در توییت خود ابراز داشته «ما در این زلزله به کمک خارجی نیازی نداریم»...
...در‌حالی‌که همه کشورها چه غنی، چه فقیر در هنگام بحران از کمک‌های بین‌المللی استفاده می‌کنند. خاصه ضعف ما در مدیریت بحران نیاز به کمک‌های فوری و مؤثر خارجی را ضروری می‌کند. همچنین در مدیریت پیش از بحران نیز نیازمند دانش و تکنولوژی و آموزش‌های حرفه‌ای بین‌المللی هستیم. نحوه اطلاع‌رسانی از رویداد سهمگین زمین‌لرزه در استان کرمانشاه گویای آن است که ما آمادگی مواجهه با بحران را نداریم.
انتشار اخبار متناقض و دیرهنگام از این فاجعه بزرگ و شیوه کند و غیرحرفه‌ای کمک‌رسانی دستگاه‌های مسئول خود درد دیگری است که باید برای درمان آن چاره‌اندیشی شود. به گمان نگارنده یکی از چاره‌اندیشی‌ها «گسترش نهاد‌های مدنی فراگیر و توانمند» در کشور است. باید اجازه داد تا سازمان‌های بزرگ مردم‌نهاد در ایران رونق بگیرد تا در هنگام بحران کمک‌های مردمی را سازماندهی کند؛ سازمان‌های مردم‌نهادی که مورد اعتماد مردم باشند، از‌جمله نیاز‌های اساسی زلزله‌زدگان برای همیشه است.
* پژوهشگر
