تدوین سند جامع گردشگری؛ تکرار وعده یا نقشه راه

جاذبه های گردشگریِ ایران از حیث تنوع و تکثر بی نظیر است اما ضعف زیرساخت ها و اجرایی نشدن سیاست ها و برنامه های تدوین شده برای توسعه صنعت گردشگری، کشور را در بخش رقابت پذیری میان 138 کشور، در جایگاه نود و سوم قرار داده است.

به گزارش گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا، وجود جاذبه های زیارتی، سیاحتی، طبیعی، درمانی و تجاری، ایران را از منظر برخورداری از ظرفیت های گردشگری در منطقه بی همتا ساخته است در حالی که کشورهای همسایه با کمترین جاذبه ها گوی سبقت را در جذب گردشگر خارجی از ایران ربوده اند.

به رغم همه چالش های موجود در این عرصه، بهبود روابط دیپلماتیک ایران در عرصه بین المللی پس از دولت یازدهم تاکنون، بر میزان بازدید گردشگران خارجی از کشور افزود. اما رشد 12 درصدی صنعت گردشگری در کنار ظرفیت های ایران برای توسعه این صنعت نشان می دهد که هنوز فاصله زیادی تا بهره گیری همه فرصت ها در این حوزه داریم.

«علی اصغر مونسان» رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بتازگی در سخنانی ضمن تاکید بر توسعه گردشگری پایدار در کشور، از تلاش ها برای تدوین سند جامع گردشگری خبر داد و گفت: سند جامع حمایت از گردشگری در حال تدوین است و هدف آن توجه به گسترش حضور گردشگران و توریست‌های خارجی است.

وعده های تنظیم سند جامع گردشگری بیش از یک دهه قدمت دارند. مهمترین برنامه های تدوین شده در این راستا برنامه ملی توسعه گردشگری ایران است که از سال 1379 تا 1381 با همکاری سازمان های ایرانگردی و جهانگردی پیش از ادغام، تدوین شد اما فقط در حد یک برنامه باقی ماند و به مرحله اجرا نرسید.

«رحیم یعقوب زاده» رییس مرکز گردشگری علمی فرهنگی دانشجویان ایران و «محسن امامی» کارشناس گردشگری و مدرس دانشگاه بایسته های تدوین سند جامع گردشگری را در گفت وگو با پژوهشگر ایرنا واکاوی کردند.

** لزوم به کارگیری نظرات و دیدگاه های کارشناسانه در تدوین سند

یعقوب زاده با اشاره به اینکه طرح موضوع تدوین سند گردشگری از بیش از یک دهه گذشته مطرح شده است، گفت: اکنون نیز نمی توان خیلی به تدوین و اجرای یک سند جامع خوش بین بود چرا که برای تدوین سند جامع باید از صاحبنظران، ذینفعان، مدرسان دانشگاه ها، فعالان و نمایندگان فعال در این حوزه دعوت و در جلسه های گوناگون نظرخواهی و نظرسنجی شود.باید نظرات و پیشنهادات را از جامعه وسیع تری دریافت و ملزومات سند تدوین شود.این این کارشناس می گوید: تدوین سند جامع گردشگری تنها با نظر چند کارشناس حاضر در سازمان گردشگری امکان پذیر و کارآمد نخواهد بود. بلکه جمعی از فعالان و کارشناسان این حوزه در بخش های مختلف و از نهادها و سازمان های ذینفع باید گردهم آمده و نظرات خود را بیان کنند.

مهمترین موانع موجود بر سر راه تدوین سند جامع از نگاه این فعال حوزه گردشگری، تغییر پی درپی مدیران سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و همچنین بی توجهی به تجربه های گردشگری در کشورهای موفق است.

یعقوب زاده در این باره گفت: انجام مطالعات تطبیقی هنگام تدوین این سند با سایر کشورهای موفق در زمینه گردشگری کمک شایانی به تدوین یک سند کارآمد و کاربردی خواهد کرد. کشورهای همسایه ایران مانند ترکیه و امارات متحده عربی چه راهی را در پیش گرفته اند که تا این اندازه در حوزه گردشگری موفق شده اند؟ ترکیه سالانه حدود 40 میلیون گردشگر و امارات بیش از 20 میلیون گردشگر دارد. این در حالی است که منطقه ای مانند امارات جز جاذبه های تجاری، ترانزیتی، کویر و در نهایت دریا، جاذبه دیگری ندارد. کشورهای همسایه ایران در مقایسه جاذبه های گردشگری با ایران، در ردیف کشورهای بسیار فقیر قرار می گیرند. بنابراین، رشد 10 تا 12 درصدی گردشگری برای ایرانی که دارای تنوع در جاذبه ها متناسب با هر نوع سلیقه ای است، شایسته نیست.

رییس مرکز گردشگری علمی فرهنگی دانشجویان ایران تاکید کرد: عزم جدی برای تدوین برنامه، داشتن زمان بندی مشخص، نگاه جامع، به کارگیری کارشناسان خارجی و الگوبرداری خارجی به ویژه از کشورهای مسلمان مانند مالزی، در پیش برد تدوین سند و اهداف آن موثر خواهد بود.

یعقوب زاده در پایان نیز از لزوم درنظرگرفتن ساز وکار اجرایی برای سند جامع گردشگری سخن گفت و تصریح کرد: برای لازم الاجرا شدن این سند شاید لازم است سیاستگذاران کلان در ابلاغ آن وارد شوند. به عبارت دیگر ابلاغ این سند از سوی نهاد مهمی مانند مجلس یا ریاست جمهوری در اجرایی شدن آن نقش مهمی خواهد داشت.

** توسعه زیرساخت ها و تربیت نیروهای متخصص؛ دو پیش نیاز اصلی

تقویت زیرساخت های توسعه صنعت گردشگری و تربیت نیروهای متخصص دو اصل لازم دیگر برای تدوین سند جامع گردشگری از نگاه کارشناسان به شمار می رود.

امامی مدرس دانشگاه در مقدمه گفت وگوی خود به گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا گفت: پیش از تصمیم ها برای تدوین سند جامع گردشگری، برنامه ملی گردشگری ایران به تایید سازمان ملل و هیات وزیران در سال 1381 رسید اما به دلیل تغییر دولت ها این برنامه اجرایی نشد. اکنون سند جامع نیز چیزی فراتر از آن برنامه نخواهد بود. به عبارت بهتر، چارچوب در واقع همان برنامه است اما اتفاق مهمی که باید در حوزه گردشگری رخ دهد، تدوین سیاست هایی کلی است که از سوی دولت ها باید پیگری و اجرا شود.

امامی تاکید کرد: ایجاد فضای باز کسب و کار برای حوزه گردشگری، تغییر و ترمیم تصویر ایران نزد کشورهای جهان، تقویت و توسعه زیرساخت های فیزیکی و فراهم سازی زیرساخت های فرهنگی و اجتماعی مانند آموزش نیروی انسانی از جمله ملزومات اصلی برای توسعه گردشگری ایران و دستیابی به وضعیتی پایدار در این صنعت به شمار می رود.

این مدرس دانشگاه بر این باور است که تدوین سند دیگری به نوعی اتلاف وقت و صرف نیرویی دوباره است چرا که با به روز ساختن طرح ملی گردشگری می توان نیازمندی های لازم را برای دستیابی به گردشگری پایدار سنجید و بسترهای اجرایی ساختن آن را مهیا کرد.

این کارشناس گردشگری تاکید کرد: اکنون همه جا سخن از توسعه گردشگری است اما چیزی که مهم است خواست و اراده برای اجرای سیاست ها است. به عبارت دیگر، در اجرای سیاست ها مشکلی نداریم بلکه خواست و اراده ای برای اجرای سیاست های مرتبط با توسعه گردشگری وجود ندارد.

امامی چالش اصلی توسعه صنعت گردشگری در ایران را در دو بخش می داند؛ نخست سیاست های کلانی که هنوز موضع مشخصی در برابر گردشگری اتخاذ نکرده اند و دیگری مساله تامین نیروی انسانی در بخش های دولتی و خصوصی است. یعنی نه افراد دارای مسئولیت در بخش های دولتیِ صنعت گردشگری توانایی لازم برای اجرا دارند و نه کسانی که در حوزه بخش خصوصی مشغول به کارهستند آموزش های تخصصی را برای این فعالیت پشت سر گذاشته اند.

بهبود روابط با کشورهای دنیا، به کارگیری تبلیغات گسترده برای تغییر و ارایه تصویر واقعی از ایران و جاذبه های گردشگری کشور، استفاده از ظرفیت های موجود از ایرانیان خارج کشور و آموزش از سطوح پایین تحصیلی به کودکان راهکارهای عملی مورد تاکید امامی برای توسعه صنعت گردشگری ایران بود.

اگرچه تقویت زیرساخت ها نیازی اساسی برای توسعه صنعت گردشگری به شمار می رود اما از همه مهمتر تصویر نادرست شکل گرفته از ایران و فرهنگ ایرانی در نزد سایر مردم جهان است. کشوری بدون امکانات شهری و رفاهی با فرهنگی محدود و خشن، تصور غالب شهروندان غیرایرانی است اما به محض ورود به کشور و بازدید زیبایی ها، فرهنگ تعاملی و امکانات پیشرفته بسیاری از شهرهای ایران شگفت زده می شوند. بنابراین تبلیغات کارشناسانه، جذب اعتماد در بخش سرمایه گذاری، توسعه زیرساخت های فیزیکی مانند ساخت هتل های مجهز و ارتقای کیفیت خدمات تورهای گردشگری راهی به سوی توسعه گردشگری پایدار در دولت دوازدهم خواهد بود.