یارب مباد کس را، مخدوم بی‌عنایت
هادی عیار، خبرنگار تین‌نیوز: فعالیت شرکت‌های خصوصی در بخش قطارهای حومه‌ای به‌دلیل زیان ده بودن آن و عدم دریافت «کمک زیان» ممکن است این شرکت‌ها را به سمت حذف سیر این قطارها بکشاند و مشکلات بسیاری را برای این بخش از حمل‌و‌نقل ریلی کشور به وجود بیاورد.
«حال بخش خصوصی ریلی خوب نیست» این جمله‌ای بود که مدیرعامل شرکت حمل‌و‌نقل ریلی رجا و رئیس هیئت مدیره انجمن صنفی حمل‌و‌نقل ریلی و خدمات وابسته به‌عنوان نخستین جملات سخنرانی خود در مراسم بهره‌برداری از ۳۱۳ واگن نوساز در روزهای پایانی سال ۹۵ و در حضور وزیر راه و شهرسازی، وزیر کار، مدیرعامل راه‌آهن و بسیاری از کارشناسان حوزه ریلی به زبان آورد.
اگرچه این سخن برای نخستین بار نبود که شنیده می‌شد و پیش از این بسیاری از کارشناسان و مدیران شرکت‌های بخش خصوصی ریلی به بهانه‌های مختلف و در زمان‌های گوناگون این هشدار را داده بودند اما بدون شک یکی از بلندترین صداها بود. شاید شیرینی ورود خون تازه در رگ‌های ریلی کشور در آخرین ماه ۹۵ تلخی این جمله را از ذهن برخی پاک کرده باشد اما بسیاری از صاحب نظران حوزه حمل‌و‌نقل همواره بر معضل زیان ده بودن بخش خصوصی ریلی به دلایل بسیاری تأکید داشته‌اند.
بخش خصوصی‌ای که از زمان شکل‌گیری آنها در سال ۸۴ و با تصویب قانون دسترسی آزاد به شبکه ریلی کشور تا امروز و پس از گذشت ۱۲ سال هنوز منتظر اصلاح سیاست‌گذاری‌ها در زمینه خصوصی‌سازی بخش ریلی هستند.
رگ‌هایی که در آن خون چندانی جریان ندارد
یکی از مهم‌ترین خبرهای بخش ریلی در سال ۹۵ را می‌توان خبر ۲ مصوبه اختصاص یک درصد از سهم دولت در فروش نفت به توسعه خطوط ریلی و تشکیل شرکت قطارهای حومه‌ای دانست. در کنار همه مزایای این دو مصوبه تأثیرگذار یادآوری چند نکته در‌این‌زمینه خالی از لطف نیست.
نخست اینکه به گواه برخی از کارشناسان اگرچه کسی مخالف توسعه و گسترش خطوط ریلی نیست اما باید به یاد داشت بخش قابل توجهی از خطوط موجود ریلی کشور به دلایل مختلفی همچون دوخطه نبودن، استهلاک واگن‌های باری و مسافری و شاید مهم‌تر از همه ناکافی بودن سهم بخش ریلی از حجم بار و مسافر کشور به‌دلیل یارانه‌های مخفی به رقبای جاده‌ای و هوایی در عمل استفاده چندانی از آن نمی‌شود.
گسترش خطوط ریلی هنگامی به کمک حمل‌و‌نقل باری و مسافری کشور می‌آید که قطارهای مسافری و باری بخش خصوصی بتوانند با کیفیت به روز به ارائه خدمات بپردازند اما هنگامی که این شرکت‌ها به‌دلیل برخی سیاست‌گذاری‌ها توان به راه انداختن واگن‌های خود بر روی این خطوط را نداشته باشند این گسترش به جاده بی‌راکب و کندوی بی‌طنبور شبیه خواهد شد.
نکته دوم اما درباره تشکیل شرکت قطارهای حومه‌ای است. باز هم لازم به یادآوری است که نفس تشکیل این شرکت قدم بسیار مؤثری در بحث کنترل ترافیک شهری و جا به جایی شهروندان و شاغلان از مناطق حومه‌ای به مراکز استان‌ها و شهرهای بزرگ است اما در این موضوع نیز همچون موضوع قبلی نکته حائز‌اهمیت این است که قطارهای حومه‌ای به‌دلیل زیان ده بودن و نداشتن هیچ‌گونه جاذبه‌ای برای بخش خصوصی تاکنون به حوزه‌ای صرفا دولتی محدود بوده است.
یکی از وظایف مهم شرکت رجا در طول سال‌ها فعالیت خود در بخش ریلی موضوع فعالیت در بخش قطارهای حومه‌ای بوده است. تا قبل از سال ۸۸ این شرکت به‌عنوان بخشی از بدنه ریلی دولت این وظیفه را بر عهده داشت و از یارانه‌های دولت نیز به جهت زیان ده بودن این بخش استفاده می‌کرد.
از این سال اما با واگذاری این شرکت با عنوان رد دیون به سازمان تأمین اجتماعی و تبدیل شدن رجا به یک شرکت خصوصی وظیفه فعالیت در بخش تأثیرگذار اما متأسفانه زیان ده قطار حومه‌ای استمرار اما دریافت «کمک زیان» آن از دولت قطع شد.
به رغم زیان‌های بسیاری که شرکت رجا در بخش قطارهای حومه‌ای شاهد بود اما این شرکت به‌دلیل هم راستا بودن با دولت و توجه به منافع ملی، اقتصادی و حتی امنیتی کشور به‌دلیل حساسیت فعالیت این قطارها و نقش آن در کاهش ترافیک شهرهای بزرگ کشور به فعالیت در این بخش ادامه داد درحالی که از سال ۸۸ تاکنون کمک زیانی از دولت دریافت نکرده است.
امکان حذف سیر قطارهای حومه‌ای در صورت عدم پرداخت کمک زیان ها
طبق اعلام برخی منابع آگاه شرکت رجا به منظور برطرف شدن مشکلات ناشی از زیان‌های تحمیلی از قطارهای محلی و حومه ای، مکاتباتی با برخی از استانداران و فرمانداران شهرها و همچنین نمایندگان مجلس شورای اسلامی درباره این معضل انجام داده است.
همان‌گونه که پیش از این ذکر شد قبل از آغاز سفرهای نوروزی بود که محمد رجبی، مدیرعامل شرکت حمل‌و‌نقل ریلی رجا در خبرها اعلام کرد: «قطارهای حومه‌ای اقتصادی نیستند لذا با استانداری‌ها و مبادی‌ذی‌ربط مکاتبه و از اردیبهشت ماه از برنامه سیر حذف خواهند شد.»
رئیس هیئت مدیره این شرکت نیز چندی پیش با بیان اینکه بعد از واگذاری رجا در سال ۸۸، این شرکت هیچ یارانه‌ای از بابت خدمات تکلیفی دولت دریافت نکرده است خاطرنشان کرده بود: «علیرغم این مسئله، رجا همچنان خدمات تکلیفی را از بابت قطارهای‌محلی و حومه‌آی و برخی مسیرهای دیگر انجام می‌دهد که منجر به زیان شرکت می‌شود.
شرکت حمل‌و‌نقل ریلی رجا به‌عنوان بزرگ‌ترین شرکت ریلی مسافری ایران که تنها شرکت ارائه دهنده خدمات تکلیفی در سفرهای ریلی به‌ویژه برای قطارهای محلی و حومه‌ای محسوب می‌شود، هم اکنون با توجه به زیان‌های وارده به آن به‌دلیل قیمت پایین بهای بلیت و هزینه‌های سنگین در ارائه خدمات راهبری و نگه‌داری قطارها با چالش‌های جدی‌ای روبه‌رو شده است.
حال با اعلام چندین باره این موضوع از سوی مسئولان این شرکت و همچنین مکاتبات انجام شده با مسئولان و نمایندگان مجلس، حل این مشکل برای پرداخت کمک زیان‌ها در انتظار تصمیم گیران محلی، استانی و همچنین کشوری است.
در حالی که یکی از اولویت‌های دولت، گسترش شبکه ریلی بوده و روز گذشته نیز خطوط جدید ریلی در مسیر تهران-گرمسار توسط وزیر راه و شهرسازی و مسئولان و نمایندگان در بخش قطارهای محلی و حومه‌ای افتتاح گردید، امیدواریم مسئولان کشوری، استانی و محلی دولت و نیز نمایندگان مجلس با اتخاذ تصمیمی صحیح و پرداخت کمک زیان‌ها به این شرکت هرچه سریع‌تر بتوانند احتمال حذف سیر قطارهای حومه‌ای به‌عنوان یکی از ارکان مهم در کنترل ترافیک شهرهای بزرگ و مناطق حومه‌ای آن را کاهش دهند.
در بسیاری از کشورهای پیشتاز در زمینه حمل‌و‌نقل ریلی و شاید بتوان گفت در قسمت عمده‌ای از حوزه صنعت، بخش‌هایی از صنعت از جمله حمل‌و‌نقل که دارای سوددهی پایین یا بسیار بلند مدتی است و شرکت‌های خصوصی تمایلی به حضور در آن بخش ندارند، دولت با در نظر گرفتن یارانه‌ها و تسهیلاتی برای بخش خصوصی درباره حضور در این بخش‌ها ایجاد انگیزه می‌کند. همان چیزی که در سال‌های نخست انقلاب از آن با عنوان وزارت صنایع سنگین یاد می‌شد.
باید دید دولت به‌خصوص استانداران شهرهای بزرگ برای سرپا ماندن این بخش بسیار مهم اما زیان ده در حمل‌و‌نقل ریلی چه اقدامات عاجلی در دستور کار دارند. در پایان شاید خالی از لطف نباشد یادآوری بیت حضرت حافظ که می‌فرماید: بی‌مزد بود و منت هر خدمتی که کردم. یارب مباد کس را مخدوم بی‌عنایت.
لینک خبر
