تاثیر تغییر ریل مدیریتی بر سرنوشت ایران خودرو

احمد فرهادی: از این به بعد روز 17 بهمن ماه 1403 برای صنعت خودروسازی ایران روز مهمی محسوب می شود؛ «ایران خودرو» به عنوان نماد مهمی از صنعت خودروسازی دولتی ایران؛ پس از برگزاری مجمع عمومی عادی به طور فوق العاده و با حضور اعضای هیئت مدیره و نمایندگان سازمان بورس و سازمان حسابرسی و سهام داران عمده؛ به بخش خصوصی واگذار گردید. اهمیت این خبر چنان بود که خیلی ها در موردش نوشتند؛ یکی تیتر زد «ایران خودرو را بخش خصوصی آزاد کرد» یکی پست کرد «درد 27 ساله ام درمان شده، از شوق خوابم نمی برد! ... امید نه یقین داشتم می شود و شد. چی؟ بازگشت آرزوهای وطن».

با بررسی نقدهای وارده بر صنعت خودرو می توان پی برد که «دولتی بودن این صنعت» در صدر این نقدها نشسته است؛ اما از امروز یعنی 18 بهمن دیگر چنین نقدهایی مجال ابراز ندارد. از امروز سرنوشت دیگری برای ایران خودرو رقم خواهد خورد. از امروز بخش خصوصی فرصت این را خواهد داشت که هوشمندی و توانمندی خود را به رخ بخش دولتی بکشاند.  

«ایران خودرو» همواره نقش مهمی در سرنوشت خودروسازی ایران داشته است؛ آغاز آن با حضور بخش خصوصی و با همت برادران خیامی رقم خورده بوده به روایت تاریخ خیامی ها سر پر شوری داشتند قبل و بعد از برادران خیامی، افراد دیگری نیز به تولید خودرو در ایران اقدام کردند؛ اما هیچ یک نتوانستند مانند برادران خیامی ، نام خود را در ذهن ایرانیان تثبیت کنند. این دو برادر در ایران حدود ۳۵سال فعالیت کردند و با پیروزی انقلاب، فعالیت خود را به خارج از کشور منتقل کردند. آنها تولید خودرو را از هفت هزار دستگاه در سال ۱۳۴۶ به ۱۳۶هزار در سال ۱۳۵۷ رساندند.

پس از انقلاب 10 مدیر دولتی بر مسند این شرکت تکیه زدند؛ که به ترتیب عبارت بودند از آقایان: موسوی؛ صفری؛ تهرانی نژاد؛ میرخانی رشتی؛ غروی؛ منطقی؛ نجم الدین؛ یکه زارع؛ خطیبی و عظیمی. چه نقدها که بر عملکرد این مدیران وارد نشد؛ از اتهام و افترا گرفته تا ناکارآمدی و سیاست زدگی! اما مهمترین نقد «زیان انباشته» است؛ گرچه چه بحث زیان را نمی توان فقط بر گردن عامل مدیریت انداخت و ترکیب عواملی نظیر:  قیمت گذاری دستوری، تحریم های اقتصادی، و ساختار ناکارآمد صنعتی نیز سهم عمده ای دارند؛ اما در قضاوت نهایی صورت های مالی و میزان سود زیان مبنای قضاوت عملکرد مدیران است؛ بررسی صورت های مالی گروه ایران خودرو نشان می دهد که حاصل کرده و کردار 46 سال مدیریت دولتی بر شرکت ایران خودرو انباشت زیانی بی سابقه بیش از ۱۱۱ هزار میلیارد تومان بوده است.

از امروز با تغییر ریل مدیریتی چه سرنوشتی برای ایران خودرو رقم خواهد خورد؟ آیا قرار است نحوه مدیریت صنعت خودروسازی کشور بر همان پاشنه سابق بچرخد، یا شاهد اتفاقات جدیدی خواهیم بود؟ آیا با تغییرات مدیریتی شاهد تغییراتی دیگری در فضای کسب و کار اقتصادی خواهیم بود؟ حداقل در بیانیه پایانی کنسرسیوم سهامداران بخش خصوصی شاهد ادبیات تغییر یافته هستیم «مدیریت این گروه صنعتی طبق قانون تجارت در اختیار کنسرسیوم سهامداران بخش خصوصی که صاحب اکثریت سهام این شرکت هستند (پس از سال ها تاخیر) گذاشته شد تا در یک زمان بندی مطلوب، بتوانیم کیفیت محصولات تولیدی و سرویس مان به مردم شریف ایران را ارتقا داده و همزمان زیرساخت های تولیدی و مالی شرکت را احیا کرده و خشنودی و رضایت اجتماعی همه ذینفعان خانواده بزرگ ایران خودرو را فراهم کنیم.» آیا این تغییرات امید بخش در بطن ادبیات به بطون اجرایی نیز خواهد رسید؟

همه این پرسش ها نیازمند پاسخ است؛ «اندیشکده خودرو» سعی کرده فضایی برای گفتگو در خصوص  پرسش های مهم این صنعت فراهم آورد. این اندیشکده در ٢٠ مردادماه با دعوت از فعالان زنجیره خودرو از ابتدای زنجیره قطعه سازان و تامین کنندگانِ خطِ تولید خودرو تا انتهای زنجیره که بحث عرضه و فروش خودرو است، میزگردی تخصصی با موضوع  «خودرو در پیچ سیاست» برگزار کرد که ضمن آن به موضوع مهم صنعت خودرو و اثرات سیاست گذاری ها بر این صنعت، پرداخته شد؛ در یکی از بندهای این بیانیه به موضوع «احترام و اهتمام به مالکیت خصوصی و توسعه خصوصی سازی در صنعت خودرو» پرداخته شد؛ امروزه شاهد تجلی گام مهمی در همین رابطه هستیم باید دید که سیاستگذاران چه اقداماتی در خصوص سایر بندهای این بیانیه خواهند گرفت.

دیروز همزمان با انتقال ایران خودرو به بخش خصوصی یکی از وقایع عجیب تاریخ اقتصاد ایران نیز رقم خورد! «چه غوغایی بود برای نفروختن یک شرکت زیان ده و چه شوقی بود برای خریدن همان شرکت زیان ده!»